Αθήνα η επτάλοφος: οι κρυμμένες αξίες προβάλλουν από το ανάγλυφο της πόλης  

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε την Αθήνα επτάλοφο, με κάποιους λόφους όπως Ακρόπολη, Φιλοπάππου και Λυκαβηττό σίγουρα να περιλαμβάνονται στην επτάδα, και άλλους που ερίζουν για να μπουν. Χωρίς νόημα όλα αυτά, γιατί η Αθήνα έχει πολλούς, πάρα πολλούς, λόφους σχεδόν παντού. Στο χέρι μας είναι να τους διατηρούμε και να τους προστατεύουμε ιδιαίτερα από έργα αναπλάσεων με πρόδηλο στόχο το κέρδος, πάντα φυσικά για το καλό των Αθηναίων. Ξεχωριστή θέση στην δική μου προσωπική θεώρηση των λόφων της Αθήνας έχει ο καταπράσινος Αρδηττός, με τις στοές και τα μυστικά που κρύβει στα έγκατα του, με το Παναθηναϊκό Στάδιο που γεννήθηκε μέσα από τα σπλάχνα του και με τα ερείπια του ξεχασμένου από τους περισσότερους Ναού της Αρτέμιδος να προσπαθούν να αντικρίσουν την Ακρόπολη, όπως κάποτε ο Ναός.

Το Στάδιο σκαμμένο μέσα στον λόφο του Αρδηττού

Αθήνα η επτάλοφος

Όπως η Ρώμη και η Κωνσταντινούπολη, επτάλοφος είναι και η Αθήνα. Ποιοί, όμως, είναι αυτοί οι επτά λόφοι; Όλοι συμφωνούν στους έξι – Ακρόπολη, Μουσών ή Φιλοπάππου, Άρειος Πάγος, Πνύκα, Νυμφών ή Αστεροσκοπείου και Λυκαβηττός. Για την έβδομη θέση συνήθως ερίζουν τα Τουρκοβούνια και ο Αρδηττός.

Τελικά, ίσως είναι καλύτερα έτσι. Γιατί ο καθένας από μας μπορεί να περιλάβει στους επτά και τον δικό του κοντινό και αγαπημένο λόφο και έτσι να συνδέεται πιο άμεσα, και αυτός και η γειτονιά του, με την επτάλοφη Αθήνα.

Η Ακρόπολη από τον Κεραμεικό

Στην πραγματικότητα, οι λόφοι είναι πιο πολλοί κι’ από είκοσι. Ο καθένας από αυτούς έχει το δικό του ξεχωριστό διαχρονικό αφήγημα. Ο λόφος του Προφήτη Ηλία στο Χαϊδάρι μας πάει πίσω στην αρχαιότητα, γιατί ήταν η τοποθεσία που συμβόλιζε την άφιξη στην Αθήνα και προσέφερε στους ταξιδιώτες, όπως παρέχει και σήμερα σε όλους όσους μαζεύονται στην κορυφή του, μια θαυμάσια εικόνα της πόλης από ψηλά. Ο λόφος του Ιππίου Κολωνού, σε μια συνοικία της Αθήνας με μνήμες πολλών αιώνων. Οι «δίδυμοι» λόφοι Άγρας και Αρδηττού, με το Παναθηναϊκό Στάδιο σφηνωμένο ανάμεσα τους, έχουν την δική τους μακραίωνη ιστορία. Ο Αρδηττός, είναι το κρυμμένο μυστικό της Αθήνας, με το εκτεταμένο δίκτυο στοών, αναξιοποίητων προς το παρόν, μέσα στα σπλάχνα του. Και με τον Ναό της Αργοτέρας Αρτέμιδος, ξεχασμένο από τους περισσότερους, αλλά όχι από αυτούς που θέλησαν, χωρίς επιτυχία πριν μερικά χρόνια, να οικοδομήσουν σε αυτήν την προνομιακή τοποθεσία με θέα την Ακρόπολη. Και τόσοι άλλοι λόφοι, όλοι με την δική τους ιστορία.

Οι πέντε λόφοι που πλαισιώνουν την  Ακρόπολη, από τη νότια και τη δυτική πλευρά, είναι στην πραγματικότητα ένα μοναδικό στον κόσμο σύνολο λόφων, που διακόπτεται μόνο από τους απόλυτα ενταγμένους στο γενικότερο τοπίο πεζόδρομους Διονυσίου Αρεοπαγίτου και Αποστόλου Παύλου. Από τον λόφο Φιλοπάππου μέχρι τον Άρειο Πάγο, οι λόφοι κρατάνε αγκαλιά την καρδιά της αρχαιολογικής μνήμης της Αθήνας.

Η Πάρνηθα από τα Τουρκοβούνια

Το γενικά ελαφρά επικλινές ανάγλυφο της Αθήνας διακόπτεται από τους πολλούς λόφους που προεξέχουν, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Κατάφυτοι σχεδόν όλοι, αλλά τραυματισμένοι οι περισσότεροι από κάθε μορφής παρεμβάσεις, ιδίως στα ριζά τους. Ας μην τους ταλαιπωρούμε άλλο με εκτεταμένες αναπλάσεις που δεν είναι μόνο αναπλάσεις, αλλά περιλαμβάνουν και έργα και κατασκευές που αλλοιώνουν τον χαρακτήρα τους και τον αληθινό προορισμό τους να αποτελούν περιβαλλοντικές ανάσες σε μια πόλη που τόσο τις έχει ανάγκη. Ας αφήσουμε, λοιπόν, τους λόφους μας να αναπνέουν ανεμπόδιστα. Και όχι να γίνονται στόχοι για μεγαλεπήβολες ιδέες και σχέδια.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο:  «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design