Απολιγνιτοποίηση: στοίχημα 5 δις € αντίστοιχο των Ολυμπιακών Αγώνων 2004

Του Δημήτρη Οδ. Παπαγιαννίδη*

Απολιγνιτοποίηση σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη σημαίνει καταστροφή ή νέες επενδύσεις που θα δημιουργήσουν νέες δραστηριότητες και θα υποκαταστήσουν την καλοπληρωμένη αλλά ρυπογόνο “μονοκαλλιέργεια” του λιγνίτη που υπάρχει στις περιοχές που σήμερα εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από το ρυπογόνο καύσιμο και τη ΔΕΗ.

Επειδή η ανυπαρξία εναλλακτικής λύσης και η αδράνεια δεν είναι αποδεκτή, είναι ακόμη πιο επιτακτική η ανάγκη για την υλοποίηση νέων επενδύσεων σε νέους τομείς που θα τονώσουν τις τοπικές οικονομίες και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Το μέλλον της Δυτικής Μακεδονίας και Μεγαλόπολης είναι μόνο Πράσινο και βιώσιμο.

Ο στόχος της πλήρους απολιγνιτοποίησης της χώρας, έως το 2028, αποτυπώνεται στις προβλέψεις του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ),(Β’ 4893), το οποίο διασφαλίζει την ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. Ταυτόχρονα, εναρμονίζεται με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την κλιματική ουδετερότητα, όπως αποτυπώνεται στην από 11-12-2019 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνικής Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» (COM (2019) 640). Η εν λόγω Στρατηγική, μεταξύ άλλων, προβλέπει τον μηδενισμό των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.

Ο λιγνίτης αποσύρεται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, τόσο για λόγους περιβαλλοντικούς, όσο και για οικονομικούς. Είναι πλέον με την επιβολή των προστίμων για τους ρύπους, το ακριβότερο καύσιμο. Η παύση λειτουργίας όλων των λιγνιτικών Ατμοηλεκτρικών Σταθμών (ΑΗΣ) της ΔΕΗ ΑΕ το 2028, θεωρείται οριστική και συνεπώς θα προκύψει δραστική μείωση του ΑΕΠ στον άξονα Κοζάνης – Φλώρινας με δυσμενείς οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις ευρύτερα για την περιοχή της Δ. Μακεδονίας και στη Μεγαλόπολη. Συγχρόνως, η χώρα θα στερηθεί εγχώριο καύσιμο, μόνο από τα λειτουργούντα σήμερα λιγνιτωρυχεία της περιοχής, με ισοδύναμο θερμικό περιεχόμενο που υπερβαίνει σημαντικά τα 300 εκατ. βαρέλια πετρελαίου. Το κενό που θα προκύψει στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (Η.Ε.) θα καλυφθεί κυρίως από αντίστοιχες μονάδες με καύσιμο εισαγόμενο φυσικό αέριο (φ.α) και με εισαγωγές Η.Ε.

Συγχρόνως, ο κίνδυνος ουσιαστικής «εξαφάνισης» των περιοχών όπου λειτουργούν τα λιγνιτικά κέντρα της ΔΕΗ είναι ορατός, καθώς μια σημαντική οικονομική δραστηριότητα θα παύσει να υφίσταται, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τοπική κοινωνία και οικονομία, τους εργαζόμενους και τους έμμεσα απασχολούμενους. Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε είχαν ήδη γίνει κινήσεις από την προηγούμενη διακυβέρνηση και εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τη λεγόμενη «δίκαιη μετάβαση» στη μεταλιγνιτική εποχή

Γι’ αυτό το λόγο η πολιτεία εκπόνησε ένα σφαιρικό Σχέδιο (masterplan) Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών υπό την ευθύνη του πρώην Υπουργού Κωστή Μουσουρούλη. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας παρουσίασε πρόσφατα το master plan για την λιγνιτική μετάβαση σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη, στο οποίο παρουσιάζονται συγκεκριμένες επενδύσεις και σχέδια για τις δύο περιοχές, ποσοτικοποιημένα τόσο ως προς το ύψος των επενδύσεων όσο και ως προς την αναμενόμενη δημιουργία 8.000 θέσεων εργασίας.

