Χρηματοοικονομική της Ενέργειας στην Νέα Εποχή

Των Δημήτρη Καινούργιου*

Αθανάσιου Κατεβάτη**

Η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και το σχέδιο της απολιγνιτοποίησης ανοίγουν τον δρόμο για τεράστιες επενδύσεις τα επόμενα έτη, οι οποίες θα αλλάξουν το ενεργειακό τοπίο, καθιστώντας τον ενεργειακό κλάδο πρωτοπόρο στην προσπάθεια ανάκαμψης της Ελληνικής Οικονομίας. 

Στο νέο αυτό περιβάλλον αναδεικνύεται η Χρηματοοικονομική της Ενέργειας (Energy Finance) ως γνωστικό επιστημονικό αντικείμενο με ταυτόχρονα πρακτικό επαγγελματικό προσανατολισμό, καθώς και η αναγκαιότητα εκπαίδευσης των στελεχών σε αυτό, με σκοπό να ανταποκριθούν στις διευρυμένες ανάγκες και απαιτήσεις της αγοράς.  

Η δυναμική των ΑΠΕ

Ο τομέας της ενέργειας πρωταγωνιστεί διεθνώς στη μετάβαση από την οικονομία του άνθρακα στην οικονομία των μηδενικών ρύπων και ενεργοποιεί μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια για επενδύσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), σε δίκτυα, σε αγωγούς, στην αποθήκευση, στο πράσινο υδρογόνο, στην ηλεκτροκίνηση και στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Ειδικά η Χώρα μας, λόγω του ήπιου κλίματος και των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών που επικρατούν (ηλιοφάνεια και υψηλό αιολικό δυναμικό), διαθέτει ανεκμετάλλευτο παραγωγικό δυναμικό, κυρίως στον τομέα των ΑΠΕ, το οποίο μπορεί να ενισχύσει το ενεργειακό μείγμα όλης της Ευρώπης.

Η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ, οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις των νησιών, οι δράσεις για την ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης και των καθαρών καυσίμων δημιουργούν ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό ενεργειακό τοπίο και παράλληλα νέες επενδυτικές ευκαιρίες σε τοπικό αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο.

Η δυναμική του ενεργειακού τομέα με αιχμή τις ΑΠΕ αποτυπώνεται και στο πρόγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης, συγκεντρώνοντας το μεγαλύτερο ποσοστό των επιδοτήσεων. Παράλληλα, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) αναμένεται να ενεργοποιήσει επενδύσεις 44 δισ. ευρώ την επόμενη δεκαετία. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι μέχρι το 2030 θα έχουν επιτευχθεί οι ακόλουθοι στόχοι μεταξύ άλλων: 0% μερίδιο λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή, 42% μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και 35% μερίδιο ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας. Ειδικά, για τις ΑΠΕ, ο παραπάνω στόχος μεταφράζεται σε αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος από 10 GW το 2020 σε 19 GW το 2030, δηλαδή αναμένεται σχεδόν διπλασιασμός της εγκατεστημένης ισχύος μέσα στα επόμενα 10 έτη.

11.000 έργα

Το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον για ενεργειακά projects πηγάζει κατ’ αρχάς από το γεγονός ότι ήδη βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης έργα αιολικής και ηλιακής ενέργειας συνολικής ισχύος 2.6 GW, τα οποία κατακύρωσαν τιμές αναφοράς μέσα από τους διαγωνισμούς της ΡΑΕ που διενεργήθηκαν την περίοδο 2018 – 2020. Επίσης, αυτή τη στιγμή υπάρχουν 11.000 έργα όλων των τεχνολογιών και των μεγεθών για συνολικά 76 GW σε διάφορα στάδια αδειοδοτικής ωριμότητας, όπου ένα μέρος αυτών των έργων θα υλοποιηθεί τελικά. Τέλος, στους κύκλος αιτήσεων του Δεκεμβρίου 2020 και του Φεβρουαρίου 2021 για βεβαίωση παραγωγού στη ΡΑΕ, υποβλήθηκαν 2.341 αιτήσεις για έργα συνολικής ισχύος 54.36 GW. Το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον συνοδεύεται από πρωτοβουλίες του Κράτους για την προώθηση των ενεργειακών επενδύσεων, μέσω της απλοποίησης της αδειοδοτικής διαδικασίας.

Project finance

Για την υλοποίηση των ενεργειακών projects θα απαιτηθεί η συμβολή του τραπεζικού τομέα, ο οποίος θα χρηματοδοτήσει τα ενεργειακά αυτά έργα, κυρίως μέσω του θεσμού του project finance. Οι τράπεζες θέτουν στο επίκεντρο της στρατηγικής τους τις επενδύσεις σε ΑΠΕ, λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος τόσο από εγχώρια όσο και από ξένα σχήματα, καθώς και λόγω του ότι ο ενεργειακός τομέας αποτελεί έναν από τους πιο ελκυστικούς κλάδους, όπου οι προβλέψιμες και εξασφαλισμένες χρηματοροές και αποπληρωμές αυτών των δανείων παρέχει αυξημένες αποδόσεις σε σύγκριση με άλλα περιουσιακά στοιχεία. Εναλλακτικά, τα πράσινα ομόλογα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση ή αναχρηματοδότηση έργων που συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη. Τα συγκεκριμένα χρηματοδοτικά εργαλεία προσελκύουν το ενδιαφέρον της επενδυτικής κοινότητας, με τις εκδόσεις τους να ξεπερνούν το 1 τρισ. δολάρια σε διεθνές επίπεδο.

Διαχείριση Κινδύνων

Την ίδια στιγμή, τα έργα αυτά εμφανίζουν κινδύνους, καθώς είναι μακράς χρονικής διάρκειας όσον αφορά σε θέματα αδειοδότησης, διοίκησης και διαχείρισης, ενώ και η ολοκλήρωσή τους απαιτεί αρκετά μεγάλο κεφάλαιο. Για τους λόγους αυτούς, η διαχείριση κινδύνου (risk management) συνιστά μια βασική λειτουργία της διαδικασίας διαχείρισης έργων, με στόχο την βελτιστοποίηση της απόδοσης του project.

Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων/Applied Risk Management»

Επομένως, για την υποστήριξη των ενεργειακών projects θα απαιτηθεί η συμβολή νέων στελεχών με εξειδίκευση και γνώσεις στην χρηματοοικονομική της ενέργειας (Energy Finance). Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων/Applied Risk Management» του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), με τις αντίστοιχες κατευθύνσεις της Διαχείρισης Κεφαλαίων και Κινδύνων/Risk Management και του Εσωτερικού Ελέγχου/Internal Audit, αποτελεί το μοναδικό στην Ελλάδα εξειδικευμένο Πρόγραμμα που θεραπεύει πολυδιάστατα και ολιστικά τη Διαχείριση Κινδύνων. Το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό, μεταξύ άλλων, προετοιμάζει τα μελλοντικά στελέχη να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες της αγοράς ενέργειας και να συμμετάσχουν στις εξετάσεις των πιστοποιήσεων του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Οι αιτήσεις ξεκίνησαν και μπορείτε να βρείτε την Προκήρυξη και την Αίτηση Συμμετοχής εδώ.

*Ο Δημήτρης Καινούργιος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων» και Διευθυντής του Κέντρου Μελετών και Εκπαίδευσης Χρηματοοικονομικής (ΚΕΜΕΧ) του ΕΚΠΑ.

** Ο Αθανάσιος Κατεβάτης είναι Οικονομολόγος (BSc, MSc), Επιστημονικός Συνεργάτης του ΚΕΜΕΧ και του ΠΜΣ Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων.