Ακτές: συρματοπλέγματα αποκλεισμού και εισιτήριο εκμετάλλευσης των πολιτών

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Οι ελεύθερες ακτές, σταδιακά και συστηματικά τα τελευταία χρόνια εξαφανίζονται. Κεντρικοί σχεδιασμοί στο όνομα της «ανάπτυξης» ευνοούν «επενδύσεις», που στην πράξη αποκλείουν ακτές και με την βούλα του νόμου. Επιχειρηματίες και ιδιώτες έχουν αποδυθεί σε ανταγωνισμό αποκλεισμού ακτών. Οι περιφράξεις και τα συρματοπλέγματα κατά μήκος των ακτών πληθαίνουν. Η είσοδος με εισιτήριο είναι πλέον ο κανόνας. Οι ακτές γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης του απλού πολίτη και η αίσθηση ότι η παράκτια γη «ανήκει και σε εμένα» απωθείται στο απώτερο παρελθόν.

VERBOTEN – Εμείς και οι άλλοι

Κατά μήκος των ακτών

Όταν το 1950 άνοιγαν τα Αστέρια στη Γλυφάδα, σίγουρα πολλοί θα ένιωσαν υπερηφάνεια. Είχε και η Αθήνα αποκτήσει δική της διεθνή λάμψη, και μάλιστα σε χώρο προσβάσιμο στους κοινούς θνητούς. Δεν ήταν δυνατόν να είχες φανταστεί, τα σχετικά ανέμελα χρόνια που ακολούθησαν, ποια θα ήταν η εξέλιξη των ακτών του Σαρωνικού, και όχι μόνο. Αργά τα πρώτα χρόνια, και όλο και πιο συχνά μετά, η μια μετά την άλλη οι αμμουδιές της Αττικής γίνονται αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης, κυρίως από δήμους. Και έτσι για την μέση τετραμελή οικογένεια, το μπάνιο στη θάλασσα αποτελεί πια μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού. Επιστροφή στο παρελθόν δεν γίνεται. Νομοτελειακά ο πολίτης σκύβει το κεφάλι και συνηθίζει τη νέα πραγματικότητα.

Για να σιγουρευτούμε ότι η ακτή δεν θα είναι προσβάσιμη

Θα είχε, παρ’ όλα αυτά, ενδιαφέρον να συγκρίνουμε τις ελεύθερες ακτές που έχουμε σήμερα με αυτές που είχαμε κάποτε. Τότε που εμφανίστηκε ο Αστέρας και τον βλέπαμε σαν το διαμάντι των ακτών μας. Και τώρα; Η νέα πραγματικότητα σε οδηγεί πρώτα στο πορτοφόλι και μετά στο κύμα. Αγκαλιές στην άμμο πάντα θα γίνονται, αλλά με εισιτήριο.

Όλο και λιγότερο μπορείς να περπατήσεις ανεμπόδιστα κατά μήκος των ακτών της Αττικής. Το διαπιστώσαμε αυτό και στη πρόσφατη τραγωδία στο Μάτι. Δεν ήταν έτσι σε παλιότερα χρόνια. Περιφράξεις μέχρι το κύμα δεν υπήρχαν και είχες την αίσθηση ότι η παράκτια γη ήταν terra nullius, άρα ότι ανήκε και σε σένα. Αυτή την αίσθηση κοινοκτημοσύνης, ευτυχώς την έχεις ακόμα, όταν περπατάς σε δάση και βουνά.

Ο Σαρωνικός απο άλλη οπτική γωνία

Όσο η Πολιτεία δεν θα μπορεί να υπερισχύσει των ιδιωτικών κεκτημένων στη παραθαλάσσια ζώνη από τη Βάρκιζα ως την Ανάβυσσο, δεν θα είναι ποτέ δυνατόν να επιβάλλει τον νόμο στις υπόλοιπες ακτές της Ελλάδας. Το αναφαίρετο δικαίωμα κάθε πολίτη να περπατήσει χωρίς διακοπή κατά μήκος της γραμμής του αιγιαλού, εκτός όπου το ανάγλυφο το απαγορεύει, θα παραμένει στα χαρτιά. Στο Σαρωνικό, μετά την Αγία Μαρίνα, υπάρχουν σημεία όπου η εγκάρσια προς την ακτογραμμή περίφραξη εκτείνεται, εν είδη προβόλου, και πέρα από το όριο της βραχώδους ακτής, μήπως και μπορέσει κάποιος, πρώτα το ένα πόδι και μετά το άλλο, να υπερφαλαγγίσει το εμπόδιο. Όσο για τους, εγκάρσιους προς την ακτή, συμπαγείς τοίχους στα όρια μεταξύ παραθαλάσσιων ιδιοκτησιών, μόνο κοινωνικότητα δεν αποπνέουν. Εμείς και οι άλλοι, και οι ακτές δικές τους.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design