ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Τι είναι και πως λειτουργεί το Χρηματιστήριο Ενέργειας

Της  Άντας Σεϊμανίδη

To ecopress παρουσίαζει ρεπορτάζ- αφιέρωμα για το Ελλήνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας, που την Τρίτη 24 Μαρτίου 2020, εν μέσω της πανδημίας πραγματοποίησε την πρώτη συνεδρίαση του. 

• Τarget model : Αυλαία  με φόντο την αναζήτηση φθηνής  ενέργειας
• Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας   VS ….  κορωνοϊου 
• Γεγονός  η πρώτη  συνεδρίαση της  νέας προθεσμιακής αγοράς
• Ρευστότητα και περιορισμό κινδύνου φέρνουν τα παράγωγα ηλεκτρικής ενέργειας

Μέσα  στο  χαωτικό  κλίμα των ημερών,  η είδηση ότι το Ελληνικό  Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) προχωρεί στην  πρώτη  συνεδρίαση της  νέας προθεσμιακής αγοράς, μόνον θετική  μπορεί να είναι,  μας έλεγε το απόγευμα της Δευτέρας 23 Μαρτίου 2020 κορυφαίος εκπρόσωπος του ΕΧΕ,  χωρίς βέβαια να κρύβει μια μικρή απογοήτευση,  καθώς  τεχνικά προβλήματα δεν επέτρεψαν τελικά τη Δευτέρα  την πραγματοποίηση της  πρώτης συνεδρίασης, με αποτέλεσμα αυτή να μεταφερθεί για την Τρίτη 24 Μαρτίου 2020.

Στο εύλογο ερώτημα αν αυτά   οφείλονταν στις συνεχείς δοκιμές τις τελευταίες εβδομάδες στην πλατφόρμα του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, λόγω της πίεσης για τη  λειτουργίας  της  σύμφωνα με τον προγραμματισμό,  ο συνομιλητής μας ήταν κατηγορηματικός: «το πρόβλημα  εντοπίστηκε  στην μη  ομαλή μετάδοση των δεδομένων από πλευράς  του Χρηματιστηρίου  Αθηνών  και  όχι από πλευράς μας.  Αύριο θα πάμε καλά. Και να γράψετε από τώρα ότι το Χρηματιστήριο  Ενέργειας  έχει  πλήρη ανοσία… στον κορωνοϊό» κατέληξε χιουμοριστικά.

Καλή επιτυχία λοιπόν στην σημερινή τελικά διεξαγωγή μιας σημαντικής πρεμιέρας για το Ελληνικό Χρηματιστήριο  Ενέργειας  , αν  και  κάποιοι  ενδεχομένως  δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί μέσα σε ένα αντίξοο οικονομικό περιβάλλον , οι μέτοχοι του ΕΧΕ, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αλλά και η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας που είναι επιφορτισμένη με την αυστηρή τήρηση του χρονοδιαγράμματος  παλεύουν αγωνιωδώς,  όχι απλώς για να  το τηρήσουν, αλλά  για να φέρουν ακόμα πιο μπροστά χρονικά την έναρξη διαπραγμάτευσης προθεσμιακών προϊόντων ρεύματος χωρίς φυσική παράδοση. Όπερ και  ουσιαστικά  κατάφεραν, αφού ήδη  από  την  Κυριακή, 15 Μαρτίου έγινε και  η  γενική δοκιμή του Συστήματος Διαπραγμάτευσης της Αγοράς (δεύτερη εικονική συνεδρίαση της Αγοράς Παραγώγων)  με σύνδεση των Χρηστών του ΕΧΕ στα παραγωγικά συστήματα διαπραγμάτευσης και  εξοικείωσή τους με τη νέα αγορά.

Οι βασικοί λόγοι είναι τρεις και  τους συνοψίζουμε όσο πιο απλά μπορούμε προκειμένου να επακολουθήσει  η  σχετική  ανάπτυξη στο αναλυτικό αφιέρωμα στο Χρηματιστήριο Ενέργειας που ακολουθεί:   Ο πρώτος , είναι,  ότι   όπου δημιουργήθηκε χρηματιστήριο ενέργειας, στο τέλος της ημέρας  υπήρξε μείωση του ενεργειακού κόστους, με συνέπεια τα νοικοκυριά και  ιδιαίτερα οι επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές. Στην Ελλάδα  όμως καθυστερήσαμε πολύ   στην  υλοποίηση  του πολυσυζητημένου Μοντέλου –στόχου ,  target model,   της  δυνατότητας  δηλαδή  και της χώρας μας να συμμετάσχει στην ενιαία χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού μέσα από χρηματιστηριακές συναλλαγές και φυσικές παραδόσεις ποσοτήτων  και οιαδήποτε παραπέρα καθυστέρηση δεν θα ήταν επιτρεπτή.  Πολύ  δε περισσότερο, όταν την επόμενη από τον  κορωνοϊό  μέρα, ο παραγωγικός  ιστός της χώρας  το πρώτο που θα χρειαστεί  πέραν  της  ρευστότητας  είναι  η φθηνότερη  ενέργεια .

