Αυτά είναι τα μέσα ατομικής προστασίας στο εργοτάξιο – Οι αιτίες ατυχημάτων

Του Ζήση Παπασταμάτη

Πολιτικού Μηχανικού, MSc “Υπόγεια Έργα»

Εισηγητού ΙΝ.ΕΠ./Εθν. Κέντρου Δημόσιας Δικοίκησης&Αυτοδιοίκησης

Με τον όρο Μέσα (ή εξοπλισμός) Ατομικής Προστασίας εννοούμε κάθε εξοπλισμό τον οποίο ο εργαζόμενος πρέπει να φορά ή να φέρει κατά την εργασία για να προστατεύεται από έναν η περισσότερους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία του, καθώς και κάθε συμπλήρωμα ή εξάρτημα του εξοπλισμού που εξυπηρετεί αυτό το σκοπό.

Οι κύριες αιτίες εργατικών ατυχημάτων , παγκοσμίως, εκτίθενται στον ακόλουθο Πίνακα (Πηγές : ilo.org, who.int, hse.gov,uk) :

Εκ του ανωτέρω πίνακα και σαν απολύτως ικανό (αλλά όχι αναγκαίο μέτρο αντιμετώπισης της κυριότερης αιτίας πρόκλησης εργατικού ατυχήματος (ανθρώπινος Παράγοντας) προκύπτει η αναγκαιότητα λήψης των Μέσων Ατομικής Προστασίας Η χρήση των ΜΑΠ πρέπει να θεωρείται ως η τελευταία λύση για την προστασία των εργαζομένων και να χρησιμοποιείται μόνον εφόσον οι κίνδυνοι δεν μπορούν να αποφευχθούν ούτε να περιοριστούν επαρκώς με τεχνικά μέτρα ή μέσα συλλογικής προστασίας ή με μέτρα μεθόδους ή διαδικασίες οργάνωσης της εργασίας. Πριν την χρήση των ΜΑΠ πρέπει να εξετάσουμε τη δυνατότητα αντιμετώπισης του κινδύνου στην πηγή του ή τη διαδρομή του, όπως αυτά αναφέρονται αναλυτικά στο Σχέδιο και στον Φάκελο Ασφάλειας και Υγείας. Συνεπώς η χρήση των Μέσων Ατομικής Προστασίας γίνεται όταν:

1. Έχει εξαντληθεί κάθε μέτρο οποιαδήποτε άλλης μορφής, για την εξάλειψη ή τον περιορισμό των κινδύνων.
2. Χρησιμοποιούνται σαν προσωρινό μέτρο, σε περίπτωση έκτακτου κινδύνου
3. Χρησιμοποιούνται σαν προσωρινό μέτρο μέχρι να ολοκληρωθεί η λήψη μόνιμων μέτρων

Και γίνεται συμπληρωματικά προς τους παραπάνω όρους.

Κάθε ΜΑΠ πρέπει να είναι κατάλληλο για τους σχετικούς κινδύνους, χωρίς το ίδιο να οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο. Πρέπει να ανταποκρίνεται στις συνθήκες που επικρατούν στο χώρο εργασίας και να ταιριάζει σωστά στο χρήστη.

Γενικές Υποχρεώσεις μέσων ατομικής προστασίας

ΤΑ ΜΑΠ πρέπει :

