Ανακύκλωση: τα αποτελέσματα της συλλογικής δράσης στην Κέρκυρα

Του Θεόδωρου Βώρου*/

Ανακύκλωση και Εφαρμογή της Διαλογής στην Πηγή στο Δήμο Βόρειας Κέρκυρας κατά την περίοδο 9/2019–9/2021:  Μέσα σε 2 χρόνια ο Δήμος Βόρειας Κέρκυρας έχει επιτύχει ποσοστά ανακύκλωσης από το 0% σε 4,8% τον πρώτο χρόνο και πάνω από 10% το δεύτερο χρόνο. Αυτά αφορούν καθαρά ανακυκλώσιμα από την προδιαλογή διαχωρισμένων υλικών με πιθανό μονοψήφιο υπόλειμμα (μικρότερο από 5%) ενώ αναμένεται με ενδιαφέρον η σχετική έκθεση της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης της Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) μετά την εξέταση των ανακυκλώσιμων.

Σε προηγούμενη ανάλυση αποδείχθηκε ότι για την περίοδο 2014-2020 το ποσοστό ανακύκλωσης στην Κέρκυρα κυμάνθηκε από 4,4% έως 6,6% με το επιστρεφόμενο υπόλειμμα από την διαδικασία της διαλογής των συλλεγόμενων ποσοτήτων ανακυκλώσιμων υλικών του μπλε κάδου στο ΚΔΑΥ, που οδηγείται σε ταφή (ΧΥΤΑ) να φθάνει σε δυσθεώρητα επίπεδα μεταξύ 50% και 60%. Τα ποσοστά αυτά αποτελούν αρνητικό ρεκόρ στην Ελλάδα, γεγονός που καταδεικνύει την αναγκαιότητα αλλαγής στρατηγικής και μετάβασης σε αποδοτικότερα μοντέλα διαχείρισης των Αστικών Στερών Αποβλήτων (ΑΣΑ).

Από την έναρξη της λειτουργίας τριών Δήμων στην Περιφερειακή Ενότητα Κέρκυρας, η διαχείριση των ΑΣΑ στον Δήμο Βόρειας Κέρκυρας διαφέρει ουσιωδώς σε σχέση  με αυτήν των άλλων δύο Δήμων στο νησί. Ας σημειωθεί ότι ως Δήμος για την συνεργασία που ανέπτυξε με εθελοντικές πρωτοβουλίες, ΚΟΙΝΣΕΠ, ΜΚΟ κλπ. με σκοπό την προώθηση της κουλτούρας της ανακύκλωσης, βραβεύτηκε πρόσφατα με Green Award του περιοδικού Economist.

Η μελέτη του τρόπου διαχείρισης των ΑΣΑ σε ένα τουριστικά δημοφιλή Δήμο με πληθυσμό 17,8 χιλιάδες μόνιμους κατοίκους όπως αυτός της Βόρειας Κέρκυρας, παρουσιάζει ένα ειδικό ενδιαφέρον καθώς αφενός προσπαθεί να εφαρμόσει και να υλοποιήσει τις σοβαρότατες νομικές υποχρεώσεις  για την ανάκτηση φυσικών πόρων, κάτι το οποίο στους υπόλοιπους Δήμους εμφανίζει υστέρηση, και αφετέρου αξιοποιεί για το σκοπό αυτό το καινοτόμο κοινωνικό φαινόμενο των «Πράσινων Γωνιών Ανακύκλωσης», το οποίο υπενθυμίζεται ότι ξεπήδησε ως μια αυθόρμητη και δημιουργική απάντηση από τους κατοίκους του νησιού για την αντιμετώπιση του τεράστιου προβλήματος συσσώρευσης των σκουπιδιών στους δρόμους την περίοδο 2018-‘19.

