Απολήξεις κτιρίων στο αστικό τοπίο-Αρχιτεκτονική σε οδούς ταχείας κυκλοφορίας

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Η Αθήνα δεν έχει ευτυχίσει στις απολήξεις των κτιρίων της. Οι αυθαίρετες κατασκευές στα δώματα και οι προσθήκες «τακτοποιημένων» ορόφων τραυματίζουν το αστικό τοπίο «σκοτώνουν» και τη θέα προς την Ακρόπολη. Υπάρχουν βέβαια εξαιρέσεις αρμονικών στέψεων κτιρίων, και όχι λίγες.

Αρχιτεκτονική εν κινήσει: Όταν η ταχύτητα καθορίζει την πρόσληψη της εικόνας. Ίσως, κάποια μέρα, δει το φώς ένα ειδικό αφιέρωμα για την αρχιτεκτονική κατά μήκος των οδών ταχείας κυκλοφορίας.

Η Ακρόπολη από την Ροβέρτου Γκάλι

Οι απολήξεις των κτιρίων

Σχεδόν σε όποιο δρόμο ή πλατεία και αν κοιτάξεις, ακόμα και όπου το έδαφος δεν είναι κεκλιμένο, τα ύψη των επιμέρους κτιρίων λες και αγνοούν την ύπαρξη όμορων οικοδομών. Τα μεταβαλλόμενα ύψη των οικοδομικών κανονισμών αποτελούν μερική, μόνο, εξήγηση. Εξίσου σημαντική είναι η διαπίστωση ότι πολλοί μελετητές, που προφανώς κάνουν το αισθητικά καλύτερο για το δικό τους το κτίριο, συχνά δεν νοιάζονται αρκετά για την αρμονική συνύπαρξη με τα γειτονικά. Και έτσι, θα παραμένει πάντα η γενική εικόνα ότι η Αθήνα δεν έχει ευτυχίσει στις απολήξεις των κτιρίων της. Ούτε, βέβαια, βοηθάνε οι αυθαίρετες κατασκευές στα δώματα, που συχνά αποτελούν πρόσθετο όροφο.

Η Πανεπιστημίου στο REX

Σε μια τόσο μεγάλη πόλη, θα ήταν έκπληξη να μην υπήρχαν εξαιρέσεις, και όχι λίγες. Με πιο χαρακτηριστική την Βασιλίσσης Σοφίας, από την Κουμπάρη μέχρι τη Λουκιανού, που αποτελεί παράδειγμα αρμονικών στέψεων κτιρίων. Οι δύο πολυκατοικίες του Κώστα Σγούτα, στις γωνίες Κουμπάρη και Νεοφύτου Δούκα, οι πολυκατοικίες των Κώστα Κιτσίκη και Κώστα Καψαμπέλη, αλλά και άλλες, δίνουν την αίσθηση ότι πρυτάνευε αλληλοσεβασμός μεταξύ των δημιουργών τους και του έργου τους. Σίγουρα συντελεί η σχετική επιπεδότητα της Βασιλίσσης Σοφίας, αλλά τόσοι άλλοι δρόμοι είναι επίπεδοι, χωρίς ανάλογα αποτελέσματα αρχιτεκτονικής συμβίωσης και ηρεμίας. Αλλά ακόμα και σε έντονα επικλινείς δρόμους, όπως η Βασ. Γεωργίου Α’ στο Σύνταγμα, η τελική εικόνα, που σίγουρα δεν προέκυψε τυχαία, είναι ικανοποιητικά αρμονική.

Οδός Βασιλέως Γεωργίου Α’

Σε περιοχές με αυξημένο εμπορικό ενδιαφέρον, οι πρόσθετοι όροφοι είναι όλο και συνηθέστεροι, ιδιαίτερα στα ξενοδοχεία. Δεν ενδιαφέρει τόσο αν οι επιπλέον όροφοι είναι αυθαίρετοι ή, το πιθανότερο, σύννομα «τακτοποιημένοι», η ουσία είναι ότι τόλμησαν τον παραπάνω όροφο και βγήκαν κερδισμένοι, αδιαφορώντας, φυσικά, αν τραυματίζεται το αστικό τοπίο. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά. Αρχίζοντας από την Λεωφόρο Συγγρού και την περιοχή περί την Συγγρού, όπου ο επί πλέον όροφος των ξενοδοχείων αποτελεί πια καθεστώς. Αλλά και άλλα σημεία της Αθήνας δεν υστερούν. Λιγότερο από 300 μέτρα από το Χίλτον, πάνω από το δώμα πεντάστερου ξενοδοχείου, κατασκευάστηκε προσθήκη μεγάλης αίθουσας πολλαπλών χρήσεων, με υλικά και αισθητική τελείως άσχετα με το υποκείμενο κτίριο. Και στην αρχή της Λεωφόρου Συγγρού, απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρου του Ολυμπιείου, οι δύο τελευταίοι όροφοι ξενοδοχείου έχουν, από χρόνια, αποκόψει την ανεμπόδιστη θέαση της Ακρόπολης που, προγενέστερα, αποτελούσε πηγή καθημερινής, στιγμιαίας έστω, ανάτασης για τους εισερχόμενους στο κέντρο από τα ανατολικά και νότια προάστια, λίγο πριν φτάσουν στην Αρδηττού και την Ροβέρτου Γκάλι. Αδιανόητο θα ήταν, με τα σημερινά δεδομένα, να παραιτηθεί υπουργός, όπως είχε συμβεί στο παρελθόν, αρνούμενος να προσυπογράψει πρόσθετο όροφο σε κεντρική πλατεία της Αθήνας.

Εθνική Οδός Αθηνών-Λαμίας, Άκτωρ, κτήριο γραφείων

Αρχιτεκτονική εν κινήσει

Οι Εθνικές Οδοί, και ειδικότερα η Αθηνών-Λαμίας, μας έχουν δώσει μερικά αξιόλογα κτίρια. Τα περισσότερα τα έχουμε δει μόνο μέσα από τα παράθυρα των αυτοκινήτων μας. Στιγμιαία και όχι κατάφατσα.

Κτίρια γραφείων, καθώς και βιομηχανικά κτίρια μεσαίου και μικρότερου μεγέθους, είναι τα κτίρια που συχνά δικαιούνται μιας πιο προσεκτικής θεώρησης, την οποία τους έχει στερήσει η ταχύτητα της οδήγησης. Ίσως, κάποια μέρα, δει το φώς ένα ειδικό αφιέρωμα για την αρχιτεκτονική κατά μήκος των οδών ταχείας κυκλοφορίας.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design