Δ. Κορρές: Πως γίνονται οι μετακινήσεις μνημείων με μεγάλο αρχαιολογικό «βάρος»

Το όνομά του έχει βρεθεί πολλές φορές στο προσκήνιο και πρόσφατα επανήλθε καθώς χρειάστηκε να επιμεληθεί της μετακίνησης μιας σύνθετης κατασκευής, ενός ρωμαϊκού λουτρού, από εργοτάξιο του μετρό της Θεσσαλονίκης. Για τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Κορρέ δεν ήταν, ωστόσο, η πρώτη και μοναδική φορά που θα έπρεπε να επενδύσει χρόνο, κόπο και κυρίως …αποθέματα ευρηματικότητας ώστε να εκτελεστεί μια σύνθετη εργασία.

Δημιουργός ενός εκπληκτικού οχήματος παντοδαπούς εδάφους που ως πρωτότυπο ξεπέρασε κάθε δοκιμασία που του προτάθηκε, ο Δημήτρης Κορρές, ο οποίος έχει εκπονήσει πολλές χιλιάδες αρχιτεκτονικά και μηχανολογικά σχέδια, έγινε γνωστός στο ευρύτερο κοινό για όσα συνέβησαν, όταν χρειάστηκε να μετακινηθεί ο ναός Πέτρου και Παύλου στα Σπάτα, ώστε να κατασκευαστεί ο διάδρομος του αεροδρομίου «Ελ. Βενιζέλος» όπως και για πλείστα μνημειακά -και όχι μόνο- κτίρια που χρειάστηκε να μετακινηθούν.

Ο Έλληνας μηχανικός, «λύτης προβλημάτων», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως μια τέτοια διαδικασία δεν είναι σήμερα καθόλου σπάνια ούτε στη χώρα μας αλλά ούτε και σε άλλες χώρες, ενώ διατυπώνει την άποψη πως, κατά κάποιο τρόπο, «εξάγουμε και τεχνογνωσία». «Στην Ευρώπη», επισημαίνει, «είμαστε εμείς, υπάρχει και ένας Ολλανδός που κάνει κάτι αντίστοιχες δουλειές και με πολύ συγκεκριμένη μέθοδο μεταφέρει μεγάλα αντικείμενα κυρίως στη Μέση Ανατολή».

«Είναι μια δουλειά που δεν την κάνει πολύς κόσμος», λέει ο κ. Κορρές, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM» και περιγράφει και το πλέον ευαίσθητο δεδομένο που δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πως μπορεί να αποτελέσει σημείο προσοχής σε μια διαδικασία απόσπασης και/ή μετακίνησης κτιρίων ή τμημάτων τους από μια ειδικευμένη ομάδα.

«Οι παράγοντες δυσκολίας σε μια μεταφορά είναι πάρα πολλοί και ο τελευταίος παράγων δυσκολίας είναι το ίδιο το βάρος. Και αυτό γιατί καθώς μιλάμε για βάρος, το κάθε αντικείμενο όταν είναι αρχαίο έχει ένα επιπλέον “βάρος”, το αρχαιολογικό του βάρος», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Κορρές.

Περιγράφει χαρακτηριστικά πως σε ένα τεχνικό έργο που περιλάμβανε μεταφορά με «πολιτικό βάρος» σε περιοχή του Κουρδιστάν, τελικά αποφασίστηκε ότι μια κλασική μετακίνηση θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή αναταραχών στην περιοχή και έγινε ανασχεδιασμός όλης της επιχείρησης και χρήση άλλης μεθοδολογίας καθώς ενίοτε «υπάρχει το θρησκευτικό βάρος, που έχει (σ.σ το αντικείμενο ή το κτίριο) μια τεράστια αξία για την περιοχή».

Συνέντευξη 

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Δημήτρη Κορρέ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τον Σωτήρη Κυριακίδη

Ερ.: Κύριε Κορρέ, τελευταία πρωταγωνιστήσατε σε μια επιχείρηση μετακίνησης, για την οποία είχατε αναλάβει τον σχεδιασμό των τεχνικών ενεργειών. Ένα ρωμαϊκό λουτρό από τα βάθη του μετρό της Θεσσαλονίκης…

Απ.: Ναι, δεν ήταν ολόκληρο το λουτρό, ήταν μέρος του λουτρού, ήταν το κομμάτι το οποίο λέγεται υπόκαυστο, δηλαδή ο χώρος στον οποίο κινείται ο ζεστός αέρας για να επιτυγχάνεται μια ενδοδαπέδια θέρμανση. Το κομμάτι αυτό ήταν περίπλοκο και δύσκολο, είχε πολλές μανούβρες. Έγινε σε συνεργασία με την εταιρεία SLM Services (Stressing Lifting Moving Services Ltd), που είναι η κύρια εταιρεία που δραστηριοποιείται με τη μετακίνηση των αρχαιοτήτων και άλλων εργασιών στο μετρό και ήταν ένα από τα πάρα πολλά αντικείμενα που έχουν μεταφερθεί τα τελευταία χρόνια από τις ανασκαφές που γίνονται στους σταθμούς των μετρό.

Υπήρχε πολύ προετοιμασία, ήταν περίπλοκη διαδικασία, ήταν δηλαδή μια μανούβρα σε ένα πολύ στενό χώρο, το αντικείμενο έπρεπε να ανυψωθεί, μετά να κινηθεί 80 πόντους προς μία κατεύθυνση, μετά να… κατέβει ένα μέτρο προς τα κάτω, μετά να πιάσει μια ανηφόρα, να περάσει πάρα πολύ εφαρμοστά από διάφορα εμπόδια. Τελικά βγήκε στην επιφάνεια και γερανοί το μετέφεραν στο Καλοχώρι της Θεσσαλονίκης. Πάρα πολλά πράγματα, πάρα πολλά αντικείμενα… Το ενδιαφέρον είναι ότι έχουν μεταφερθεί πάρα πολλά ευρήματα (σ.σ από τα εργοτάξια του μετρό της Θεσσαλονίκης), τα οποία πρέπει να αναδειχθούν και να γίνει κάποια συνολική αντιμετώπιση του όλου θέματος.

Ερ. Τι συμβαίνει όταν πρέπει να αναζητηθεί μια λύση σε τέτοιες ειδικές και ευαίσθητες μετακινήσεις; Ποια είναι η διαδικασία και πόσο συχνά χρειάστηκε να μετακινηθούν από το συγκεκριμένο έργο αντικείμενα με ειδικό τρόπο;

Απ.: Υπήρχαν δύο προτάσεις. Οι αρχαιολόγοι ήθελαν να πάει ολόκληρο, εμείς ό,τι ζητάνε οι αρχαιολόγοι κάνουμε, αυτοί έχουν τον πρώτο λόγο σε αυτή την ιστορία έχουν τη γνώση και την εμπειρία. Σε αυτή την περίπτωση, ‘περάσαμε’ από κάτω δοκάρια με ένα διατρητικό μηχάνημα, πολύ προσεκτικά, χωρίς να βλάψουμε το δάπεδο, έγινε γύρω – γύρω ένα πλαίσιο από οπλισμένο σκυρόδεμα, η κατασκευή είχε ενσωματούμενα στοιχεία, είχε θήκες για γρύλους, είχε θήκες για ρόδες, για υδραυλικές μπουκάλες που θα το προωθούσαν στον ανήφορο. Ο ανήφορος είχε κλίση όσο μια σκάλα. Η δύναμη που ασκούσαμε για να ανέβει την ανηφόρα ήταν της τάξης των 20 τόνων. Το προωθούσαμε πολύ αργά, πολύ προσεκτικά, είχε πολλές κινήσεις και πολλά σωληνάκια, ήταν μια περίπλοκη διαδικασία. Στα πλαίσια των εργασιών που κάνουμε εδώ και πάρα πολλά χρόνια τώρα, ήταν πάνω από το 100ο αντικείμενο που μετακινούμε.

Ερ. Γιατί είναι πρόκληση μια τέτοια διαδικασία; Δεν υπάρχει μια στάνταρ πρακτική σε αυτές τις, έστω πιο ευαίσθητες, περιπτώσεις;

Απ.: Το θέμα είναι ότι κάθε φορά είναι διαφορετικό. Πάρα πολύ συχνά χρειάζεται ένας πρωτότυπος σχεδιασμός, κάτι που πιθανώς δεν έχουμε ξανακάνει με τον ίδιο τρόπο, οπότε υπάρχει ένα ενδιαφέρον από τεχνική και μελετητική άποψη. Όλες οι λεπτομέρειες, που είναι και το πιο κρίσιμο, πρέπει να υπολογιστούν. Δεν είναι τόσο απλό. Τα μεγάλα φορτία έχουν μια σειρά από απίθανες λεπτομέρειες που δεν πρέπει να ξεφύγουν. Καθώς αν ξεφύγουν, τότε ξεφεύγει το θέμα, γίνεται και επικίνδυνο, και χρονοβόρο και κοστοβόρο…

Ο χρόνος που χρειάζεται για μελέτη είναι ανάλογα με το αντικείμενο. Αν το αντικείμενο είναι περίπλοκο μπορεί να πάει και ένα μήνα η μελέτη, υπάρχουν άλλα που περνάς, τα βλέπεις και λες πως θα γίνει όπως κάναμε το ‘τάδε’ έργο και η μελέτη γίνεται πολύ γρήγορα. Αυτό όμως (σ.σ η μετακίνηση του τμήματος του ρωμαϊκού λουτρού στη Θεσσαλονίκη) ήταν με πολλή μελέτη: η λεπτομέρεια και ότι ήταν πολύ περιορισμένος ο χώρος που μας δινόταν για να κάνουμε τη δουλειά.