Για τη Δυτική Μακεδονία το master plan περιλαμβάνει επτά (7) επενδύσεις:

1. Οι αναγκαίες αποκαταστάσεις γαιών στα ορυχεία και τις μονάδες λιγνίτη, που θα δημιουργήσουν 500 άμεσες και 500 έμμεσες θέσεις εργασίας. Το ύψος των επενδύσεων αναμένεται να φτάσει τα 290 εκατ. ευρώ μέχρι το 2028.
2. Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συνολικής ισχύος 2,3GW. Το ύψος της επένδυσης αναμένεται να φτάσει τα 1,4-1,6 δισ. ευρώ μέχρι μέχρι το 2024. Θα δημιουργηθούν 2500 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας κατά την κατασκευή και 400 θέσεις εργασίας κατά τη λειτουργία, ενώ ο κύκλος εργασιών μπορεί να φτάσει τα 200 – 220 εκατ. ευρώ ετησίως.
3. Η δημιουργία πεδίου ενεργειακής έρευνας και τεχνολογίας στο πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας θα δημιουργήσει 400 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας κατά την κατασκευή και 2200 θέσεις εργασίας κατά τη λειτουργία με συνολικό ύψος επένδυσης τα 50-60 εκατ. ευρώ.
4. Η δημιουργία βιομηχανικού πάρκου ηλεκτροκίνησης θα δημιουργήσει 200 θέσεις εργασίας στην κατασκευή και 600 θέσεις εργασίας στη λειτουργία με το συνολικό ύψος της επένδυσης να κυμαίνεται στα 200 εκατ. ευρώ. Ο αναμενόμενος κύκλος εργασιών θα κυμανθεί στα 400 εκατ.
5. Η προώθηση έξυπνων αγροτικών μονάδων παραγωγής θα δημιουργήσει 300 θέσεις εργασίας στην κατασκευή και 700 στη λειτουργία, με το συνολικό ύψος της επένδυση να φτάνει τα 100 εκατ. ευρώ. Ο αναμενόμενος κύκλος εργασιών θα είναι 60 εκατ. ευρώ ετησίως.
6. Η δημιουργία οικοσυστήματος οινικού τουρισμού θα δημιουργήσει 100 θέσεις εργασίας στην κατασκευή και 300 θέσεις εργασίας στη λειτουργία με συνολικό ύψος επένδυσης τα 20 – 25 εκατ. ευρώ.
7. Η κατασκευή κλινικής φυσικής αποκατάστασης προϋπολογισμού 50 -60 εκατ. ευρώ θα δημιουργήσει 400 θέσεις εργασίας στην κατασκευή και 1000 θέσεις εργασίας στη λειτουργία.

Για τη Μεγαλόπολη το master plan περιλαμβάνει πέντε (5) μεγάλες επενδύσεις:

1. Οι αναγκαίες αποκαταστάσεις γαιών θα δημιουργήσουν 200 άμεσες και 200 έμμεσες θέσεις εργασίας ενώ το συνολικό κόστος θα ανέλθει σε 65 εκατ. ευρώ έως το 2028.
2. Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ισχύος 550 MW θα δημιουργήσει 600 θέσεις εργασίας στην κατασκευή και 100 θέσεις εργασίας στη λειτουργία. Το συνολικό ύψος της επένδυσης ανέρχεται σε 350 – 400 εκατ. ευρώ ενώ ο αναμενόμενος κύκλος εργασιών θα κυμανθεί στα 50 – 60 εκατ. ευρώ ετησίως.
3. Η δημιουργία πρότυπης φαρμακοβιομηχανίας αναμένεται να δημιουργήσει 350 θέσεις στην κατασκευή και 1100 θέσεις εργασίας στη λειτουργία. Το συνολικό ύψος της επένδυσης ανέρχεται σε 90 εκατ. ευρώ ενώ ο αναμενόμενος κύκλος εργασιών θα φτάσει τα 150 εκατ. ευρώ ετησίως.
4. Η δημιουργία μονάδα ευφυούς κτηνοτροφίας θα δημιουργήσει 200 θέσεις εργασίας στην κατασκευή και 400 θέσεις εργασίας στη λειτουργία. Το συνολικό ύψος της επένδυσης προβλέπεται να φτάσει τα 30 – 40 εκατ. ευρώ ενώ ο αναμενόμενος κύκλος εργασιών θα είναι 15 εκατ. ευρώ ετησίως.
5. Η δημιουργία πρότυπου θεματικού πάρκου θα δημιουργήσει 300 θέσεις εργασίας στην κατασκευή και 600 θέσεις εργασίας στη λειτουργία. Το συνολικό ύψος της επένδυσης προβλέπεται να είναι 30 – 40 εκατ. ευρώ ενώ ο αναμενόμενος κύκλος εργασιών θα φτάσει τα 5 έως 9 εκατ. ευρώ ετησίως.

Για την έγκαιρη υλοποίηση των προαναφερθέντων απαιτείται τεράστια οργανωτική προσπάθεια, προγραμματισμός, έλεγχος, επιμονή, ανάληψη και συντονισμός πρωτοβουλιών από το Κεντρικό Κράτος και τους κατά περίπτωση αρμόδιους τοπικούς φορείς.

Το συνολικό κεφαλαιουχικό κόστος των επενδύσεων (που αρχικά εκτιμάται πως ξεπερνά τα  5 δις €.), τις παραμέτρους κάθε πηγής χρηματοδότησης καθώς και την ανάγκη υιοθέτησης του καλύτερου δυνατού χρηματοδοτικού σχήματος, η αρχική αποτύπωση του πλάνου χρηματοδότησης έχει ως ακολούθως:

• 10% επιδοτήσεις, μέσα από την αξιοποίηση του πρώτου πυλώνα του Μηχανισμού (Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης)
• 30% δάνεια με ευνοϊκούς όρους, μέσα από τη χρήση των δύο άλλων πυλώνων (Ειδικό Καθεστώς InvestEU, Δανειακή Διευκόλυνση δημοσίου τομέα) και των λοιπών χρηματοδοτικών εργαλείων
• 40% εμπορικά δάνεια, μέσα από την άντληση χρηματοδότησης από εγχώριους και διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς
• 20% ίδια κεφάλαια, μέσα από την κινητοποίηση και προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων των υποψήφιων επενδυτών.

Προτεινόμενα έργα 

Ενδεικτικά δημόσια έργα που κατά την άποψή μου πρέπει να προστεθούν είναι τα εξής:

1. Δυτική Σιδηροδρομική Εγνατία, Κοζάνη- Καλαμπάκα -Γιάννινα Ηγουμενίτσα που θα ενώσει την Σιδηροδρομική Εγνατία με την υπάρχουσα γραμμή που σήμερα τερματίζει στην Καλαμπάκα. Τα έργα του δυτικού τμήματος της Σιδηροδρομικής Εγνατίας παρά την υποχρέωση από τον Κανονισμό 1315/ 2013 για την ολοκλήρωση των TEN–T Διευρωπαϊκών Οδικών & Σιδηροδρομικών στην Ευρώπη, είναι σε αρχικό στάδιο. Το μήκος είναι περίπου 740 χλμ., από τα οποία τα 127 χλμ. θα είναι σε σήραγγες και άλλα 30 σε γέφυρες. To κόστος εκτιμάται σε τέσσερα δις €.
2. Φλώρινα – Ν. Καύκασος – Σύνορα, γύρω στα 13 χιλιόμετρα (σύνδεση με Μοναστήρι (Bitola) στα Σκόπια.
3. Πρόγραμμα ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ μέσω του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ συνολικού ύψους 2,5 δις € (αφορά όλη την Ελλάδα). Να διπλασιασθούν κατ’ εξαίρεση τα προβλεπόμενα ποσά για τις λιγνιτικές περιφέρειες στους παρακάτω άξονες:

3.1. Υποδομές ύδρευσης

3.2. Παρεμβάσεις και δράσεις βελτίωσης της διαχείρισης ενέργειας και αξιοποίηση Ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις υποδομές διαχείρισης υδάτων και λυμάτων με προϋπολογισμό