1. Να προορίζονται για προσωπική χρήση και να προσαρμόζονται στο χρήστη.
2. Να επιλέγονται με βάση τις συγκεκριμένες κάθε φορά συνθήκες και ανάγκες
3. Να είναι σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις σχετικά με το σχεδιασμό και την κατασκευή τους από πλευράς ασφάλειας και υγείας.
4. Να χρησιμοποιούνται μόνο για τις προβλεπόμενες χρήσεις και σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή και να συνοδεύονται με σαφείς οδηγίες χρήσης στην ελληνική γλώσσα
5. Να είναι κατάλληλα για τους κινδύνους που πρέπει να προλαμβάνονται και η χρήση τους να μη συνεπάγεται νέους κινδύνους.
6. Να συντηρούνται, να επισκευάζονται και να καθαρίζονται τακτικά
7. Να φυλάσσονται σε ειδικές θέσεις ή χώρους με καλές συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής και να αντικαθίστανται όταν παρουσιάζουν προχωρημένη φθορά ή έχει λήξει ο επιτρεπόμενος χρόνος χρήσης τους
8. Σε περίπτωση πολλαπλών κινδύνων αν χρησιμοποιούνται περισσότερα του ενός, πρέπει να είναι συμβατά μεταξύ τους και αποτελεσματικά.
9. Τα ΜΑΠ που διατίθενται στην αγορά απαιτείται να φέρουν τη σήμανση CE επ’ αυτών και στη συσκευασία τους με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ορατή και ευανάγνωστη και να τίθενται σε χρήση εφόσον είναι κατάλληλα κατασκευασμένα ώστε να προφυλάσσουν την υγεία και να εξασφαλίζουν την ασφάλεια των χρηστών (χωρίς να θίγεται η υγεία και η ασφάλεια άλλων προσώπων).  Οι κατασκευαστές, εισαγωγείς και προμηθευτές οφείλουν να διακινούν μόνο ΜΑΠ πιστοποιημένου τύπου, που φέρουν το σήμα “CE”.
10. Τα ΜΑΠ που διατίθενται στην αγορά και να παραμείνει ανεξίτηλη κατά την αναμενόμενη διάρκεια ζωής των μέσων ατομικής προστασίας.
11. Για κάθε μέσο ατομικής προστασίας που διατίθεται στην αγορά, ο κατασκευαστής υποχρεωτικά συντάσσει και παραδίνει ενημερωτικό σημείωμα στην ελληνική γλώσσα που περιέχει χρήσιμα στοιχεία για τα μέσα ατομικής προστασίας, όπως:

• Τα στοιχεία του κατασκευαστή του μέσου ατομικής προστασίας
• Τις οδηγίες χρήσης, αποθήκευσης, συντήρησης, καθαρισμού, επιθεώρησης, απολύμανσης.
• Τις επιδόσεις που επιτεύχθηκαν από τις τεχνικές δοκιμές για τον προσδιορισμό, το επίπεδο ή την κατηγορία προστασίας των μέσων ατομικής προστασίας
• Τις διάφορες κατηγορίες προστασίας συναρτήσει του επιπέδου κινδύνων και τα όρια εκτός των οποίων αντενδείκνυται η χρησιμοποίηση των μέσων ατομικής προστασίας
• Τη σημασία της σήμανσης που υπάρχει
• Τη συσκευασία της ασφαλούς μεταφοράς
• Την ημερομηνία ή χρονική διάρκεια απόσυρσής τους

Γενικές Υποχρεώσεις εργοδοτών σε σχέση με τα ΜΑΠ :

Οι εργοδότες οφείλουν

• Να τα παρέχουν δωρεάν (να πληρώνει κάθε δαπάνη σχετικά με αυτά) για ατομική χρήση και να φροντίζουν ώστε με την κατάλληλη ενημέρωση και την παροχή των αναγκαίων διευκολύνσεων να εξασφαλίζεται η χρήση τους από τους εργαζόμενους καθώς επίσης και να διασφαλίζει την καλή κατάσταση αυτών από άποψη λειτουργίας και υγιεινής. Η κατάρτιση των εργαζομένων και η επίδειξη για τη χρησιμοποίηση των μέσων ατομικής προστασίας αποτελεί επίσης υποχρέωση του εργοδότη.
• Να ενημερώνουν τους εργαζομένους για τους κινδύνους που απειλούν την ασφάλεια και την υγεία τους, τα προληπτικά μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί, τα μέτρα και τις προφυλάξεις που πρέπει να τηρούν, καθώς και για τους κινδύνους που παραμένουν σε ορισμένες εργασίες ή θέσεις εργασίας και κάνουν αναγκαία τη χρήση των μέσων ατομικής προστασίας
• Να παρέχουν οδηγίες για την αποτελεσματική χρήση των ΜΑΠ, με σχετική εκπαίδευση ή και εξάσκηση των εργαζομένων όποτε χρειάζεται
• Να προβαίνουν σε περιοδικό έλεγχος της σωστής χρήσης τους.
• Να φροντίζουν για τη φύλαξή τους σε θέσεις με καλές συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής
• Να παρέχουν τις κατάλληλες διευκολύνσεις και τα μέσα για τις αναγκαίες συντηρήσεις, επισκευές και καθαρισμούς των σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή
• Να προβαίνουν στην αντικατάστασή τους σε περίπτωση φθοράς ή όταν έχει λήξει ο επιτρεπόμενος χρόνος χρήσης τους.

