Αρχίζει η μάχη για τις ενεργειακές κοινότητες – Πελοπόννησος και Θράκη στο νήμα για την πρωτιά – Η ευρωπαϊκή εμπειρία – Τι θα ισχύσει στην Ελλάδα

Του Αργύρη Δεμερτζή

Μάχη δίνουν Πελοπόννησος και Θράκη  για την πρωτιά στην ίδρυση ενεργειακής κοινότητας, ενώ παράλληλα πολλοί ακόμη φορείς της  αγοράς, της αυτοδιοίκησης και των τοπικών οικονομιών προετοιμάζονται να αναπτύξουν δραστηριότητα στον τομέα των ενεργειακών συνεταιρισμών και των ΑΠΕ, με βάση τις προβλέψεις του νέου νομοσχεδίου του ΥΠΕΝ, το οποίο όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης αρχίζει να συζητείται την Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου 2017  στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής και πριν τις εορτές των Χριστουγέννων θα είναι νόμος του κράτους.

Με το νέο νομοσχέδιο το ΥΠΕΝ ακολουθεί κατά βάση την επιτυχημένη συνταγή  ευρωπαϊκών χωρών, όπως το Βέλγιο, η  Δανία, η  Ισπανία και η  Γερμανία, όπου από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 πολίτες και τοπικές αρχές έχουν συνασπιστεί στην παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, ενώ εκτιμάται ότι σε όλη την Ε.Ε. υπάρχουν 2.000 συνεταιρισμοί.

Πελοπόννησος: Προσφάτως, υπερψηφίστηκε στην Περιφέρεια Πελοποννήσου η δημιουργία της πρώτης Περιφερειακής Ενεργειακής Κοινότητας και εκφράστηκε η  βούληση να εγκαινιαστεί γρήγορα η δημοκρατία της ενέργειας ως παραγωγός και ως πάροχος ενέργειας, μέσω των Ανανεώσιμων Πηγών στις οποίες θα συμμετέχουν η Περιφέρεια, οι Περιφερειακές Ενότητες, οι Δήμοι, φυσικά και νομικά πρόσωπα, θα έχουν στόχο τα οφέλη να κατευθύνονται στις τοπικές κοινωνίες.

Θράκη: Παράλληλα στην ίδρυση ενεργειακής κοινότητας αποφάσισαν να προχωρήσουν οι δήμοι Αλεξανδρούπολης και Σαμοθράκης και η Ιερά Μητρόπολη Αλεξανδρούπολης.  Ο δήμαρχος Σαμοθράκης Θανάσης Βίτσας παρουσίασε το σχέδιο ανάπτυξης ΑΠΕ στην περιοχή, από το βήμα τους συνεδρίου του ΕΚΠΑΑ για την κοινωνική οικονομία και τόνισε ότι όλα είναι έτοιμα, ώστε η Σαμοθράκη και η Αλεξανδρούπολη να είναι οι πρώτοι δήμοι της χώρας θα κάνουν πράξη την ενεργειακή κοινότητα. Ο κ Βίτσας είπε ότι ο σχεδιασμός προβλέπει μονάδες αυτοπαραγωγής ενέργειας, που σε πρώτο στάδιο θα καλύψουν τις ανάγκες κοινόχρηστου φωτισμού  και σε επόμενο στάδιο θα καλυφθούν οι ενεργειακές ανάγκες των κοινωνικά ευάλωτων νοικοκυριών των περιοχών.

Τι είναι οι ενεργειακές κοινότητες 

Με αναλυτικά στοιχεία του ΥΠΕΝ παρουσιάζονται οι χώρες-πρότυπο στους ενεργειακούς συνεταιρισμούς καθώς και αναλυτικά παραδείγματα ενεργοποίησής τους στην ελληνική αγορά, τα οποία αναλυτικά έχουν ως εξής:

Η ευρωπαϊκή εμπειρία

-Η Γερμανία απαριθμεί περίπου 800 ενεργειακές κοινότητες με 160.000 μέλη. Η γερμανική περίπτωση παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι η δράση και η εμπλοκή των τοπικών ΕΚΟΙΝ δεν περιορίζεται στους τομείς της παραγωγής, διανομής και προμήθειας ενέργειας, αλλά επεκτείνεται και στη λειτουργία και την κατοχή των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ElektrizitatsWerke Schonau, ενός συνεταιρισμού που ξεκίνησε το 1986 από μια πρωτοβουλία γονέων της μικρής επαρχιακής πόλης Schönau κατά της πυρηνικής ενέργειας.

