Κτηματολόγιο: πώς διασώζουν οι κληρονόμοι «ξεχασμένα» ακίνητα

Του Αργύρη Δεμερτζή/

“Μαζί με την τελευταία γενιά που καλλιέργησε την ελληνική αγροτική  γη,  τους υπερήλικες  παππούδες και πατεράδες  μας,  αν δεν δηλωθούν στο Κτηματολόγιο, κινδυνεύουν να χαθούν οριστικά χιλιάδες πατρογονικές περιουσίες”….

Η ραγδαία αστικοποίηση των περασμένων δεκαετιών και η αποξένωση της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού από την αγροτική γη, που πλέον έχει εγκαταλειφθεί, αναδεικνύει δυσεπίλυτα προβλήματα στην πορεία ολοκλήρωσης της κτηματογράφησης, που βρίσκεται σε εξέλιξη στο 64% της επικράτειας.

Οι νεότερες γενιές των κληρονόμων ιδιοκτητών δεν γνωρίζουν καν  τις θέσεις και πολύ περισσότερο τα όρια των αγροτικών ακινήτων, κυρίως στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της ελληνικής περιφέρειας, προκειμένου να τα δηλώσουν στο Κτηματολόγιο και να κατοχυρώσουν τις πατρογονικές περιουσίες τους.

Ο  Γιάννης Μαχίκας, γενικός γραμματέας του ΤΕΕ, αγρονόμος τοπογράφος μηχανικός, μιλώντας στο  ecopress αναδεικνύει το θέμα των ξεχασμένων αγροτικών περιουσιών και δίνει οδηγίες στους ενδιαφερόμενους για τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν, ώστε αξιοποιώντας την ευκαιρία της κτηματογράφησης να κατοχυρώσουν τις ρίζες τους στην ελληνική αγροτική γη,  ξεπερνώντας παράλληλα και τα εμπόδια που συχνά παρεμβάλλονται, όπως οι κληρονομικές διεκδικήσεις και οι καταπατήσεις αλλά και οι οικονομικές δυσκολίες για την επιτόπου αποτύπωση των γεωτεμαχίων.

Το πλεονέκτημα της προανάρτησης

-«Αυτοί, οι οποίοι  δεν γνωρίζουν ακριβώς τα όρια του κληρονομικού ακινήτου είναι αυτοί που επιβάλλεται να πάνε και να κάνουν τώρα, όσο τρέχουν οι σιωπηρές παρατάσεις ή διαρκούν οι προθεσμίες εμπρόθεσμης  δήλωση στο Κτηματολόγιο» λέει ο Γ. Μαχίκας τονίζοντας ότι «θα έχουν το πλεονέκτημα να είναι εντός της προανάρτησης».

-«Το μεγάλο πλεονέκτημα που έχουν οι αγροτικές και ημιαγροτικές περιοχές είναι ότι στην πρώτη φάση της κτηματογράφησης  υπάρχει προανάρτηση», σημειώνει ό ίδιος και εξηγεί ότι:

-«Με την προανάρτηση, όταν αναρτηθούν οι κτηματολογικοί πίνακες  βλέπεις τι έχει προκύψει από τις δηλώσεις και από την επεξεργασία των μελετητών και έχεις το δικαίωμα χωρίς δύσκολη διαδικασία να προβείς σε διόρθωση. Αν όμως δεν έχεις προλάβει να κάνεις τώρα μια δήλωση ιδιοκτησίας στο  κτηματολόγιο, δεν θα είσαι στην προανάρτηση, οπότε δεν θα έχεις δει και τα προβλήματα που προκύπτουν είτε από καταπατήσεις είτε από διπλοδηλωμένα ακίνητα είτε ακόμη κι από  το ενδεχόμενο κάποιοι κληρονόμοι, θεωρώντας ότι μπορεί κάποιος από τους συνκληρονόμους να μην κάνει δήλωση να πάνε και να δηλώσουν το 100% του ακινήτου. Αν εσύ δεν έχεις προλάβει να κάνεις δήλωση, δεν θα έχει περάσει έστω από κάποια επεξεργασία αυτό, οπότε δεν θα έχει αναδειχθεί το πρόβλημα στην προανάρτηση. Μετά θα πρέπει να κάνεις ένσταση, όπου και το κόστος είναι μεγάλο και η διαδικασία σύνθετη, καθώς  μετά για να υποβληθεί ένσταση θα πρέπει υποχρεωτικά να συνταχθεί εξαρτημένο τοπογραφικό  διάγραμμα του ακινήτου και υποχρεωτικά να συνταχθεί υπόμνημα, που καλό είναι να το έχει κάνει κάποιος νομικός» .

«Έχει χαθεί η γενιά που ξέρει τα όρια»

Για το θέμα των ξεχασμένων αγροτικών ακινήτων ο γενικός γραμματέας του ΤΕΕ σημειώνει ότι «οι γονείς μας κι οι παππούδες μας είναι πραγματικά η τελευταία γενιά , η οποία καλλιέργησε τη γη στην  ύπαιθρο. Αυτή την στιγμή τρέχουν σαν προγράμματα κτηματογράφησης  οι ορεινές ημιορεινές κι αγροτικές περιοχές. Δηλαδή πλέον δεν έχουμε αστικά προγράμματα. Οπότε εκ των πραγμάτων δεν υπάρχει δυνατότητα για αυτούς που δεν ασχολούνται κατ’ επάγγελμα με τη γη, να γνωρίσουν τα πραγματικά όρια. Έχει χαθεί η γενιά που ξέρει τα όρια και τις θέσεις των ακινήτων».

Αδήλωτες περιουσίες

Στο ερώτημα εάν πράγματι κινδυνεύουν να χαθούν αδήλωτες περιουσίες στο Κτηματολόγιο ο κ Μαχίκας απαντά ότι:

-«Καλώς ή κακώς δεν έχει κλείσει πουθενά η περίοδος στην οποία περνάνε τα ακίνητα στο ελληνικό δημόσιο. Με συνεχείς παρατάσεις που έχουν δοθεί ακόμη κι από τα πρώτα προγράμματα του 1997 έχει πάει μέχρι το τέλος του 2020, οπότε δεν έχουμε εικόνα. Δημοσιεύματα μιλάνε για 15 με 20.000 ακίνητα, αλλά αυτό δεν μπορεί να εξακριβωθεί. Όλα τα προγράμματα που είχαν γίνει μέχρι το 2008 – 2009 ήταν αστικά κι ημιαστικά. Το πρόγραμμα το οποίο καλύπτει την ύπαιθρο, καλύπτει τα χωριά και την αγροτική περιοχή, είναι το πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2016 κι είναι αυτό που τώρα είναι σε πλήρη εξέλιξη. Εδώ δηλαδή θα δούμε αυτά τα προβλήματα του να χαθούν εντός εισαγωγικών, να περάσουν δηλαδή ιδιόκτητα ακίνητα στο ελληνικό δημόσιο».

«Κτηματολόγιο Καλιατάκη»

-Ποιες ενέργειες μπορούν να γίνουν από τους ενδιαφερόμενους ιδιοκτήτες για να κατοχυρώσουν τις ξεχασμένες αγροτικές περιουσίες τους, όταν εξ αντικειμένου δεν γνωρίζουν τις ακριβείς θέσεις και τα όρια των ακινήτων, ενώ στο μεταξύ υπεισέρχονται νέα εμπόδια όπως κληρονομικές διεκδικήσεις, η οικονομική στενότητα και άλλα σχετικά. Υπάρχει λύση;

-«Υπάρχει μια λύση, η οποία δεν είναι γνωστή αλλά θα μπορούσε να γνωστοποιηθεί καλύτερα από το Ελληνικό Κτηματολόγιο , ώστε  να βοηθήσει τους πολίτες. Είναι το λεγόμενο «Κτηματολόγιο Καλιατάκη»,δείτε αναλυτικό ρεπορτάζ στο ecopress λέει ο κ Μαχίκας και εξηγεί:

-«Η πρώτη προσπάθεια που έγινε για να γίνει ολοκληρωμένο κτηματολόγιο που είχε χωρικό και περιγραφικό στοιχείο ήταν ένα κτηματολόγιο στα τέλη της δεκαετίας  του 60’ και του 70’ που είναι γνωστό σε εμάς  τους τοπογράφους του κτηματολογίου ως Κτηματολόγιο  Καλιατάκη.

