Τα έργα και τα οικονομικά εργαλεία διαχείρισης των απορριμμάτων

Της Ντίνας Καράτζιου/

Εφαρμογή του τέλους ταφής, «κλείδωμα» κάδων, που θα οδηγήσει στην ουσιαστική επιβράβευση των πολιτών που μειώνουν την παραγωγή απορριμμάτων και ανακυκλώνουν με ορθό τρόπο, καθώς και καθολική εφαρμογή της αρχής  «Πληρώνω μόνον για όσα πετάω»….

Αυτές  είναι μερικές από τις βασικές συντεταγμένες που προτείνει ο Δρ. Χημικός Μηχανικός κ. Βαγγέλης Μιχαλόπουλος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ) και τεχνικός σύμβουλος του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ).

Πρόκειται για παρεμβάσεις, που πρέπει να υιοθετηθούν σε ένα βιώσιμο μοντέλο διαχείρισης στερεών αποβλήτων,  το οποίο θα αντιμετωπίσει με βιώσιμο και ορθολογικό τρόπο  τις ανοιχτές προκλήσεις της Αττικής, όσον αφορά τη διαχείριση και αξιοποίηση των απορριμμάτων που παράγονται στη μεγαλύτερη Περιφέρεια της χώρας μας.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ecopress, ο κ. Μιχαλόπουλος αναφέρεται αναλυτικά στα οικονομικά εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Επίσης, υπογραμμίζει τη μεγάλη αναγκαιότητα να αντιμετωπισθούν «ασθένειες του παρελθόντος» , γι αυτό επισημαίνει ότι ο νέος σχεδιασμός για τη διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να αποτελεί ένα λεπτομερές , σαφές ως προς τα χρονοδιαγράμματα καικοστολογημένο σχέδιο. Και όχι ένα ευχολόγιο, όπως συνέβη με το σημερινό Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής που ψηφίσθηκε το 2016, το οποίο τελεί ήδη υπό τη διαδικασία της αναθεώρησης, ακριβώς γιατί κρίθηκε ανέφικτο και αναποτελεσματικό.

Η συνέντευξη

H συνέντευξη στου Βαγγέλη Μιχαλόπουλου στη Ντίνα Kαράτζιου έχει ως εξής:

-Κύριε Μιχαλόπουλε υπάρχουν συγκεκριμένα χρηματοοικονομικά εργαλεία, τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν για μία σειρά δεσμευτικών στόχων  που αφορούν τη διαχείριση των αποβλήτων;

-Ένα από τα βασικά οικονομικά εργαλεία που χρησιμοποιείται σε όλες τις χώρες της  Ε.Ε  και το οποίο και εγώ προσωπικά θεωρώ ότι θα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό, είναι να εφαρμοστεί το τέλος ταφής, το  οποίο επιβάλλεται σε οποιοδήποτε απόβλητο θάβεται, είτε είναι υπόλειμμα είτε είναι ανεπεξέργαστο. Είναι το βασικό οικονομικό εργαλείο για να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε την πυραμίδα στη διαχείριση. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές  χώρες το τέλος ταφήςείναι υψηλό, γύρω στα 100 ευρώ τον τόνο.  Το γεγονός αυτό, δημιουργεί κατευθείαν την ανάγκη  να αρχίσουμε να ανακυκλώνουμε και να κάνουμε μια υπεύθυνη διαχείριση. Σήμερα στην Ελλάδα, η ταφή είναι φθηνότερη από την ανακύκλωση! Ωστόσο βλέπω, ότι υπάρχει η πολιτική βούληση να εφαρμοστεί ο νόμος για να προχωρήσει ένα βιώσιμο και ρεαλιστικό σχέδιο διαχείρισης των απορριμμάτων σ΄αυτό το επίπεδο.

–Υπάρχουν άλλα «εργαλεία»;

– Πρέπει να παρακολουθήσουμε την ανακύκλωση. Σήμερα διακινούνται ανακυκλώσιμα υλικά χωρίς παραστατικά με δύο τρόπους: Με τις κλοπές υλικών από τους κάδους, τα οποία πωλούνται σε εταιρείες χωρίς ΦΠΑ. Στη συνέχεια η βιομηχανία που το αγοράζει μπορεί και πουλάει επίσης χωρίς ΦΠΑ, καθώς δεν φαίνεται πουθενά αυτή η παραγωγή.  Μ΄αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ζημιά για το κράτος, την κοινωνία, για όλους μας. Κι εδώ υπάρχει μόνο μία λύση: Να κλείσουν οι κάδοι. Μία τέτοια ενέργεια, θα συνεισφέρει σε δύο καλές πρακτικές όσον αφορά την πυραμίδα της ορθής διαχείρισης: Πρώτον, να έχουμε ουσιαστική επιβράβευση των πολιτών στη συμμετοχική διαδικασία της ανακύκλωσης και  δεύτερον, να εφαρμοστεί με τον βέλτιστο τρόπο η αρχή «Πληρώνω όσο πετάω».