Στόχοι της πρωτοβουλίας αυτής ήταν η προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας και της παραγωγής ενέργειας από φιλικές για το περιβάλλον τεχνολογίες. Στη συνέχεια, η πρωτοβουλία αυτή εξελίχθηκε στη δημιουργία της ElektrizitatsWerke Schonau και τελικά μετά από δύο δημοψηφίσματα και μεγάλο αγώνα κατάφερε το 1997 να αποκτήσει το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και την προμήθεια.

-Στη Δανία, οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί γνωρίζουν μεγάλη άνθηση κυρίως στα αιολικά πάρκα. Οι δέκα από τις αιολικές τουρμπίνες του εμβληματικού αιολικού πάρκου Middelgrunden, που αποτελεί ορόσημο της Κοπεγχάγης, είναι κτήμα ενεργειακής κοινότητας της Δανίας.

Απαριθμεί 8.552 μέλη και το καθαρό χρηματικό κέρδος των μελών από τη συμμετοχή τους είναι της τάξεως του 3-4% του επενδυτικού κεφαλαίου, ακόμη υψηλότερο από το επιτόκιο των τραπεζών. Κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης του 1970 ιδρύθηκαν πολλές ενεργειακές κοινότητες και μεγάλο μέρος του πληθυσμού άρχισε να γίνεται μέλος ΕΚΟΙΝ. Ήδη το 2001, πάνω από 150.000 οικογένειες στη Δανία συμμετείχαν σε ενεργειακούς συνεταιρισμούς.

-Στο Βέλγιο, ένα από τα επιτυχημένα μοντέλα είναι αυτό της Ecopower.  Ξεκίνησε να δραστηριοποιείται το 1991. Το σύνολο των επενδύσεών της σε υδροηλεκτρικά, βιομάζα, αιολικά και φωτοβολταϊκά αγγίζει τα 65.000.000 ευρώ. Είναι ενεργειακός πάροχος από το 2003, απαριθμεί 50.000 μέλη και καλύπτει το 1,5% της αγοράς. Ένα ποσοστό των κερδών της Ecopower επανεπενδύεται, κυρίως χρηματοδοτεί εγχειρήματα που έχουν ανάγκη οικονομικής ενίσχυσης, και το υπόλοιπο διανέμεται στα μέλη.

-Στην Ισπανία, το όνομα Somenergia, μεταφράζεται σε «είμαστε ενέργεια» και είναι η μόνη ενεργειακή κοινότητα που υπάρχει στη χώρα. Οι κεντρικοί στόχοι της Somenergia είναι η δημιουργία ενός κοινωνικού κινήματος που θα μπορούσε να σπάσει το ολιγοπωλιακό μοντέλο του ενεργειακού συστήματος και να ενισχύσει τη ζήτηση πράσινης ενέργειας. Η πρωτοβουλία δημιουργίας της Somenergia ξεκίνησε με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου της Ζιρόνα, αλλά σύντομα εξαπλώθηκε στην περιοχή της Καταλονίας. Το 2016, έφτασε τις 27.000 μέλη και κάλυψε 37.000 πελάτες ενώ μπορεί να καλύψει τις ετήσιες ενεργειακές ανάγκες 3.200 οικογενειών.

Οι προϋποθέσεις για «Ενεργειακή Κοινότητα»

Για τη δημιουργία ενεργειακής κοινότητας, σύμφωνα με τις διατάξεις του νομοσχεδίου του υπουργείου ΠΕΝ, απαιτείται η συμμετοχή φυσικών προσώπων, ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ, ΟΤΑ πρώτου και δεύτερου βαθμού της ίδιας περιφερειακής ενότητας εντός της οποίας βρίσκεται η έδρα του συνεταιρισμού.

Τουλάχιστον το 51% των μελών πρέπει να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα της ενεργειακής κοινότητας.

Οι ενεργειακές κοινότητες έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και ο ελάχιστος αριθμός μελών τους είναι πέντε, όταν τα μέλη είναι ΝΠΔΔ εκτός των Ο.Τ.Α ή ΝΠΙΔ ή φυσικά πρόσωπα. Μπορούν να είναι τρία στην περίπτωση που πρόκειται μόνο για Ο.Τ.Α ή δύο όταν είναι δήμοι σε νησιά. Τουλάχιστον τρία είναι τα μέλη των ενεργειακών κοινοτήτων όταν αυτά είναι ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ, εκ των οποίων τα δύο είναι ΟΤΑ.