3.3. Ανάπτυξη της υπαίθρου-Αγροτική Οδοποιία

3.4. Αστική αναζωογόνηση

3.5. Ωρίμανση έργων και δράσεων για την ωρίμανση του προγράμματος

3.6. Δράσεις για υποδομές που χρήζουν αντισεισμικής προστασίας (προσεισμικός έλεγχος)

3.7. «Ολοκληρωμένη διαχείριση αστικών λυμάτων»

4. ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ & ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Ε.Γ.Τ.Α.Α.) ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2014-2020 ΚΑΙ 2021-2027

Να διπλασιασθούν κατ’ εξαίρεση τα προβλεπόμενα ποσά και τα ποσοστά επιδοτήσεων για τις λιγνιτικές περιφέρειες στις επενδύσεις στη γεωργία και συγκεκριμένα στις κατηγορίες:

α) δημόσια έργα εγγειοβελτιωτικά, αναδασμοί και αγροτικής οδοποιίας, β) έργα νέας τεχνολογίας,

γ) γεωργικές εκμεταλλεύσεις,

δ) στη κτηνοτροφία και

ε) επενδύσεις στη μεταποίηση, εμπορία και ανάπτυξη των γεωργικών προϊόντων

Το εν λόγω χρηματοδοτικό σχήμα φανερώνει το γεγονός ότι σημαντικό μέρος των επενδύσεων θα πραγματοποιηθεί μέσα από μόχλευση εμπορικών (τραπεζικών) δανείων και ιδίων κεφαλαίων, καθώς σημαντικές επενδύσεις που είναι ήδη ώριμες δεν χρήζουν κάποιας περαιτέρω στήριξης. Πρόκειται για εντελώς ασυνήθη για τα δεδομένα των επενδυτών, της δημόσιας διοίκησης, των τραπεζών, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των φορέων των αγροτών νέα πραγματικότητα, ωστόσο το στοίχημα πρέπει να κερδηθεί όχι απλά για την επιβίωση αλλά για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης.

Οφείλω να επισημάνω ότι ενώ το Σχέδιο που κατατέθηκε φαίνεται πλήρες και ρεαλιστικό, οι προσπάθειες υλοποίησης πρέπει να είναι επίπονες, μεγάλης χρονικής διάρκειας και συντεταγμένες από όλες τις πολιτικές δυνάμεις, γιατί δυστυχώς στους Ολυμπιακούς Αγώνες 2004, διοργανώσαμε μεν τους πιο πετυχημένους στην ιστορία τους, αλλά μετά ήρθε ο εφησυχασμός, η αδιαφορία και οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις αφέθηκαν στην τύχη τους, ή με απλά λόγια η εγχείρηση πέτυχε αλλά ο ασθενής απέθανε.

*ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΟΔ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ  & ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ / ΥΠουργείο Υποδομών ΜΕταφορών

ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧ. ΔΠΘ

ΜETAΠTYXIAKO ΔIΠΛΩΜΑ EIΔΙΚΕΥΣΗΣ ΕΜΠ.

ΜΕΛΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑΣ ΤΕΕ

ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 2004-2009

*ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΟΔ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ, Πολιτικός Μηχανικός ΔΠΘ, με μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία και το Ε.Μ.Π. Έτος γέννησης 1959 στην Αθήνα. Με μεγάλη δραστηριότητα στο χώρο των μηχανικών υπήρξε Πρόεδρος της Δημοκρατικής Κίνησης Μηχανικών-ΔΚΜ  2000-2008, Πρόεδρος στο Σύλλογο Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδας 2004-2009 και είναι εκλεγμένος από το 1990 μέχρι σήμερα 2020 στην Βουλή των Μηχανικών (Αντιπροσωπεία) στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας.

Τιμήθηκε από την κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή με τη θέση του Ειδικού Γραμματέα Κοινοτικών Πόρων & Υποδομών στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, την περίοδο 2004-2009. Σήμερα, υπηρετεί από το 2017 ως Γενικός Διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού Μεταφορών & Οδικής Ασφάλειας και από 13 Ιανουαρίου 2021 Αναπλ. Γενικός Διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού Υποδομών στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

Πηγή: “Εργοληπτικό Βήμα” της ΠΕΣΕΔΕ