Από την 01.09.2019 οπότε και δημιουργείται ο Δήμος Βόρειας Κέρκυρας μετά τη διάσπαση του ενιαίου Δήμου Κέρκυρας, δεν υπάρχει δίκτυο μπλε κάδου και για το 2019 καταγράφεται μηδενικό ποσοστό ανακύκλωσης. Την εποχή εκείνη στα όρια του Δήμου του βορά βρίσκονται σε λειτουργία 6 «Πράσινες Γωνίες Ανακύκλωσης», δημιουργήματα τοπικών εθελοντικών πρωτοβουλιών από ενεργούς πολίτες και απετέλεσαν τα μοναδικά σημεία συγκέντρωσης καθαρών προδιαλεγμένων ανακυκλώσιμων των οποίων η αποκομιδή στηρίχτηκε αποκλειστικά από ένα τοπικό επαγγελματία. Ιδιαίτερης μνείας αξίζει η περίπτωση της «Πράσινης Γωνίας Ανακύκλωσης» στον Αρίλλα, μιας κοινότητας 400 μόνιμων κατοίκων και ιδιαίτερα δημοφιλούς τουριστικού προορισμού, που σε μόλις ένα μήνα κατόρθωσε να εκτρέψει από την ταφή στον ΧΥΤΑ Τεμπλονίου περίπου το 63% των συνολικά παραγόμενων αποβλήτων της. Το επίτευγμα αυτό ήταν απόρροια αυτοοργάνωσης και  κοινής απόφασης-δέσμευσης της τοπικής κοινωνίας για Διαλογή στην Πηγή και εφαρμογή χωριστής διαχείρισης για τα οργανικά με τη μέθοδο της οικιακής κομποστοποίησης με ενεργό συμμετοχή της πλειοψηφίας επαγγελματιών και νοικοκυριών.

Η Δημοτική Αρχή συστήνει Αντιδημαρχία για την Κυκλική Οικονομία και το Περιβάλλον και αναπτύσσει τον συγκεκριμένο τρόπο διαχείρισης στις περισσότερες κοινότητες, σχολεία και ξενοδοχεία δημιουργώντας ένα δίκτυο «Πράσινων Γωνιών Ανακύκλωσης». Επίσης, δραστηριοποιείται συστηματικά στην κατάλληλη ενημέρωση των πολιτών για τον τρόπο λειτουργίας της χωριστής συλλογής σε τέσσερα ρεύματα ανακυκλώσιμων υλικών (πλαστικό, χαρτί, μέταλλο και γυαλί). Σταδιακά ως σήμερα έχουν δημιουργηθεί 107 «Πράσινες Γωνιές ανακύκλωσης» 4 ρευμάτων με προοπτική στο άμεσο μέλλον να φτάσουν στις 150 ώστε να βρίσκονται σε κοντινές αποστάσεις και να είναι εύκολα προσβάσιμες στον χρήστη σε όλες τις 38 Κοινότητες του Δήμου (2-3 ανά Κοινότητα).

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι ποσότητες ανακυκλώσιμων το 2019 ήταν μηδενικές, το 2020 ανήλθαν σε 226 τόνους στους οποίους πρέπει να προσθέσουμε 56 τόνους που  συλλέχθηκαν από την ΚΟΙΝΣΕΠ Σινιών και 116 τόνοι γυαλιού. Δεδομένου ότι η παραγωγή σύμμεικτων  ήταν 7.812 τόνοι, το ποσοστό ανακύκλωσης που επιτεύχθηκε το 2020 διαμορφώνεται στο 4,8% της συνολικής παραγωγής ΑΣΑ.

Την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2021, και καθώς σταδιακά μπαίνουν σε λειτουργία ολοένα και περισσότερες «Πράσινες Γωνίες ανακύκλωσης», συλλέχθηκαν:

α) 450 τόνοι ανακυκλώσιμων από το δίκτυο του Δήμου που περιλαμβάνει και ποσότητες ρούχων (χωριστό ρεύμα από τον Ιούνιο 2021 σε συνεργασία με την ΚΟΙΝΣΕΠ «Όλοι Μαζί για την Κέρκυρα») και

β) 178 τόνοι από την ΚΟΙΝΣΕΠ Σινιών.

Στις ποσότητες αυτές δεν έχουν συμπεριληφθεί: α) η ποσότητα ανακυκλώσιμων από τις μη συνεργαζόμενες Πράσινες Γωνίες με το δίκτυο του Δήμου (κατ’ εκτίμηση 20-50 τόνοι ετησίως ανά Πράσινη Γωνία), β) οι ποσότητες που έχουν προκύψει από την ανακύκλωση περίπου 1.500 στρωμάτων και λοιπών ογκωδών π.χ. επίπλων και γ) οι ποσότητες γυαλιού που προβλέπεται λόγω της ανάπτυξης της συλλογής του σε πολλά σημεία να δι- ή/και να τριπλασιαστούν (κατ’ εκτίμηση 150-200 τόνους). Τέλος, ας σημειωθεί ότι μέσα από τη δράση επαναχρησιμοποίησης που προωθεί ο Δήμος Βόρειας Κέρκυρας, κυρίως μέσω των «Πράσινων Γωνιών Ανακύκλωσης» της Κασσιώπης, της Αχαράβης και του Αρίλλα, υπάρχουν σημαντικές ποσότητες ρουχισμού και αντικειμένων, όπως έπιπλα, είδη σπιτιού, ηλεκτρικές συσκευές κλπ. τα οποία οι δημότες προμηθεύονται δωρεάν με αποτέλεσμα να αποκτούν ένα δεύτερο «κύκλο ζωής» και με τον τρόπο αυτό να εκτρέπονται από το σύστημα του πράσινου κάδου.

Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω και τα στοιχεία του Πίνακα με τις καταγραφείσες ποσότητες για το πρώτο 9-μηνο του 2021, το ποσοστό ανακύκλωσης για το 2021 διαμορφώνεται στο 8,33%. Παρατηρείται, δηλαδή, σχεδόν διπλασιασμός του ποσοστού ανακύκλωσης του 2020 και τριπλασιασμός των ποσοτήτων των ανακυκλώσιμων σε απόλυτα μεγέθη. Συνεκτιμώντας τις παραπάνω παρατηρήσεις το πραγματικό ποσοστό ανακύκλωσης για το 2021 εκτιμάται ότι θα κυμανθεί ανάμεσα στο 10.1% και 10.7%. Όπως φαίνεται στον Πίνακα, ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι η συνεχόμενη αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης κάθε μήνα κατά την διάρκεια του 2021, από 7,34% τον Ιανουάριο ’21 σε 8,33% συνολικά το 9-μηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου ’21. Το γεγονός αποτελεί ένδειξη της δυναμικής που έχει αποκτήσει η κουλτούρα της ανακύκλωσης στο Δήμο Βόρειας Κέρκυρας ως καρπός της ενημέρωσης του δημότη και της σταδιακής ενσωμάτωσης στο δίκτυο του Δήμου περισσότερων νέων «Πράσινων Γωνιών Ανακύκλωσης» και αναμένεται να έχει ως συνέπεια την περαιτέρω αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης στους επόμενους μήνες.

Συνοψίζοντας, μέσα σε 2 χρόνια ο Δήμος Βόρειας Κέρκυρας έχει επιτύχει ποσοστά ανακύκλωσης από το 0% σε 4,8% τον 1ο χρόνο και πάνω από 10% το 2ο χρόνο. Αυτά αφορούν καθαρά ανακυκλώσιμα από την προδιαλογή διαχωρισμένων υλικών με πιθανό μονοψήφιο υπόλειμμα (μικρότερο από 5%) ενώ αναμένεται με ενδιαφέρον η σχετική έκθεση της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης της Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) μετά την εξέταση των ανακυκλώσιμων. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για εντυπωσιακό αποτέλεσμα το οποίο δεν αποτελεί κανενός είδους έκπληξη για τους γνώστες του αντικειμένου. Το αποτέλεσμα της στρατηγικής επιλογής ανάπτυξης «Πράσινων Γωνιών Ανακύκλωσης» είναι ο διπλασιασμός του ποσοστού ανακύκλωσης το 2ο χρόνο και αυτό χωρίς ακόμη να έχει ξεκινήσει η χωριστή συλλογή των οργανικών αποβλήτων με τη χρήση του καφέ κάδου, που προφανώς είναι το μεγάλο στοίχημα για το Δήμο του βορά. Να σημειωθεί δε, ότι στο Τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων το οποίο έχει συνταχθεί με ορίζοντα δεκαετίας προβλέπει ότι σε πλήρη ανάπτυξη η επιλεχθείσα διαχείριση με επίκεντρο την Διαλογή στη Πηγή, φιλοδοξεί να καταλήξει σε υπόλειμμα όχι άνω του 10% της συνολικής παραγωγής ΑΣΑ.