Όσον αφορά στη διάθεση των κερδών, αυτά δεν διανέμονται στα μέλη αλλά παραμένουν στην ενεργειακή κοινότητα υπό τη μορφή αποθεματικών και διατίθενται για τους σκοπούς της με απόφαση της γενικής συνέλευσης.

Μπορούν όμως να έχουν και κερδοσκοπικό χαρακτήρα, όταν το 50% συν ένα από τα μέλη είναι φυσικά πρόσωπα, τα μέλη της ενεργειακής κοινότητας είναι τουλάχιστον 15 και δέκα αν η έδρα είναι σε νησιωτικό δήμο. Σε αυτή την περίπτωση, το υπόλοιπο των καθαρών κερδών μετά την αφαίρεση των αποθεματικών διανέμεται στα μέλη.

Παραδείγματα δράσης των ενεργειακών κοινοτήτων είναι:

1. Φωτοβολταϊκά – NET METERIΝG

Οι ιδιοκτήτες ή χρήστες των διαμερισμάτων μιας πολυκατοικίας δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα προκειμένου να εγκαταστήσουν ένα φωτοβολταϊκό σύστημα ή και μία ανεμογεννήτρια σε ένα ακίνητο που μπορεί να βρίσκεται ακόμη και σε κάποια άλλη περιοχή. Εφαρμόζουν εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από το φωτοβολταϊκό σύστημα ή την ανεμογεννήτρια με τις καταναλώσεις των διαμερισμάτων της πολυκατοικίας. Με αυτόν τον τρόπο οι ιδιοκτήτες ή χρήστες των διαμερισμάτων μελών της ΕΚΟΙΝ θα λαμβάνουν μειωμένο λογαριασμό ηλεκτρικής ενέργειας.

2. Πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης

Οι ιδιοκτήτες ή χρήστες των διαμερισμάτων μιας πολυκατοικίας δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα προκειμένου να συμμετάσχουν σε πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης της πολυκατοικίας.

3. Δράσεις ευάλωτων καταναλωτών

Τρεις ΟΤΑ δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα, προκειμένου να εγκαταστήσουν ένα φωτοβολταϊκό σύστημα ή και μία ανεμογεννήτρια και να εφαρμόσουν εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από το φωτοβολταϊκό ή την ανεμογεννήτρια με τις καταναλώσεις τους και καταναλώσεις ευάλωτων καταναλωτών ή πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

4. Τηλεθέρμανση

Οι κάτοικοι ή και επιχειρήσεις μιας περιοχής μαζί με τον Δήμο ή την τοπική ΔΕΥΑ εγκαθιστούν μία μονάδα παραγωγής θερμικής ενέργειας με σύστημα τηλεθέρμανσης για την κάλυψη των αναγκών τους σε θέρμανση. Για την υλοποίηση του έργου θα μπορούν να αναζητήσουν χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ ή τον Αναπτυξιακό νόμο.

5. Σταθμοί ΑΠΕ

Οι κάτοικοι ή και επιχειρήσεις μιας περιοχής μαζί με τον Δήμο εγκαθιστούν ένα Αιολικό Πάρκο ενδεικτικής ισχύος 6MW στην περιοχή ή ένα Μικρό Υδροηλεκτρικό Έργο ενδεικτικής ισχύος 1MW.

6. Εφοδιαστική αλυσίδα βιομάζας -Μονάδα ΑΠΕ

Αγρότες, δασοκόμοι ή και επιχειρήσεις του αγροτικού και δασικού τομέα δημιουργούν Ενεργειακή Κοινότητα με σκοπό τη δημιουργία και διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας βιομάζας ή και την εγκατάσταση και λειτουργία μιας μονάδας βιομάζας παραγωγής ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας. Η εφοδιαστική αλυσίδα μπορεί να τροφοδοτεί τη μονάδα βιομάζας, να προμηθεύει με προϊόντα της όπως ξύλα, pellet τους κατοίκους κ.λπ.

Ομάδα κτηνοτρόφων ή και αγροτοκτηνοτροφικές επιχειρήσεις εγκαθιστούν μία μονάδα βιοαερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, τη διαχείριση των αποβλήτων τους (κοπριά, τυρόγαλο κ.λπ.) και την παραγωγή λιπάσματος.