Πρέπει δηλαδή να αναπτυχθούν κίνητρα για τους πολίτες;

–Προφανώς. Πρέπει να υπάρξει μία ουσιαστική επιβράβευση για την ανακύκλωση και τη διαλογή στην πηγή. Σήμερα πληρώνουμε για την καθαριότητα μέσω των ανταποδοτικών τελών ανάλογα με τα τετραγωνικά μέτρα, χωρίς να λαμβάνεται καθόλου υπόψη πόσα απορρίμματα παράγονται.Θα σας αναφέρω ένα πραγματικό παράδειγμα: Μία έκθεση αυτοκινήτων τριών χιλιάδων τ.μ πληρώνει εξωφρενικά τέλη και βγάζει έξω ένα καλαθάκι σκουπίδια. Δίπλα ένα σουβλατζίδικο δέκα τετραγωνικών βγάζει 4 μαύρες σακούλες και δεν πληρώνει σχεδόντίποτα. Αυτό είναι και άδικο κι αντιπαραγωγικό. Δημιουργεί κουλτούρα που δεν συμβάλει σε μια ορθολογική διαχείριση . Όσο υπάρχει αυτή η κατάσταση, τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει. Πρέπει λοιπόν να εφαρμοστεί η αρχήτου να πληρώνουμε με βάση τα σκουπίδια που παράγουμε.Πληρώνω όσο πετάω. Κι αυτό μπορεί να γίνει με το κλείσιμο κάποιων κάδων, ξεκινώντας, από  τον μπλε κάδο, στη συνέχεια να κλείσει και ο καφέ κάδος. Να μείνει ανοιχτός ο πράσινος και σταδιακά να κλείσει κι αυτός.Ο πολίτης θα ανοίγει τον κάδο με ένα τσιπάκι και θα ρίχνει μέσα σε ειδική σακούλα που θα παίρνει συγκεκριμένες ποσότητες, για να είναι και μετρήσιμες, τα ανακυκλώσιμα. Θα καταγράφεται τι πέταξε. Αυτός ο πολίτης που θα ανακυκλώνει σωστά και συνειδητά θα μπορεί να επιβραβεύεται.

– Από πλευράς Περιφέρειας Αττικής , επίκειται η αναθεώρηση του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Απορριμμάτων της Αττικής. Ορθώς γίνεται;

–Είναι απόλυτη ανάγκη η Αττική, που παράγει ετησίως περίπου 1,8 εκ. τόνους απορριμμάτων και θάβει το 1,65 εκ. τόνους, να αποκτήσει ένα ρεαλιστικό σχέδιο. Το προηγούμενο ΠΕΣΔΑ ήταν απλώς ένα ευχολόγιο!  Για να γίνει μία σοβαρή δουλειά, όλα τα βήματα δράσης θα πρέπει να είναι κοστολογημένα και μετρήσιμα τόσο σε επίπεδο δήμων όσο και σε επίπεδο περιφερειακού σχεδιασμού. Αυτό αλλάζει. Ήδη τέθηκε σε λειτουργία στον ΕΔΣΝΑ ένα γραφείο υποστήριξης, helpdesk, για να στηρίξουμε τους Δήμους στη διαδικασία επικαιροποίησης των τοπικών σχεδίων τους, όπως ανακοίνωσε και ο Περιφερειάρχης Αττικής κ. Γιώργος Πατούλης κατά την πρόσφατη παρουσίαση του Σχεδίου της Περιφέρειας για τη διαχείριση των αποβλήτων. Ο σχεδιασμός δεν μπορεί να είναι κάτι αφηρημένο που παραθέτει ένα σχέδιο επιθυμητών δράσεων. Απαιτεί να γνωρίζουμε ποιοι είναι οι ρεαλιστικοί στόχοι, πως οι στόχοι αυτοί θα επιτευχθούν , με ποια μέσα και ποιες υποδομές και πόσο αυτό θα κοστίσει. Η προμήθεια 80 νέων απορριμματοφόρων για βιοαπόβλητα και 9.000 καφέ κάδων που θα δοθούν στους Δήμους για τη στοχευμένη και στοχοθετημένη συλλογή βιοαποβλήτων, είναι μετρήσιμο μέτρο, απόλυτα εφαρμόσιμο , γι αυτό και προχωράει. Μέσω του ΕΔΣΝΑ και σε συνεργασία με τους Δήμους, θα υπάρξουν επίσης, 1000 γωνιές ανακύκλωσης σε επιλεγμένα από τους Δήμους σημεία. Το ίδιο ισχύει και για τα ειδικά διαμορφωμένα οχήματα που θα λειτουργούν ως κινητά πράσινα σημεία, τα οποία προμηθεύτηκε ο ΕΔΣΝΑ και θα τα χρησιμοποιήσουμε για τη συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών αλλά και για την ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση των πολιτών. Σχέδιο σημαίνει ότι ξέρω τι θέλω να μαζέψω, από που, και πόσο κοστίζει. Ενισχύω δυναμικά με τα προαναφερθέντα εργαλεία τη διαλογή στην πηγή. Σχεδιάζω συγκεκριμένα δρομολόγια και μετράω και το κόστος τους. Και το κόστος όλης αυτής προσπάθειας θα πρέπει να είναι μικρότερο από το να πάω να τα θάψω τα σκουπίδια μου.  Στις προαναφερθείσες δράσεις  συμπεριλαμβάνεται όπως είναι προφανώς κατανοητό και η διαλογή στην πηγή. Όσον αφορά το πέμπτο ρεύμα των βιοαποβλήτων (καφέ κάδος),  η έμφαση θα δοθεί καταρχάς –και ορθώς- στους μεγάλους παραγωγούς. Ξενοδοχεία, εστιατόρια, νοσοκομεία και supermarket. Όπως ανέφερα προηγουμένως ο ΕΔΣΝΑ ήδη διαθέτει προς τους Δήμους 80 ειδικά διαμορφωμένα απορριμματοφόρα που αδειάζουν αυτούς τους κάδους, θα τους πλένουν την ίδια στιγμή και θα τους δίνουν πίσω καθαρούς.