Αυτό σαν προϊόν υπήρχε στον Οργανισμό Κτηματογραφήσεων και Χαρτογραφήσεων Ελλάδος (ΟΚΧΕ)  και ευτυχώς και με προτροπή και πίεση από τον σύλλογο τοπογράφων τότε και με κάποιες φωνές λογικής μέσα από το Κτηματολόγιο δεν πετάχτηκε στα σκουπίδια αλλά διασώθηκε και υπάρχει αυτή τη στιγμή στην Ελληνικό Κτηματολόγιο και μάλιστα  έχει σαρωθεί στο σύνολο του, δηλαδή υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή.

Πρόκειται για αποτύπωση κτηματολογίου, πάνω σε μεγεθυμένες αεροφωτογραφίες που έγινε παρουσία  μάλιστα με επιτόπου  υπόδειξης των ορίων από τους ιδιοκτήτες και τους τότε αγροφύλακες και παράλληλα γινόταν και πίνακας φερόμενων  ιδιοκτητών των εκτάσεων.

Αυτό ξεκίνησε από την Κρήτη περίπου το 19 69 και συνεχίστηκε μέχρι το 1974 , όταν  έφτασε μέχρι τη Λάρισα και σταμάτησε . Καλύπτει όλη την Κρήτη, όλη την Πελοπόννησο,  και από την ηπειρωτική Ελλάδα  Αιτωλοακαρνανία , Στερεάς Ελλάδα και μέχρι τη Λάρισα. Πάρα πολλοί μελετητές το εκμεταλλευτήκαν αυτό, με δική τους πρωτοβουλία, το πήραν, το σάρωσαν και το εφάρμοσαν για να φτιάξουν πίνακα φερόμενων ιδιοκτητών και προκαταρτικών υποβάθρων. Είναι πολύ σημαντικό γιατί  πρόκειται για έργο,  το οποίο έγινε σε ανύποπτο χρόνο, όπως προανέφερα , σε πολλές περιπτώσεις με παρουσία των ιδιοκτητών αλλά και με τους αγροφύλακες που θεωρητικά ήξεραν τότε τα ακίνητα και μπορεί κάλλιστα να δώσει και ένα στοιχείο ιδιοκτησίας. Πρόκειται για ένα πάρα πολύ σημαντικό εργαλείο χρησικτησίας, το οποίο έγινε σε ανύποπτο χρόνο στο παρελθόν και δεν μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί»

Άλλες λύσεις

Τι γένεται στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας, απαντά ο κ. Μαχίκας ότι:

-«Δυστυχώς ο προσδιορισμός πρέπει να συνοδεύεται από κάτι χωρικό. Όντως στις προδιαγραφές υπάρχουν σειρά από δικαιολογητικά, όπως συμφωνητικά και άλλα έγγραφα για να καλύψουν το πρόβλημα μη ύπαρξης τίτλων. Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σε αυτές τις μελέτες είναι ότι σε ποσοστό πάνω από το 80% δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας και έρχονται όλοι οι πολίτες και προσπαθούν να αποδείξουν την κυριότητα των ακινήτων μέσω χρησικτησίας , με το Ε9 , με ένορκες βεβαιώσεις. Επιτρέπεται και το ορίζουν οι προδιαγραφές να είναι ιδιωτικά συμφωνητικά, να είναι ενοικιαστήρια, να είναι ακόμη κι η εντολή περίφραξης ακινήτου. Το αρνητικό είναι πως δεν σε βοηθάει τίποτα από όλα αυτά στον προσδιορισμό της θέσης και των ορίων».

Τίθεται το ερώτημα εάν σε αυτές τις περιπτώσεις η λύση είναι να γίνει ένα εξαρτημένο τοπογραφικό;

-«Δεν είναι απαραίτητο», λέει ο Γιάννης Μαχίκας και εξηγεί ότι: «η πλέον χρήσιμη και απλή λύση, εφόσον οι συνθήκες μετά την πανδημία το επιτρέψουν  είναι να βρεθεί κάποιος άνθρωπος μεγάλης ηλικίας, της γενιάς που κινδυνεύει να χαθεί, ο οποίος  να γνωρίζει τα όρια. Σε αυτή τη φάση το εξαρτημένο τοπογραφικό θα ήταν το τέλειο εργαλείο, αλλά υπάρχουν πάρα πολλά ακίνητα,  που δεν είναι η αξία τους τέτοια που να επιτρέπει να πας να κάνεις ένα καλό τυπογραφικό. Εκεί πέρα μπορεί να γίνει με ένα προσδιορισμό ορίων πάνω στο χάρτη του κτηματολογίου. Αν δεν μπορεί να το κάνει ο ίδιος  ο πολίτης μπορεί να γίνεται από ένα μηχανικό αλλά με πολύ μικρότερο κόστος , να μη χρειαστεί να γίνει δηλαδή σύνταξη τοπογραφικού. Και αν είναι απαραίτητη η παρουσία κάποιου, που να ξέρει τη θέση και τα όρια του ακινήτου και να τα δείξει».