Υποχρεώσεις των εργαζόμενων σε σχέση με τη χρήση ΜΑΠ:

1. Να φορούν τα ΜΑΠ όπου απαιτείται για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας τους.
2. Να χρησιμοποιούν σωστά τα ΜΑΠ που τίθεται στη διάθεσή τους και μετά τη χρήση να τα τακτοποιούν στη θέση του.
3. Να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες χρήσης.
4. Να αναφέρουν αμέσως στους επικεφαλής κάθε παρατηρούμενη ανωμαλία κατά τη χρήση των ΜΑΠ ή άλλη αιτία που δικαιολογεί τη συντήρηση, την επισκευή ή την αντικατάστασή τους.

Είδη Μ.Α.Π.

Ο κατάλογος των μέσων και του εξοπλισμού ατομικής προστασίας η χρήση των οποίων απαιτείται στα τεχνικά έργα είναι μεγάλος. Εδώ θα γίνει μία αναφορά σε μερικά από τα σπουδαιότερα και συνήθως χρησιμοποιούμενα. Ο κατάλογος είναι ενδεικτικός και όχι περιοριστικός:

1. Προστατευτικά κράνη

2α. Προστατευτικά υποδήματα

2^Α.με σόλα κατά της διάτρησης σε βασικές οικοδομικές εργασίες, ικριώματα, κατεδαφίσεις, προκατασκευασμένα και στέγες.

2Β. χωρίς σόλα κατά της διάτρησης σε μεταλλικές γέφυρες, κτίρια με μεταλλικό σκελετό μεγάλου ύψους, εγκαταστάσεις υψικαμίνων κλπ.

2Γ. Υποδήματα ασφαλείας με ειδικό τακούνι ή σόλα (αντιολισθητικά) και σόλα κατά της διάτρησης σε στέγες.

3. Προστατευτικά γυαλιά, διαφράγματα ή οθόνες, προστασίας προσώπου σε εργασίες συγκόλλησης, λείανσης και κοπής με τροχό.
4. Μέσα προφύλαξης ακοής σε εργασίες έμπηξης πασσάλων.
5. Ενδυμασίες προστασίας από τις κακοκαιρίες για εργασίες στο ύπαιθρο με βροχή ή κρύο.
6. Μέσα προστασίας από πτώσεις για εργασίες σε ικριώματα και γενικά σε ύψη.
7. Προστατευτικά μέσα δέρματος για εργασίες επιχρισμάτων. Εννοείται ότι ο πιο πάνω κατάλογος εργασιών δεν είναι εξαντλητικός και σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση θα πρέπει με προσοχή να εξετάζεται το είδος του παρεχόμενου μέσου, ανάλογα με την προβλεπόμενη χρήση του.

ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ

 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΚΑΙ ΜΑΤΙΩΝ

Αποσκοπούν στην προστασιού του προσώπου και των ματιών από πιθανότητα προσβολής τους από (κυρίως)ουσίες , ακτινοβολίες ή εκτόξευση σωματιδίων Οι εργαζόμενοι πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλη προσωπίδα, οθόνη, κατάλληλα γυαλιά (με άχρωμα ή έγχρωμα κρύσταλλα) ή άλλο κατάλληλο ανάλογα με τη φύση της εργασίας, ατομικό μέσο προστασίας όταν υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού του προσώπου και των ματιών τους ή βλάβη της όρασής τους από:

• Εκτινασόμενα σωματίδια.
• Επικίνδυνες ουσίες (καυστικά, ερεθιστικά υγρά, ατμούς κ.λ.π.) και ακτινοβολίες

Τα προστατευτικά Μέσα των Οφθαλμών και του Προσώπου προστατεύουν τα μάτια από τα εκτοξευόμενα αντικείμενα, υλικά (π.χ. ρινίσματα μετάλλων, σκόνες, καυστικά υγρά) κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας, μεταφοράς τους κλπ.

Τα είδη αυτών των προστατευτικών μπορεί να είναι:

1. Γυαλιά με βραχίονες.
2. Γυαλιά – προσωπίδες που καλύπτουν τμήμα του προσώπου.
3. Γυαλιά προστασίας από ακτινοβολίες (Χ, λέιζερ, υπεριώδεις, υπέρυθρες κλπ).
4. Γυαλιά – προσωπίδες και κράνη για συγκολλήσεις

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ

Ο θόρυβος κατά την εργασία εκτιμάται και εφόσον υπάρχει ανάγκη, μετράται προκειμένου να επισημανθούν οι εργαζόμενοι και οι τόποι εργασίας τους που πιθανόν δημιουργείται πρόβλημα. Οι εργαζόμενοι πρέπει να προστατεύονται από τους κινδύνους που προέρχονται ή μπορεί να προέλθουν κατά την εργασία όταν εκτίθενται σε θόρυβο.

Τα τρία βασικά είδη Μέσων Ατομικής Προστασίας της ακοής είναι:

1. Σφαιρίδια και ωτοβίσματα για τα αυτιά. Αποτελούνται από ειδικό βαμβάκι ή κάποιας μορφής πλαστική ύλη και μπορούν να πάρουν το σχήμα του αυτιού του χρήστη. Έχουν το μειονέκτημα ότι εάν τα χέρια του χρήστη δεν είναι καθαρά κατά την τοποθέτησή τους, μπορεί να μεταφέρουν μικρόβια στο εσωτερικό του αυτιού. Είναι επικίνδυνο να χρησιμοποιούμε απλό βαμβάκι γιατί δεν παρέχει καμιά προστασία.
2. Ωτοασπίδες, που καλύπτουν όλο το αυτί ή που προσαρμόζονται στα προστατευτικά κράνη.
3. Προστατευτικά μέσα για το θόρυβο με συστήματα ενδοεπικοινωνίας.

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΕΦΑΛΙΟΥ

Αποσκοπούν στην προστασία του κεφαλιού από πιθανότητα(κυρίως) πτώσης, εκτίναξης ή πρόσκρουση. Στις περιπτώσεις που οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε κίνδυνο τραυματισμού του κεφαλιού κατά τη διάρκεια της εργασίας πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλο κράνος ασφαλείας. Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να προέλθει κύρια από:

• Πτώση των ιδίων των εργαζομένων
• Πτώση ή εκτίναξη αντικειμένων
• Πρόσκρουση σε αντικείμενο, μηχάνημα ή στοιχείο κατασκευής
• Ηλεκτρισμό

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ

Τα Μέσα Ατομικής Προστασίας της αναπνοής διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες:

1.Αναπνευστήρες με φίλτρο για τον καθαρισμό του εισπνεόμενου αέρα του άμεσου περιβάλλοντος από τα αιωρούμενα τοξικά αέρια ή τη σκόνη

2.Αυτοδύναμες αναπνευστικές συσκευές

3.Αναπνευστικές συσκευές με συνεχή παροχή καθαρού αέρα, μέσω σωλήνα από το εξωτερικό περιβάλλον εκτός του μολυσμένου χώρου εργασίας.

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΝΩ ΑΚΡΩΝ

Αποσκοπούν στην προστασία χεριών και βραχιόνων από (κυρίως) ουσίες , ηλεκτρικό ρεύμα, αντικ/να υψηλής θερμοκρασίας, πρόσκρουση, τριβή. Οι εργαζόμενοι πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλα γάντια και όταν χρειάζεται με καλύμματα των βραχιόνων τους ή να τους χορηγούνται ειδικές προστατευτικές κρέμες ανάλογα με τη φύση της εργασίας τους από:

• Ουσίες θερμές, τοξικές, ερεθιστικές ή διαβρωτικές.
• Εκτινάξεις διάπυρων ή αιχμηρών σωματιδίων.
• Κίνδυνο ηλεκτροπληξίας.
• Αντικείμενα, εργαλεία ή μηχανήματα υψηλής θερμοκρασίας ή με επιφάνειες και ακμές αιχμηρές ή κοφτερές.
• Μηχανήματα ή εργαλεία που είναι δυνατόν μα άλλο τρόπο να τραυματίσουν τα χέρια (π.χ. με συνεχή τριβή, πρόσκρουση ή δονήσεις όπως κατά των διατρητικών αεροσφυρών)

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ

Ο κίνδυνος τραυματισμού των ποδιών μπορεί να προέλθει από:

• Πτώση αντικειμένων, πρόσκρουση ή σύνθλιψη
• Ολισθηρές επιφάνειες
• Καρφιά ή άλλα αιχμηρά υλικά ή επιφάνειες
• Εργαλεία με κοφτερές ακμές (όπως π.χ. τσεκούρια)
• Ουσίες θερμές ή διαβρωτικές

Ανάλογα με το είδος των προς εκτέλεσης εργασιών επιλέγονται και τα κατάλληλα προστατευτικά υποδήματα ή μπότες για τους εργαζόμενους όπως:

• Υποδήματα, μπότες ασφαλείας
• Υποδήματα, μπότες με ηλεκτρική μόνωση
• Υποδήματα, μπότες για προστασία από το κρύο ή τα ηλεκτροστατικά φορτία
• Υποδήματα, μπότες με συμπληρωματική προστασία του άκρου του ποδιού

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΟΡΜΟΥ

Όταν κατά τη διάρκεια της εργασίας υπάρχει κίνδυνος να λερωθούν ή να καταστραφούν τα κανονικά ρούχα των εργαζομένων πρέπει αυτοί να εφοδιάζονται με τα κατάλληλα για το είδος της εργασίας ενδύματα εργασίας όπως :

• Ενδύματα προστασίας από τις κακοκαιρίες όπως σε εργασίες στο ύπαιθρο με βροχή ή κρύο.
• Προστατευτικά ενδύματα που αναφλέγονται δύσκολα για εργασίες συγκόλλησης.
• Προστατευτικά ενδύματα για εκτέλεση εργασιών σε θέσεις με πιθανότητα ύπαρξης εκρηκτικού περιβάλλοντος.
• Δερμάτινες ποδιές για εργασίες συγκόλλησης.
• Γιλέκα, σακάκια και ποδιές προστασίας από τις μηχανικές και χημικές προσβολές.
• Ζώνες συγκράτησης κορμού.

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΠΤΩΣΕΙΣ

Ως σημαντικότερα μπορούμε να αναφέρουμε τα σχοινιά και ζώνες ασφαλείας. Οι εργαζόμενοι σε θέσεις εργασίας με σημαντική υψομετρική διαφορά από τον περιβάλλοντα χώρο, που δεν είναι δυνατό να προστατευθούν από τον κίνδυνο πτώσης με τεχνικά ή με άλλα μέτρα συλλογικής προστασίας, πρέπει να εφοδιάζονται με ατομικές ζώνες και σχοινιά ασφαλείας.

ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΟΧΗΜΑΤΑ

Οι εργαζόμενοι που εκτίθενται συχνά σε κίνδυνο ατυχήματος από κινούμενα οχήματα πρέπει να εφοδιάζονται με:

• Μέσα ή εξαρτήματα που ανακλούν το φως (ανακλαστικά).
• Ειδικά ευδιάκριτα ακόμη και σε συνθήκες μειωμένης ορατότητας, ενδύματα χρώματος ζωηρού κίτρινου ή πορτοκαλί (π.χ. γιλέκα οπτικής σήμανσης)