–Η κυκλική οικονομία απαιτεί ριζικές αλλαγές τόσο στη διαχείριση των αποβλήτων, όσο και στο σχεδιασμό των προϊόντων. Βλέπετε να υπάρχει ένας σχεδιασμός της οικονομίας στα πρότυπα της κυκλικότητας;

– «Η μετάβαση σε ένα κυκλικό μοντέλο, όπου τα προϊόντα που σχεδιάζονται εξαρχής, κατά τρόπο που να μειώνεται στο ελάχιστο το τελικό απόβλητο, να μπορούν εύκολα να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν, μέσω της αξιοποίησης της υπεραξίας τους, απαιτεί έναν ειδικό σχεδιασμό. Πρέπει ως χώρα να γνωρίζουμε τι θα κάνουμε με όλα αυτά τα ανακυκλώσιμα. Καταρχάς, πρέπει να υπάρχει μία εικόνα της αγοράς, ώστε να δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα. Το πιο δύσκολο πράγμα να ανακυκλώσεις είναι το πλαστικό. Έχουμε στη χώρα, κάποιες οικογενειακές  βιομηχανίες πλαστικού. Η γνώμη μου είναι ότι θα έπρεπε σ΄αυτές τις εταιρείες, να δοθούν τα κίνητρα για να μετατραπούν σε βιομηχανίεςανακύκλωσης του πλαστικού, καθώς διαθέτουν και  έμπειρο τεχνικό προσωπικό για να ανταπεξέλθουν. Αυτές οι επιχειρήσεις δεν πρέπει να αφεθούν στην κατάρρευση. Υπάρχουν τεχνολογίες μετατροπής του πλαστικού σε κόκκους, το οποίο είναι η βάση για να κατασκευάσει η βιομηχανία στη συνέχεια ξανά πλαστικό. Άρα τους δίνει μία  δεύτερη, τρίτη, τέταρτη ζωή.  Αυτή  είναι και η κυκλική οικονομία. Αυτό που για τον ένα είναι απόβλητο, για τον άλλο είναι πρώτη ύλη. Αυτή την προοπτική πρέπει να τη συνδυάσεις. Άρα πρέπει να ορίσεις σ΄αυτόν που παράγει αυτό το ανακυκλώσιμο απόβλητο, σε τι μορφή θα το παράγει  για να αποτελέσει πρώτη ύλη για κάποιον άλλον.. Αυτή είναι η λογική της κυκλικής οικονομίας. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να σκεφθούμε, ότι πρέπει να δημιουργήσουμε πρώτη ύλη για τη βιομηχανία».

-Το ίδιο ισχύει και για τις Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων;

– Πρέπει και εδώ να συζητηθεί και να αποφασιστεί ποιο θα είναι το τελικό προϊόν που θα παραχθεί από την καύση για γίνει σε ορθή βάση ο σχεδιασμός. Τα καύσιμα που προέρχονται από απορρίμματα (Refuse Derived Fuel RDF) χρησιμοποιούνται κυρίως σε εργοστάσια τσιμέντου  για την παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, η οποία θεωρείται ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, και υποκαθιστά τα ορυκτά καύσιμα.  Στην Ελλάδα πρέπει να συζητήσουμε τι τιμή θα έχει. Δεν είναι σαφής η τιμή του, αυτά είναι ζητήματα που πρέπει να λυθούν. Με λίγα λόγια, συμφωνούμε όλοι ότι πρέπει να πάμε σε εντατική ανακύκλωση. Πρέπει να δούμε όμως και το τελικό προϊόν  που προκύπτει. Να αποφασίσουμε τιμές, κατηγορίες, ποιότητες για να προκρίνουμε τα ανάλογα μοντέλα που θα οδηγήσουν σε ανταγωνιστικές επιλογές.