Ο  Πρόεδρος της Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας ΑΕ  Αθανάσιος Σαββάκης

                         Το αίτημα για φθηνότερη ενέργεια στον αστερισμό του κορωνοϊου

Ο  Πρόεδρος της Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας ΑΕ  Αθανάσιος Σαββάκης  ως  εκπρόσωπος της βιομηχανίας  ,τυγχάνει μάλιστα πρόεδρος και του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος  υπενθυμίζει συνέχεια ότι  η δυνατότητα σύναψης διμερών συμβολαίων μεταξύ  βιομηχανίας  και παραγωγών ηλεκτρισμού, είναι η  μοναδική λύση για τη μείωση του ενεργειακού  κόστους της  βιομηχανίας.   Για του λόγου  δε το αληθές  μας παραθέτει  τα παρακάτω πρόσφατα  στοιχεία  ( πριν πάντως  της έλευσης του κορωνοϊου):  οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη είναι κατά 30% υψηλότερες από τις  αντίστοιχες  τιμές  στις  ΗΠΑ, ενώ οι τιμές του φυσικού  αερίου  υπερδιπλάσιες. Η Ελλάδα εμφανίζει μια από τις υψηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Όταν λοιπόν μια ενεργοβόρα βιομηχανία στην Ελλάδα πληρώνει 66 ευρώ την μεγαβατώρα, στο Βέλγιο η αντίστοιχη τιμή είναι 49,7 ευρώ, στη Γαλλία 42 ευρώ, στην Ολλανδία 39,4 και στην προηγμένη βιομηχανικά Γερμανία 37 ευρώ ανά μεγαβατώρα.   Επομένως το συγκεκριμένο ζήτημα  πρέπει να λυθεί   κατεπειγόντως προκειμένου να ενισχυθεί η εξωστρέφεια της εγχώριας βιομηχανίας. Κάτι που όμως  θα επιτευχθεί  στην πράξη με την λειτουργία των spot αγορών οι οποίες προγραμματίζονται για τα τέλη Ιουνίου και θα ανοίξουν  το δρόμο για τη διαπραγμάτευση και  forward συμβολαίων με φυσική παράδοση δηλαδή στο πλαίσιο της σύναψης διμερών συμβολαίων ανάμεσα σε προμηθευτές ή μεγάλους καταναλωτές και παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας. Σημειώνεται ότι το Μοντέλο-Στόχος (target model) προβλέπει τέσσερις αγορές: Την Ενεργειακή Χρηματοπιστωτική Αγορά (Αγορά Παραγώγων του ΕΧΕ) που ξεκινά σήμερα, την Αγορά Επόμενης Ημέρας, την Ενδοημερήσια Αγορά και την Αγορά Εξισορρόπησης. Η τελευταία ανήκει στις αρμοδιότητες του ΑΔΜΗΕ, ενώ το ΕΧΕ θα λειτουργεί τις πρώτες τρεις . Η εκκαθάριση των spot αγορών θα γίνεται από την Εταιρεία Εκκαθάρισης Συναλλαγών του Χρηματιστηρίου Ενέργειας (EnEx Clear), ενώ η εκκαθάριση των παραγώγων θα γίνεται από την Αthex Clear.

Τότε θα έλεγε κανείς  γιατί τόση «πρεμούρα» για  την  επίσημη έναρξη  της   Αγοράς  Παραγώγων  αφού έτσι κι αλλιώς  προηγείται κατά   δύο μήνες των άλλων αγορών ; Ερχόμαστε έτσι  στον δεύτερο λόγο για τον οποίο το υπουργείο Περιβάλλοντος υπό την εποπτεία του υφυπουργού του Γεράσιμου Θωμά επέμεινε να επισπεύσει τα σχετικά χρονοδιάγραμματα.

Αυτός δεν είναι άλλος από την   κατάργηση των επίσης πολυσυζητημένων δημοπρασιών ρεύματος ΝΟΜΕ που θεσπίστηκαν το 2016 (ν. 4389/2016) στο πλαίσιο της συμφωνίας που έκανε τότε η κυβέρνηση για να περιορίσει το μερίδιο της ΔΕΗ στην αγορά από το 90% στο 50%  με τις οποίες ουσιαστικά οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ αγόραζαν ρεύμα σε τιμή χαμηλότερη του κόστους . Σε αντιστάθμισμα  το ΥΠΕΝ  επείγεται να προχωρήσουν τα προϊόντα της προθεσμιακής αγοράς δηλαδή  τα forward συμβολαίων (παραγώγων) χωρίς φυσική παράδοση  ακριβώς γιατί αυτά παρέχουν στους προμηθευτές και τους μεγάλους καταναλωτές τη δυνατότητα αντιστάθμισης κινδύνου –  hedging, έναντι ακραίων μεταβολών της χονδρεμπορικής τιμής ηλεκτρικής ενέργειας.

Και αυτό είναι επίσης ένα ιδιαίτερα επίκαιρο θέμα  αν σκεφτεί κανείς ότι στην παρούσα φάση η ενεργειακή αγορά και οι  επιχειρήσεις της  υφίστανται ένα σοκ άνευ προηγουμένου  με  τη ζήτηση ενέργειας να περιορίζεται, την  εισπραξιμότητα της ΔΕΗ να έχει ήδη πέσει κατά περίπου 30%, ενώ αντίστοιχα προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι ιδιώτες πάροχοι ενέργειας  κυρίως  με τις επιχειρήσεις  που λόγω κορωνοϊού έχουν παύσει τη λειτουργία τους.

Σε αυτό το σημείο και για την  πληρέστερη κατανόηση  της σημαντικής ασφάλειας από διακυμάνσεις  τιμών  που μπορεί να  προσφέρει  ένα  Χρηματιστήριο  Ενέργειας, παραθέτουμε  τα στοιχεία που μας παρέθεσαν δυο ειδικοί,  ο  Αλέξανδρος  Παπαγεωργίου, στέλεχος  του Ευρωπαϊκού Χρηματιστηρίου Ενέργειας  (EEX) και  ο κ. Εμμανουήλ Γαλούνης, Διευθύνων Σύμβουλος   «Vectors LLC με την ευκαιρία μιας πρόσφατης συζήτησης μαζί τους.

Ρευστότητα και περιορισμό κινδύνου φέρνουν τα παράγωγα ηλεκτρικής ενέργειας

Ως εκπρόσωπος μιας διεθνούς  εταιρείας η οποία δεν δραστηριοποιείται στην Ελλάδα  ο κ. Γαλούνης, μας επισημαίνει τη  ρευστότητα που εξασφαλίζουν τα παράγωγα στην αγορά, την ομαλή  διαχείριση  κινδύνου  και τη  διαφανή  αγοραπωλησία  της ηλεκτρικής ενέργειας , τη συμβολή  τους σε ενεργοβόρες περιόδους ακόμα όμως και σε ακραία φαινόμενα.

Πώς λειτουργούν ήδη τα παράγωγα ηλεκτρικής ενέργειας  και ποια η συνολικότερη προοπτική τους στη χώρα μας;

«Εξαιρετική γιατί εξασφαλίζει πρώτα από όλα ρευστότητα της αγοράς, την ομαλή  διαχείριση  κινδύνου και τη διαφανή αγοραπωλησία  της ηλεκτρικής ενέργειας. Το παράγωγο ηλεκτρικής ενέργειας είναι ένα συμβόλαιο που ορίζει πόση ενέργεια θα αγοράσει ή θα πουλήσει κάποιος   σε καθορισμένο χρόνο και σε ποια τιμή. Οσο δε περισσότεροι από αυτούς που παράγουν και χρησιμοποιούν ενέργεια  αξιοποιούν τα παράγωγα, τόσο πιο πολύ θα μειώνεται το κόστος διαπραγμάτευσης και θα δημιουργείται ρευστότητα. Ζητούμενο τελικά είναι ο ηλεκτρισμός από κρατικό αγαθό να μετατραπεί σε commodity που θα συμβάλλει σημαντικά, ειδικά σε ενεργοβόρες περιόδους όπως το καλοκαίρι».

  Ανοίγοντας οι πλατφόρμες των παραγώγων και του Χρηματιστηρίου συνολικότερα, ποιοι  είναι κατά τη γνώμη σας οι αποφασιστικοί παράγοντες εξοικείωσης των συμμετεχόντων με αυτές;

« Όταν ξεκινά τη λειτουργία του ένα Χρηματιστήριο και εκπαιδεύει τα πρώτα μέλη του, το πρώτο πράγμα που πρέπει να στοχεύσει είναι η εξομοίωση  των συνθηκών της πραγματικής του λειτουργίας καθώς και των αναμενόμενων συνθηκών της αγοράς. Σε αυτά τα πλαίσια ενθαρρύνεται και η εξομοίωση  σε σενάρια   ακραίων φαινομένων, λόγου χάριν ενός καύσωνα  ο οποίος δημιουργεί ιδιαίτερα αυξημένη ζήτηση, ώστε να φανεί πώς θα λειτουργήσει σε αυτήν την περίπτωση η αγορά και οι συμμετέχοντες»

-Δηλαδή η εκάστοτε πλατφόρμα θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα ακραία φαινόμενα;

«Να προβλέπονται αναλυτικά τουλάχιστον  οι επικρατέστεροι κίνδυνοι με βάση ασφαλώς τα ειδικά χαρακτηριστικά της χώρας, θεωρείται με τη διεθνή πρακτική ιδιαιτέρως  απαραίτητο».

– Οι προδιαγραφές σύνδεσης των συστημάτων των εταιρειών με τις πλατφόρμες του συστήματος σε ποια φάση θα πρέπει να γίνονται γνωστές;

«Όλα τα  νέα χρηματιστήρια πρέπει να ανακοινώνουν τις προδιαγραφές τους εγκαίρως  εφόσον αυτές είναι πολύπλοκες. Αλλιώς πρέπει να υπολογίζουν έναν λογικό χρόνο μέσα στον οποίο οι εταιρείες θα μπορέσουν να προσαρμόσουν τα συστήματά τους. Και μάλιστα, λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά μεγέθη και τεχνικές δυνατότητες των ενδιαφερόμενων εταιρειών ώστε  όλοι να έχουν επαρκή χρόνο. Κατά τη δική μου άποψη σε καμία περίπτωση  αυτός δεν μπορεί να είναι κάτω από τρείς με τέσσερεις  μήνες».

Στην πράξη λοιπόν πώς συνοψίζονται τα  πιθανά πλεονεκτήματα για τις ενεργειακές εταιρίες και παρόχους που θα επενδύσουν σε πλατφόρμες διαχείρισης ενέργειας και αντίστοιχα πιθανούς κινδύνους;

« Από τη διεθνή εμπειρία προκύπτει ότι όσοι επενδύουν σε πλατφόρμες διαχείρισης ενέργειας   απολαμβάνουν καλύτερης διαχείρισης κινδύνου, είτε ως πωλητές είτε ως αγοραστές, καθώς και οι δύο υπόκεινται στον κίνδυνο διαφοροποίησης των τιμών. Επιπλέον, όσο πιο κοντά είναι κανείς σε μια πλατφόρμα τόσο πιο ενημερωμένος είναι για το βάθος και εύρος της αγοράς στην οποία βέβαια μπορεί να συμμετέχει και πρωτογενώς εφόσον γίνει μέλος του Χρηματιστηρίου».

       Η ευρωπαϊκή εμπειρία αξιοποίησης  του cross margining effect      

Από τη δική του πλευρά ο  κ. Αλέξανδρος  Παπαγεωργίου,  εκπροσωπεί το  Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο  Ενέργειας (EEX) οι πλατφόρμες  του οποίου  εξυπηρετούν σήμερα περισσότερους από 600 συμμετέχοντες που ασχολούνται με την ενέργεια, τα εμπορεύματα, τα μέταλλα και τα γεωργικά προϊόντα. Είναι θυγατρική  του Deutsche Boerse ,  ενός ιδιαίτερα ισχυρού  και ενισχυμένου  κεφαλαιακά χρηματοοικονομικού  οργανισμού.  Η  κεντρική έδρα του  βρίσκεται στη Γερμανία , την ευθύνη  όμως των αγορών ηλεκτρισμού και περιβάλλοντος την έχουν τα γραφεία του  ΕΕΧ στο Μιλάνο, ενώ για τις  αγορές φυσικού αερίου αρμόδιο είναι το παράρτημα της Γαλλίας .  Εστιάζει σε στοχευμένα προϊόντα και υπηρεσίες που καλύπτουν σημαντικά και εξειδικευμένα τμήματα της αγοράς ενέργειας, περιβάλλοντος αλλά και  μεταφορών  και θεωρείται από τους ελάχιστους οργανισμούς του είδους με ιδιαίτερη ευελιξία στην αξιοποίηση επιχειρηματικών ευκαιριών διαθέτοντας επιχειρηματικές ομάδες που έχουν την ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις στην κυριολεξία «οn the spot». Η κατακόρυφη λόγου χάριν άνοδος  των ναυτιλιακών  παραγώγων αποδίδεται σε αυτήν την προσέγγιση.  Τα   έσοδα από πωλήσεις του ΕΕΧ το 2018 αυξήθηκαν κατά 19%, φθάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα των 267,7 εκατ. Ευρώ με  κέρδη προ φόρων της τάξης των  67 εκατ. Ευρώ(!) ενώ σημειώνεται επίσης ότι ήδη επεκτείνεται  στις  συναλλαγές μελλοντικής εκπλήρωσης  ισχύος στη  Σερβία,  Βουλγαρία και  Σλοβενία. Ο κ. Παπαγεωργίου     θεωρεί   ότι  και  η ελληνική αγορά βρίσκεται αντίστοιχα στο κατάλληλο timing  για να προσθέσει ότι  το  να στηθεί ένας οργανισμός  όπως το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας από το μηδέν είναι σε κάθε περίπτωση ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα .

Ποιες ήταν όμως οι πρόσφατες τάσεις στις χρηματιστηριακές αγορές ενέργειας με βάση  την εμπειρία του Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Ενέργειας; « Καθόλη τη διάρκεια του 2019», τονίζει ο κ. Παπαγεωργίου  είχαμε συνεχή   αύξηση  του όγκου  των συναλλαγών, έχοντας μάλιστα ήδη πετύχει όγκο ρεκόρ το 2018  ειδικά στον τομέα  του φυσικού αερίου, εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και εμπορευματικών προϊόντων. Φανταστείτε ότι μόνον τους πρώτους τρεις μήνες του 2019, οι διαπραγματεύσιμοι όγκοι συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης  αυξήθηκαν  σε 1.031 terawatt ανά ώρα (TWh), που αντιστοιχούν περισσότερο από δύο φορές στην ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας». Στο ερώτημα εξάλλου ποιό θεωρεί ως μεγάλο πλεονέκτημα στον τρόπο  διαπραγμάτευσης  των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, μας  απαντά  ότι  επειδή  οι τιμές του ηλεκτρισμού είναι άμεσα συνδεδεμένες με την εξέλιξη των τιμών διοξειδίου του άνθρακα το καλύτερο είναι να υπάρχει μια κοινή πλατφόρμα. Ετσι, μπορεί να συμμετάσχει κανείς ταυτόχρονα σε πολλές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας  και σε αγορές CO2, αξιοποιώντας το λεγόμενο cross margining effect: Εφόσον δηλαδή διαπραγματεύεται κανείς σε περισσότερες αγορές οι τελικές θέσεις δεν αθροίζονται και υπάρχει μεγαλύτερο όφελος στη διαφορά αγοράς και πώλησης.  Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι η δυνατότητα να δουλέψει κανείς ταυτόχρονα τρία commodities στο ίδιο χρηματιστήριο και με την ίδια τράπεζα που θα κάνει την εκκαθάριση, εξοικονομώντας σημαντικό κόστος . Σχετικά  εξάλλου με την  χρησιμοποίηση από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές   των  δικαιωμάτων ρύπων ως collateral (εγγύηση) ο κ. Παπαγεωργίου θεωρεί ότι είναι μία επίσης έξυπνη επενδυτική προσέγγιση  δεδομένου ότι  είναι τίτλοι  με μια δεδομένη τρέχουσα αξία. Επομένως  αν   κάποιοι τους έχουν στους λογαριασμούς τους για πάνω από τρεις μήνες είναι μία καλή κίνηση να τους αξιοποιήσουν . (ΣΣ  Σημειώνεται  βέβαια ότι  ενώ  οι τιμές εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα είχαν  φθάσει στα ύψη το τελευταίο διάστημα  αυτές τις μέρες έπεσαν λόγω κορωνοϊού , πρόκειται όμως για ένα μεγάλο θέμα που θα μας απασχολήσει ξεχωριστά σε άλλη αρθρογραφία).

Ειδικός διαπραγματευτής: Ενας ακόμα νέος ρόλος για τη ΔΕΗ

Μεταφερόμαστε όμως πίσω στην Ελλάδα  και σε ένα άλλο θέμα που συνδέεται άμεσα με τη σημερινή έναρξη της Αγοράς Παραγώγων του  Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας (ΕΧΕ). Αυτό αφορά τον ειδικό ρόλο της ΔΕΗ ως Μέλος και ως Ειδικός Διαπραγματευτής (market maker) της συγκεκριμένης  αγοράς. Η ΔΕΗ είναι δηλαδή επιφορτισμένη  να εισαγάγει τα πρώτα προθεσμιακά προϊόντα (τρία παράγωγα φορτίου βάσης με μηνιαία, τριμηνιαία και ετήσια χρονική διάρκεια και τρία παράγωγα φορτίου αιχμής, επίσης μηνιαία, τριμηνιαία και ετήσια), δηλαδή   τα χρηματοοικονομικά προϊόντα ενέργειας χωρίς φυσική παράδοση.  Δεδομένης  όμως της σχετικής έλλειψης τόσο εξειδικευμένης εμπειρίας υπηρεσίες διόδευσης εντολών market maker παρέχει στη ΔΕΗ  προς το παρόν η Eurobank Equities. Κατά τη διάρκεια άλλωστε  της προαναφερθείσας δεύτερης εικονικής συνεδρίασης της Αγοράς Παραγώγων  η ΔΕΗ έλαβε μέρος ταυτόχρονα ως Μέλος  αλλά και ως Ειδικός Διαπραγματευτής  ενώ  το παρόν έδωσαν άλλα 8 μέλη του ΕΧΕ που εισήγαγαν 532 εντολές και πραγματοποίησαν 125 συναλλαγές. Σκοπός ήταν η σύνδεση των Χρηστών του ΕΧΕ στα παραγωγικά συστήματα διαπραγμάτευσης και η εξοικείωσή τους με τη νέα αγορά.  Κατά την εκτίμηση του  προέδρου  και Διευθύνοντος  Συμβούλου  της ΔΕΗ κ. Γιώργου Στάσση  η ΔΕΗ κατόρθωσε να ανταποκριθεί  στο φιλόδοξο σχέδιο της κυβέρνησης για εκσυγχρονισμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, επιδεικνύοντας αφενός την απαραίτητη επιχειρησιακή ετοιμότητα για τον ρόλο της ως market maker, αλλά και την προσήλωσή της στην επιτυχημένη υλοποίηση του target model, που αποτελεί μονόδρομο για την ενίσχυση του ανταγωνισμού και της διαφάνειας στη χονδρεμπορική αγορά.

O υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας  Γεράσιμος Θωμάς

Το νερό που μπήκε στο αυλάκι

Επί της ουσίας  όμως τι θα πρέπει να αναμένεται από τη σημερινή  επίσημη πρεμιέρα της αγοράς παραγώγων; Σύμφωνα με κορυφαίο στέλεχος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, βασικός στόχος είναι η ομαλή τεχνική λειτουργία του συστήματος.  Ουσιαστικά  δηλαδή να  μπει και η επίσημη σφραγίδα  στην τα ετοιμότητα του Συστήματος Διαπραγμάτευσης   όπως χαρακτηριστικά  έχει ήδη τονίσει  ο  Διευθύνων Σύμβουλος του Χρηματιστηρίου Ενέργειας κ. Γιώργος Ιωάννου  ώστε να αρχίσει η λειτουργία της Αγοράς Παραγώγων του ΕΧΕ.  Ένας επιπλέον στόχος  στον οποίο επιμένει πάντα ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας  Γεράσιμος Θωμάς, είναι να δοθεί το μήνυμα  ότι το χρονοδιάγραμμα  υλοποιείται και  ότι η κρίση του κορωνοϊού μπορεί να αξιοποιηθεί ως ευκαιρία για ταχύτερο ψηφιακό μετασχηματισμό του κλάδου ενέργειας.  Από τη δική τους πλευρά, ενεργειακοί πάροχοι και προμηθευτές διευκολύνονται  να βρουν τον βηματισμό  για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που τους δίνει η αγορά παραγώγων διαμορφώνοντας ένα νέο  μίγμα τιμών  . Το τοπίο σε σχέση με τις χρηματιστηριακές τιμές  της ενέργειας  είναι τόσο θολό αυτές τις μέρες  ώστε καθιστά προς το παρόν αδύνατες προβλέψεις ή γενικά συμπεράσματα. Σε ότι αφορά την προοπτική  αύξησης της ρευστότητας της προθεσμιακής αγοράς θεωρείται  θα κριθεί μάλλον στη σταδιακή εξάντληση των  ποσοτήτων ενέργειας που έχουν ήδη προμηθευτεί οι  συμμετέχοντες μέσω των δημοπρασιών ΝΟΜΕ. Το σημαντικό είναι  ότι το νερό μπήκε στο αυλάκι και μέχρι τον Ιούνιο οπότε αναμένεται και η λειτουργία των spot αγορών,  η αγορά παραγώγων θα είναι εκεί, θα έχει δουλευτεί  και    ξεπεράσει την  αρχική αμηχανία. Τώρα το αν και πότε θα εξασφαλισθεί   το επιζητούμενο χαμηλό ενεργειακό κόστος  είναι ένα άλλο θέμα. Ο δρόμος πάντως για την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων  επεκτείνεται και αρκετά πέραν του Ιουνίου, καθώς  στο τέλος του 2020 αναμένεται η ολοκλήρωση των εργασιών σύζευξης της ελληνικής με την ιταλική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ έχουν αρχίσει και οι διαδικασίες για τη βουλγαρική, που αναμένεται να τελεσφορήσουν το 2021.

ο  Διευθύνων Σύμβουλος του Χρηματιστηρίου Ενέργειας κ. Γιώργος Ιωάννου

Διασυνδέσεις και αποτελεσματική κατανομή

Κι ένα σχόλιο επί της ειδικής σημασίας των διασυνδέσων :Η δημιουργία μιας διευρυμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που θα λειτουργεί με κοινούς κανόνες παράλληλες με το διασυνοριακό εμπόριο, επιτρέπουν, ανά πάσα στιγμή, το έλλειμμα, που μπορεί να προκύψει προσωρινά, σε μία χώρα, να αντισταθμίζεται από το πλεόνασμα μιας άλλης χώρας, με όρους αγοράς. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η επάρκεια εφοδιασμού αλλά και ένα χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, με στόχο τη σταδιακή σύγκλιση των τιμών ενέργειας της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Η συντονισμένη και συγχρονισμένη προσέγγιση αμβλύνει τις διαφοροποιήσεις των τιμών μεταξύ των αγορών και προκαλεί πιο αποτελεσματικές ροές ενέργειας, ισχυρότερα συσχετισμένες με τα οικονομικά σήματα. Υπάρχει μια ενιαία πλατφόρμα δημοπρασιών (single auction platform), στην οποία υποβάλλονται καθημερινά προσφορές για πώληση και αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για την επόμενη ημέρα (προ – ημερήσια αγορά).Το αποτέλεσμα αυτής της ενιαίας επίλυσης σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, είναι η κατανομή της ενέργειας μεταξύ των διαφόρων διεθνών διασυνδέσεων με έναν τρόπο αρκετά αποτελεσματικό, που αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό τη χωρητικότητα των διασυνδέσεων, προκειμένου οι τιμές μεταξύ των συζευγμένων αγορών να καθίστανται ίσες και να διαφοροποιούνται μόνο στην περίπτωση συμφόρησης στη μεταξύ τους διασύνδεση.  Τι συνέβαινε στο παρελθόν;  Οι έμποροι ηλεκτρικής ενέργειας (traders) λάμβαναν μέρος σε διακριτές δημοπρασίες (explicit auctions) για την κατανομή ημερήσιωνδιασυνδετικών δικαιωμάτων και επομένως, έπρεπε να προβλέψουν τη διαφορά των τιμών μεταξύ των διασυνδεδεμένων αγορών.  Σε περίπτωση εσφαλμένης πρόβλεψης, αν δηλαδή είχαν αντιστραφεί εν τέλει τα οικονομικά δεδομένα και επομένως δεν υπήρχε οικονομικό νόημα στις διασυνοριακές συναλλαγές, ένα μεγάλο ποσοστό τους δεν υλοποιούνταν. Έτσι, σημαντικό τμήμα των διεθνών διασυνδέσεων παρέμενε στην πράξη αναξιοποίητο.

  Ένα σύνθετο εγχείρημα

Κλείνοντας αυτό   το  συνοπτικό αφιέρωμα του ecopress στο Χρηματιστήριο Ενέργειας  και επιφυλασσόμενη για ένα αντίστοιχο που θα εξειδικεύεται  στο trading των  ΑΠΕ   υπενθυμίζουμε ότι μέτοχοι του Χρηματιστηρίου Ενέργειας είναι  ο ΛΑΓΗΕ(22%),  ο ΑΔΜΗΕ(20%),  ο ΔΕΣΦΑ( 7%) ,  το Χρηματιστήριο Αθηνών (21%),  η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης( 20%) και το Χρηματιστήριο Κύπρου ( 10%). Για να φτάσει στο σημερινό σημείο έναρξης της λειτουργίας του απαιτήθηκαν νέες υποδομές, μεγάλος χρόνος , απίστευτος κόπος και ασφαλώς ο αναγκαίος συγχρονισμός  μεταξύ των συμβαλλομένων.  Συστάθηκαν  νέες εταιρείες, μεταφέρθηκαν όλες  οι υποδομές στις νέες εγκαταστάσεις  του ΛΑΓΗΕ ( ΣΣ κατά την εκτίμηση κάποιων χρηματιστηριακών κύκλων θα πρέπει να υπάρχει βέβαια και ένα δεύτερο κτίριο λειτουργίας καθαρά για λόγους ασφαλείας)  , συντάχθηκαν  οι Κανονισμοί  της Αγοράς, υπογράφηκαν  συμφωνίες  με αντίστοιχα Ευρωπαϊκά Χρηματιστήρια και Διαχειριστές Συστημάτων για την  απόκτηση του ευρωπαϊκού αλγορίθμου σύζευξης (PCR – Price Coupling of Regions), και στη συνεργασία σε μελετητικό, ρυθμιστικό και τεχνικό επίπεδο με την περιφέρεια της Ιταλίας για την εφαρμογή της σύζευξης (coupling).

Στους  Συμμετέχοντες  επίσης  της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας  διατέθηκαν πληροφοριακά συστήματα των νέων spot αγορών: Το Software System Implementation , το Ιnternal Training – ολοκλήρωση διασυνδέσεων με συστήματα ΑΔΜΗΕ, το User Acceptance internal testing – fixing possible errors και το Commissioning – Participants Training – Dry Run. Εξάλλου ανάμεσα στα  νέα εργαλεία που  θα πρέπει να είναι διαθέσιμα από τη λειτουργία του χρηματιστηρίου για τον έλεγχο του επιχειρηματικού ρίσκου των επενδυτών περιλαμβάνονται  εργαλεία όπως “Production & Demand hedging, Medium & Long Term Planning, Investment & Maintenance Decisions, Production Cost Lock-in, σε συνδυασμό με “fuel derivatives & EUA markets” ,Clean Spark Spread και Clean Dark Spread Lock-in, Scheduling, Optimization and Position Adjustment  κα.

Περί προκλήσεων

Μια άλλη πρόκληση, αφορά τη στρατηγική επιλογή της δημιουργίας με τους IT Developers του ATHEX IT energy systems με βάση τα IT capital systems του ΑΤΗΕΧ, καθώς και για τη δημιουργία Αξιόπιστων, σταθερών, ασφαλών, ευέλικτων και δομημένων (modular) συστημάτων τα οποία εύκολα δύναται να επεκταθούν σε διαφορετικά προϊόντα π. χ. Φυσικό Αέριο με όμοια συστήματα διεπαφών χρηστών (User Friendly & intuitive interfaces). Αλλά και η  εκπαίδευση των συμμετεχόντων στα πλαίσια ενός  πιεστικού χρονοδιαγράμματος υπήρξε   ένα κρίσιμο θέμα. Και μένουν πολλές ακόμα προκλήσεις να αντιμετωπιστούν σύμφωνα με τις εκτιμήσεις  αρμόδιων στελεχών του ΛΑΓΗΕ: Το διεθνώς γνωστό πρόβλημα των αγορών ηλεκτρισμού γνωστό ως  “Zero Marginal Cost”  . «Ενώ δηλαδή», όπως χαρακτηριστικά μας εξηγούν  «η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με την προώθηση των ΑΠΕ είναι υποχρέωση όλων, οι συγκεκριμένες πηγές ενέργειας λόγω της δυσανάλογης σχέσης CAPEX – OPEX δημιουργούν πρόβλημα  το οποίο  είναι πιθανόν  να αντιμετωπιστεί με Capacity και Flexibility – Storage προϊόντα τα οποία όμως θα πρέπει να είναι διαπραγματεύσιμα σε οργανωμένες αγορές και όχι να επιβάλλονται με μηχανισμούς.   Last but not least και η Αγορά Φυσικού Αερίου σε επόμενη βέβαια  φάση  με την μελετώμενη  ανάπτυξη πλατφόρμας συναλλαγών σε προϊόντα φυσικού αερίου στην Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή ώστε  οι επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές.

Στις σημερινές συνθήκες πάντως  η μέχρι σήμερα  τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων του Χρηματιστηρίου ενέργειας υπενθυμίζει ότι η ενέργεια ήταν, είναι και θα παραμείνει βασικός παράγων ανάπτυξης ανεξαρτήτως ακραίων διεθνών  καταστάσεων και συγκυριών.