Όταν αποφασιστεί η επανατοποθέτηση θα είναι πιο εύκολο, όμως θα πρέπει να γίνει την κατάλληλη στιγμή. Επίσης άλλο σημαντικό δεδομένο είναι ότι η κατασκευαστική εταιρεία, που είναι ο κύριος εργολάβος του έργου -σε αυτό είναι ο ΑΚΤΩΡ- κάθε φορά μας βοηθάει πάρα πολύ· είναι σημαντικό να μας υποστηρίξει στο έργο που κάνουμε.

Ερ. Ο χώρος είναι άρα το δυσκολότερο στοιχείο;

Απ.: Παρόμοια, έχουμε κάνει διάφορα σε πολύ στριμωγμένους χώρους. Πριν από μερικές μέρες παραδώσαμε μια άλλη μεταφορά στη Μήλο, η οποία είχε πολύ μεγάλη ευκολία στον χώρο, στα περιθώρια ενός μεγάλου ορυχείου, αλλά είχε άλλη δυσκολία. Η δυσκολία έγκειτο στο ότι το αντικείμενο ήταν μια βαθιά δεξαμενή σκαμμένη μέσα στο χώμα και έπρεπε στην ουσία να μεταφέρουμε ένα μεγάλο τμήμα του εδάφους, που περιείχε τη δεξαμενή. Μεταφέραμε ένα κομμάτι έδαφος που ήταν 10 μέτρα επί 4,5 επί 3,5 μέτρα ύψος.

Ερ. Ας υποθέσουμε πως δεν είναι το μέγεθος ή ο χώρος. Και πως σας ζητούν να σχεδιάσετε μια μετακίνηση με ιστορία π.χ από την αρχαϊκή ή βυχαντινή περίοδο. Τι κάνετε;

Απ.: Οι παράγοντες δυσκολίας σε μια μεταφορά είναι πάρα πολλοί και ο τελευταίος παράγων δυσκολίας είναι το ίδιο το βάρος. Σημασία έχουν τα υπόλοιπα. Μια και λέμε για βάρος, το κάθε αντικείμενο, όταν είναι αρχαίο, έχει ένα επιπλέον βάρος, το αρχαιολογικό του βάρος. Εάν είναι κάποιο περίτεχνο ψηφιδωτό ή μία βυζαντινή εκκλησία γεμάτη αγιογραφίες έχει και το καλλιτεχνικό του βάρος. Μας έχει τύχει και στην Τουρκία, σε αντίστοιχες περιπτώσεις, η μεταφορά να έχει πολιτικό βάρος, στο Κουρδιστάν τώρα ο υπουργός θεώρησε ότι θα ήταν πηγή αναταραχών στην περιοχή (σ.σ μια κλασική μετακίνηση κτιρίου). Υπάρχει λοιπόν το θρησκευτικό βάρος, να έχει κάτι μια τεράστια αξία για την περιοχή. Έτσι κάθε αντικείμενο εκτός από τα ειδικά τεχνικά που έχει, έχει και τα ειδικά θέματα, που είναι άλλου τύπου.

Ερ.: Μπορούμε λοιπόν να πούμε πως στην Ελλάδα έχουμε αναπτύξει μια πολύτιμη τεχνογνωσία και υπάρχουν άτομα με εξειδίκευση ζηλευτή; Και είναι σε μια hi-tech εποχή σαν αυτή που ζούμε πιο «εύκολη» η δουλειά σας;

Απ.: Κατά κάποιο τρόπο… Στην Ευρώπη είμαστε εμείς, υπάρχει και ένας Ολλανδός που κάνει κάτι αντίστοιχες δουλειές. Με πολύ συγκεκριμένη μέθοδο μεταφέρει μεγάλα αντικείμενα κυρίως στη Μέση Ανατολή και εμείς εδώ στην Ελλάδα. Είναι μια δουλειά που δεν την κάνει πολύς κόσμος.

Στη Ρουμανία, για παράδειγμα, όπου είχαν γίνει τρομερές τέτοιες δουλειές, η τεχνογνωσία αυτή χάθηκε. Όταν εμείς ξεκινήσαμε δεν υπήρχαν πια οι μηχανικοί που είχαν κάνει τις μεγάλες μεταφορές επί Τσαουσέσκου στη Ρουμανία, τις μεγάλες πολυκατοικίες. Όσο για την τεχνολογία, ο σχεδιασμός έχει βελτιωθεί όπως και το γενικό περιβάλλον.