Ομάδα αγροτών ή και αγροτικές επιχειρήσεις εγκαθιστούν μία μονάδα ΣΗΘΥΑ σε περιοχή από όπου διέρχεται δίκτυο φυσικού αερίου. Η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα εγχέεται στο Δίκτυο και η θερμική ενέργεια θα καλύπτει τις ανάγκες ενός θερμοκηπίου.

7. Μονάδα αφαλάτωσης με ΑΠΕ

Κάτοικοι και επιχειρήσεις ενός νησιού μπορούν να δημιουργήσουν μία Ενεργειακή Κοινότητα με συμμετοχή και του Δήμου, προκειμένου να υλοποιήσουν μία μονάδα αφαλάτωσης με ΑΠΕ (π.χ. με ανεμογεννήτρια), για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα έλλειψης νερού.

8. Ολοκληρωμένο σύστημα ΑΠΕ με αποθήκευση

Κάτοικοι και επιχειρήσεις ενός μικρού μη διασυνδεδεμένου νησιού μπορούν να δημιουργήσουν μία Ενεργειακή Κοινότητα με συμμετοχή του Δήμου, Επιμελητηρίων κ.λπ., προκειμένου να εγκαταστήσουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα ΑΠΕ με σύστημα αποθήκευσης για τη διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας στο αυτόνομο σύστημα.

9. Προώθηση ηλεκτροκίνησης

Κάτοικοι και επιχειρήσεις (πρατήρια καυσίμων, τουριστικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις ενοικιάσεων οχημάτων κ.λπ.) μίας πόλης ή ενός νησιού δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα, για την εγκατάσταση υποδομών σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων (ηλεκτρικά ποδήλατα, ηλεκτρικά μικρά οχήματα κ.λπ.) και την ενοικίαση των ηλεκτρικών οχημάτων στους επισκέπτες ή τουρίστες της πόλης ή του νησιού.

Ρόλος για το ΚΑΠΕ

Στο μεταξύ ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης, απηύθυνε χαιρετισμό στην εορταστική εκδήλωση που διοργανώθηκε με την αφορμή συμπλήρωσης 30 ετών λειτουργίας του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών & Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ). Στη σύντομη παρέμβασή του, ο Υπουργός παρουσίασε τα βασικά σημεία της ακολουθούμενης πολιτικής για τη μετάβαση σε ένα διαφορετικό ενεργειακό μείγμα και την υποστήριξη της εξοικονόμησης ενέργειας.

Κεντρικό ρόλο στις προσπάθειες αυτές καλείται να παίξει η εκπόνηση μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού για τη χώρα. Η Επιτροπή Σχεδιασμού Ενεργειακής Πολιτικής, όπου θα συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και συνεπώς το ΚΑΠΕ, που θα κληθεί να συντονίσει τη σχετική δημόσια συζήτηση, να επιμεληθεί της σύνταξης του Σχεδίου και να παρακολουθεί την εφαρμογή του. Οι βασικές κατευθύνσεις του σχεδίου αυτού υπαγορεύονται, βέβαια, από τις διεθνείς συμφωνίες που έχει υπογράψει η Ελλάδα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές. Παράλληλα, ο Υπουργός παρουσίασε τους κεντρικούς άξονες της στρατηγικής που ακολουθεί η κυβέρνηση:

• την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού για το σύνολο της χώρας, πέραν του σημερινού διασυνδεδεμένου συστήματος
• την ενίσχυση της αποκεντρωμένης παραγωγής και αυτοπαραγωγής
• τη δημιουργία ενός ισχυρού και διαφανούς θεσμικού πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε)
• την αλλαγή προτύπου κατανάλωσης ενέργειας με σημαντική ενίσχυση του ρόλου των Α.Π.Ε.
• την ανάπτυξη του τομέα εξοικονόμησης ενέργειας
• τη δημιουργία σύγχρονου θεσμικού πλαισίου ανάπτυξης των Ενεργειακών Κοινοτήτων, με το σχετικό σχέδιο νόμου να αρχίζει να συζητείται στη Βουλή την προσεχή Πέμπτη

Σε αυτό το πλαίσιο ο κ. Σταθάκης αναφέρθηκε τον ρόλο που μπορεί και πρέπει να παίξει το ΚΑΠΕ, ως έμπειρος επιστημονικός σύμβουλος της Πολιτείας. Τόνισε, τέλος, ότι το ΚΑΠΕ πρέπει να ενισχυθεί, ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στη μεγάλη αλλαγή που συνεπάγεται ο ενεργειακός μετασχηματισμός.