Η δυνατότητα ανάκτησης φυσικών πόρων που αντανακλά στα ποσοστά ανακύκλωσης και η παρακολούθηση της εξέλιξης τους στο χρόνο στο Δήμο του βορά αποκτά ιδιαίτερη σημασία, ειδικά αν θέσουμε ως μέτρο σύγκρισης τον πρωτοπόρο στην Ελλάδα Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, όπου με την εφαρμογή της Διαλογής στην Πηγή και των συστημάτων «Πληρώνω Όσο Πετάω» και «Κερδίζω Όσο Ανακυκλώνω» αναμένεται να πετύχει εκτροπή από την ταφή (ΧΥΤΑ) σε ποσοστά άνω του 70% εντός των επόμενων 24 μηνών ή ακόμη την περίπτωση του Δήμου του Treviso της Ιταλίας, που έχει ήδη πετύχει 90% εφαρμόζοντας Διαλογή στη Πηγή χωρίς καύση και στοχεύει στο 96,7% εντός του 2023.

Πρέπει δηλαδή, να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι να ξεκινήσει άμεσα η χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων σε όλους τους Δήμους στο νησί της Κέρκυρας και να αντιληφθούμε έγκαιρα τα πολλαπλά οφέλη που προκύπτουν με τη δημιουργία υποδομών που θα υποδέχονται τα οργανικά απόβλητα που παράγονται στο νησί, τα οποία εκτιμώνται σε συνολικά 30 χιλιάδες τόνους ετησίως.

Τέτοια οφέλη μπορεί να είναι:

α) περιβαλλοντικά με την παραγωγή εδαφοβελτιωτικού υψηλής ποιότητας  χρήσιμου για τη γεωργία, που θα υποκαταστήσει τα εισαγόμενα λιπάσματα,

β) οικονομικά με την εξοικονόμηση του κόστους διαχείρισης ή/και μεταφοράς και των φυσικών πόρων με την συγκράτηση των εισαγωγών σε πρωτογενή ορυκτά υλικά και

γ) κοινωνικά με τη δημιουργία κινήτρων για ευρεία συμμετοχή και νέων ποιοτικών πράσινων θέσεων εργασίας, δεδομένου ότι η Διαλογή στη Πηγή σε όλες τις εκφάνσεις της αποτελεί παγκοσμίως μοντέλο εντάσεως εργασίας.

Τα αισιόδοξα παραπάνω μηνύματα οφείλουν να τονώσουν την αυτοπεποίθηση κάθε θεσμικού παράγοντα σε όλους τους Δήμους, Περιφέρειες ή φορείς διαχείρισης, που ασχολείται ή φιλοδοξεί να ασχοληθεί με την Διαλογή στη πηγή και σχεδιάζει σχετικές δράσεις ώστε να εντείνει τις προσπάθειές του. Οι αριθμοί φαίνεται να δικαιώνουν όλους όσους επιλέγουν να επενδύουν και να δουλεύουν μεθοδικά σε συστήματα χωριστής συλλογής έχοντας σαν επίκεντρο τον άνθρωπο, διαχέοντας τα οφέλη στις τοπικές κοινωνίες. Η στροφή της διαχείρισης ΑΣΑ σε μοντέλα που οδηγούν σε υψηλά ποσοστά ανάκτησης φυσικών πόρων, όπως η Διαλογή στη Πηγή και μάλιστα με το σύστημα «πόρτα-πόρτα», οι υποδομές χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών, η εφαρμογή των συστημάτων «Πληρώνω Όσο Πετάω» και «Κερδίζω Όσο Ανακυκλώνω» είναι απολύτως συμβατές με την ουσία της Κυκλικής Οικονομίας, αποτελούν επιλέξιμες δράσεις, συγχρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους και έχουν την πλήρη στήριξη της Κομισιόν με αποτέλεσμα όλοι οι Δήμοι να γυρίσουν οριστικά σελίδα επ’ ωφελεία των δημοτών τους και του φυσικού περιβάλλοντος εφόσον αποφασίσουν να ακολουθήσουν δυναμικά, με συνέπεια και χωρίς πισωγυρίσματα μια σταθερή πορεία προς μία σύγχρονη αποκεντρωμένη διαχείριση  αποβλήτων.

*Βώρος Θεόδωρος, Οικονομολόγος, Στατιστικός MSc, Μέλος της πρωτοβουλίας πολιτών για την ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα Waste.gr

Δείτε στο βίντεο συνέντευξη για την ανακύκλωση στη Β. Κέρκυρα: