Αγίας Άννης: ένας ακόμη δρόμος ή αφετηρία καινοτόμων δράσεων;

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Λίγοι θα είναι οι Αθηναίοι που έχουν βιώσει τον εφιάλτη της Αγίας Άννης σε εργάσιμη μέρα και ώρα. Ίσως θα έπρεπε όλοι οι πολίτες αυτής της πόλης να πάνε έστω μια φορά στην Αγίας Άννης, και το «γνώθι σαυτόν» να ισχύσει και για την γνώση μας για την δική μας την πόλη. Η Αγίας Άννης έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει ένας επιμήκης πυρήνας καινοτόμων και πρωτοποριακών δράσεων εκατέρωθεν του δρόμου, και όχι μια ακόμα αστική λεωφόρος όπως προγραμματίζεται.

Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην Αγίας Άννης

Με αφετηρία ένα δρόμο

Η διάνοιξη της Αγίας Άννης δεν είναι καινούργια ιδέα. Είναι ένα έργο φάντασμα που πλανάται πάνω από την περιοχή Βοτανικού και Ρουφ για πάνω από δέκα χρόνια. Η υλοποίηση του δείχνει ότι θα είναι συνδεδεμένη με την κατασκευή του μελλοντικού σταθμού ΚΤΕΛ, κοντά στο σταθμό μετρό του Ελαιώνα. Με συνολικό μήκος, μαζί με την οδό Μαρκόνι,  σχεδόν 3.5 χιλιομέτρων, ο νέος αυτός αστικός δρόμος ταχείας κυκλοφορίας 2+2 λωρίδων, θα αρχίζει από τη Λεωφόρο Αθηνών, θα διασχίζει την Ιερά Οδό, την Ορφέως και την Πέτρου Ράλλη και θα καταλήγει στη Λεωφόρο Κηφισού, με κομβικό σημείο, λίγο πριν τη μέση της διαδρομής, τον προς ανέγερση νέο σταθμό των ΚΤΕΛ.

Το ζητούμενο είναι να μην καταλήξει να είναι ένα ακόμα έργο οδοποιίας και κυκλοφορικής αποσυμφόρησης. Η Οδός Αγίας Άννης αποτελεί πρόκληση για κάτι παραπάνω. Το δικαιούται, εξ’ άλλου, αυτή η τόσο ταλαιπωρημένη και υποβαθμισμένη περιοχή. Και ο πολύ στενός σημερινός δρόμος με βιομηχανίες, βιοτεχνίες, μεταφορικές, αυτοκίνητα, φορτηγά, νταλίκες, τρίκυκλα και υπαίθρια παζάρια τις Κυριακές, όλα μπλεγμένα μαζί σε ένα εφιαλτικό σύνολο. Ένας δρόμος και μια περιοχή που ο μέσος Αθηναίος δεν έχει ποτέ αφουγκραστεί. Ένας κόσμος ολόκληρος βιοπαλαιστών γύρω από την Αγίας Άννης. Παρ’ όλο που είναι εστία βιοπορισμού για πάρα πολλούς, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απαράδεκτη σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ο νέος δρόμος θα είναι η ευκαιρία.

Κυριακάτικο παζάρι στην Αγίας Άννης

Αρχίζοντας από πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ανάπλασης της περιοχής και από τις δύο πλευρές του δρόμου, θα μπορούν να ακολουθήσουν εξειδικευμένες επιμέρους μελέτες για τα επόμενα βήματα. Θα χρειαστεί η δημιουργία, στο Σχιστό ή αλλού, σύγχρονου Βιοτεχνικού Πάρκου, αντίστοιχου του ΒΙΠΑ Σχιστού, καθώς και η μετεγκατάσταση των σχετικών με υπεραστικές μεταφορές λειτουργιών σε νέο οργανωμένο χώρο στο Θριάσιο Πεδίο. Θα χρειαστούν, επίσης, απαλλοτριώσεις, γενναίες αποζημιώσεις και απλόχερη ενθάρρυνση οικειοθελών αποχωρήσεων, προκειμένου να ενσωματωθούν στο σχέδιο όσες περισσότερες δομημένες και αδόμητες ιδιοκτησίες γίνεται και σε όσο μεγαλύτερο βάθος από τον νέο δρόμο είναι εφικτό. Κάποιες υφιστάμενες ιδιοκτησίες και κτίσματα σίγουρα θα παραμείνουν. Δεν πειράζει. Ούτε πειράζει το τελικό αποτέλεσμα να έρθει σταδιακά. Γιατί, εν τω μεταξύ, θα έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται νέοι μεγάλοι ελεύθεροι χώροι με πράσινο και νέες χρήσεις, όπως η κοινωνική κατοικία, δυνητικά από τη μια πλευρά του δρόμου, και από την άλλη, ένα επιχειρηματικό κέντρο με κίνητρα για νεοφυείς επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, που θα αποτελούσε τον πρώτο πυρήνα ενός ευρύτερου εθνικού προγράμματος με παράλληλα κέντρα στην περιφέρεια, αντίστοιχου του Silicon Wadi στο Ισραήλ.

Στο σχέδιο αυτό, η συμβολή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας θα μπορεί να είναι καθοριστική, ιδιαίτερα αν η υλοποίηση του συνολικού σχεδίου δεν αφεθεί να ακολουθήσει την τύχη πιο συμβατικών προσεγγίσεων και ενθαρρύνει, από την αρχή, την συμμετοχή επενδυτικών σχημάτων. Με την προϋπόθεση ότι οι επιχειρηματικές προτάσεις θα βασίζονται στο κεντρικό σχέδιο και όχι το αντίστροφο, όπως είχε γίνει με τα σχέδια της ανάπλασης στο Βοτανικό. Με τα σημερινά δεδομένα, ουτοπικό ακούγεται το όραμα για μια αναγεννημένη Αγίας Άννης με σύγχρονα κοινωνικά κριτήρια και με το βλέμμα στο μέλλον. Αλλά δεν δικαιούται η ξεχασμένη αυτή μεριά της Αθήνας μια καλύτερη μοίρα από τη σημερινή;

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design