Κληρονομικά

Στις περιπτώσεις που υπάρχουν κληρονομικές ασυμφωνίες ο γενικός γραμματέας του ΤΕΕ υπογραμμίζει ότι «φυσικά μπορεί κάποιος συνιδιοκτήτης να δηλώσει μεμονωμένα στο κτηματολόγιο. Στην περίπτωση  που δεν συμφωνούν οι συνιδιοκτήτες, για να είναι κατοχυρωμένος και απέναντι τους θα πρέπει να βάλει όσα περισσότερα έγγραφα μπορεί για να αποδείξει ότι είναι κύριος του γεωτομαχίου και να δηλώσει το ποσοστό του, το ποσοστό της κληρονομικής κατοχής, γιατί έτσι κι αλλιώς το γεωτεμάχιο παραμένει ενιαίο κι οι κληρονόμοι όλοι έχουν ένα ποσοστό εκ του συνόλου. Οπότε κάποιος κληρονόμος που δεν συμφωνεί με τους υπολοίπους στο πως θα δηλωθεί το ακίνητο, μπορεί να δηλώσει το δικό του ποσοστό αυτοτελώς κι αυτόνομα, χωρίς να χρειαστεί να δώσει κανένα λογαριασμό και να έρθει σε συνεννόηση με τους υπόλοιπους».

Πρόστιμα

-Αν όμως δεν το δηλώσει μπορεί κάποια στιγμή να έχει θέμα με τα πρόστιμα του Κτηματολογίου;

-«Μπορεί και θα έχει», λέει ο κ Μαχίκας αλλά σημειώνει ότι  «αυτή τη στιγμή που είμαστε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση λόγω της  πανδημίας που μας έχει χτυπήσει , όλα έχουν πάει πίσω, έτσι ακόμη και στις  περιοχές για τις οποίες  έχουν λήξει οι προθεσμίες για την υποβολή δηλώσεων, θεωρώ και νομίζω ότι αυτό θα πράξει κι η πολιτική ηγεσία, ότι δεν θα επιβληθούν πρόστιμα  για τις εκπρόθεσμες δηλώσεις ακόμη και σε αυτούς που θα πάνε τώρα να δηλώσουν», υπογραμμίζοντας ότι “αυτοί, που δεν γνωρίζουν ακριβώς τα όρια του ακινήτου είναι αυτοί που επιβάλλεται να πάνε και να κάνουν τώρα δήλωση , για να είναι εντός της προανάρτησης».

«Το όραμα του Κτηματολογίου»

-«Πρέπει να ανακτηθεί το όραμα του Κτηματολογίου» τονίζει ο Γιάννης Μαχίκας, κληθείς να σχολιάσει την πορεία και την επόμενη ημέρα του Κτηματολογίου, υπογραμμίζοντας ότι όλες οι δυνάμεις που συμβάλλουν για την υλοποίηση του έργου, η Ελληνικό Κτημαυολόγιο, οι μελετητές και οι πολίτες πρέπει να συμπράξουν και να συνεργαστούν αρμονικά και με αίσθηση δικαίου, να αποφευχθούν μονομερείς ενέργειες, όπως να επιβαρυνθούν οι μελετητές το κόστος των καθυστερήσεων από τις παρατάσεις των προηγούμενων μηνών και τις δυσκολίες της περιόδου της πανδημίας , «διότι αυτό είναι άδικο». Σημειώνει επίσης ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να κάνουν δήλωση ιδιοκτησίας αντιλαμβανόμενοι  τη σημασία του Κτηματολογίου για τους ίδιους και την ανάπτυξη της χώρας,  προσθέτοντας ότι προς αυτό το σκοπό είναι απαραίτητο να συνεχιστεί και να ενταθεί η ενημέρωση των πολιτών.