Δασικοί Χάρτες: οι κερδισμένοι και οι χαμένοι από την απόφαση του ΣτΕ

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Οι δύο αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (1364 και 1365/2021)  κρίνουν ότι ο πυρήνας του νόμου Χατζηδάκη ν. 4685/2020 είναι συνταγματικός, δίνοντας πράσινο φως στο υπουργείο Περιβάλλοντος να νομοθετήσει λύσεις, κυρίως για τις αγροτικές εκτάσεις, προς ολοκλήρωση των αναμορφωμένων Δασικών Χαρτών και ταυτοχρόνως ορθώνουν κόκκινες γραμμές προστασίας των δασών και των δασικών εκτάσεων από δασικά αυθαίρετα και οικιστικές χρήσεις.

Από την σφαιρική αξιολόγηση των ανακοινώσεων όλων των εμπλεκόμενων πλευρών, βάση της επίσημης δημοσίευσης σε περίληψη, των βασικών σημείων των δύο αποφάσεων του ΣτΕ,  προκύπτει ότι το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο, με τις αποφάσεις του σήκωσε όχι μόνον πράσινες αλλά και κόκκινες κάρτες.

-Το ΥΠΕΝ ανακοίνωσε ότι σε τροχιά οριστικής ολοκλήρωσης μπαίνει η διαδικασία ανάρτησης των δασικών χαρτών, μετά τις δύο αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (1364 και 1365/2021) που έκριναν ότι το άρθρο 48 του ν. 4685/2020, σχετικά με τους υπό έγκριση δασικούς χάρτες, είναι σύμφωνο με τις διατάξεις του Συντάγματος.

-«Δεν θα κινδυνεύουν με κατεδάφιση σπίτια με νόμιμες οικοδομικές άδειες , βιοτεχνικά κτίρια καθώς και οι επιδοτήσεις των αγροτών για τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις τους», τονίζει ο Δημήτρης Παπαγιαννίδης, όπως σημειώνει, ως πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδας, ως μέλος της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ, εκλεγόμενος από το 1990, αλλά και με την τωρινή του ιδιότητα ως γενικός γραμματέας Ενωσιακών Πόρων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Και υπογραμμίζει ότι:«Οι αποφάσεις του ΣτΕ βάζουν τέλος στην ομηρία και την ταλαιπωρία εκατοντάδων χιλιάδων ιδιοκτητών και αγροτών, που οι αγροί και τα ακίνητά τους ξαφνικά εμφανίζονται ως δασικά στον δασικό χάρτη, χωρίς στην πραγματικότητα να είναι»

– «Η Ιστορική η απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ για τους δασικούς χάρτες αποδεικνύει την συνταγματική προστασία των αγροτικών εκτάσεων και την Εθνική τους σημασία», τονίζει σε δήλωση του ο Κωνσταντίνος Λάμπρος, πρόεδρος του Γεωπονικού Συλλόγου Μαγνησίας, που είχε σημαντικό ρόλο στην τελική έκβαση της υπόθεσης στο ΣτΕ,  σε κοινό μέτωπο με τους προέδρους και τα διοικητικά συμβούλια των Γεωπονικών Συλλόγων Μαγνησίας, Λάρισας, Τρικάλων, Καρδίτσας, Φθιώτιδος και Ευρυτανίας και το τοπικό παράτημα  του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Κεντρικής Ελλάδας, ασκώντας παρέμβαση υπέρ του νόμου Χατζηδάκη.  Ο κ Λάμπρος σε δήλωση του τονίζει ότι «δρομολογήσαμε την υπεράσπιση των αγροτικών γαιών στο ΣτΕ, απέναντι στην συνδικαλιστική λογική του ΓΕΩΤΕΕ και της ΠΕΔΔΥ που επέμεναν, αδίκως τελικά, στην αντισυνταγματικότητα των διατάξεων του Ν.4685/2020» και υπογραμμίζει ότι:

«Εξασφαλίστηκε μετά από πολλά χρόνια μια ιστορική απόφαση από το ΣΤΕ που επίσης μας πίστεψε, αφουγκράστηκε την αγωνία μας έβαλε τέλος στην ταλαιπωρία και την αναστάτωση χιλιάδων πολιτών που κατέχουν αγροτικές γαίες και επιβεβαίωσε την άποψή μας, πως πράγματι οι αγροτικές, κτηνοτροφικές και βοσκήσιμες γαίες είναι πολύτιμες».

-«Δεκτή έγινε από το ΣτΕ η προσφυγή που είχε υποβληθεί τον Οκτώβριο 2020 από επτά οργανώσεις κατά της απόφασης ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/64663/2956/03.07.2020 (ΦΕΚ Β΄ 2773) για τους δασικούς χάρτες» σημειώνουν από την πλευρά τους επτά οικολογικές οργανώσεις, που τάχθηκαν κατά είτε μαζί με το ΓΕΩΤΕΕ και την Ένωση Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΕΔΔΥ) προσέφυγαν στο ΣτΕ κατά της συνταγματικότητας του νόμου Χατζηδάκη.

Σε κοινή ανακοίνωση τους οι οικολογικές οργανώσεις σημειώνουν ότι: «Οι συνυπογράφουσες οργανώσεις χαιρετίζουν  τις αποφάσεις τις Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1364-1365/2021. Μετά από ένα καλοκαίρι, κατά τη διάρκεια του οποίου η καταστροφή του δασικού πλούτου της χώρας ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, οι αποφάσεις αυτές ενισχύουν τη νομική προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων και αποδοκιμάζουν  διοικητικές παθογένειες και πρακτικές που υπονομεύουν το κράτος δικαίου και το Σύνταγμα και θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή, το περιβάλλον, τις υποδομές, την οικονομία, και, κυρίως, τις προοπτικές μίας  χώρας που είναι εκτεθειμένη περισσότερο από ποτέ στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.  Πάνω από όλα, η απόφαση επιβεβαιώνει το ειδικό βάρος και τον αδιάλειπτα επίκαιρο χαρακτήρα του άρθρου 24 του Συντάγματος».

Με βάση τις επίσημες ανακοινώσεις των αντιτιθέμενων πλευρών, σε ότι αφορά λοιπόν τους χαμένους και κερδισμένους ή την αλήθεια για τις νέες αποφάσεις του ΣτΕ, που ως συνήθως βρίσκεται κάπου στη μέση, προκύπτουν τα ακόλουθα:

Οι λύσεις και τα προβλήματα

Οι λύσεις που δίνονται από την πλευρά των γεωπονικών συλλόγων και των φορέων της πολιτείας, υποστηρικτών της συνταγματικότητας του νόμου Χατζηδάκη παρουσιάζονται ως εξής:

-Με την απόφαση της μείζονος Ολομέλειας του ΣτΕ αναγνωρίζεται η στοχευμένη προσπάθεια και η συνταγματικότητα των διατάξεων του Νόμου  Χατζηδάκη 4685/2020.

-Αποσαφηνίζεται πως οι δασικοί χάρτες θα αναμορφωθούν, όχι μόνο βάσει αεροφωτογραφιών, αλλά λαμβάνοντας υπόψη τις αποφάσεις οι οποίες καθόριζαν άλλες χρήσεις και παράτυπα αγνοήθηκαν, κατά τη σύνταξη και την αναμόρφωσή τους.

-Τονίζεται πως οι εκτάσεις, οι οποίες έχουν αφιερωθεί, στη γεωργική χρήση πριν από το Σύνταγμα του 1975, αποσυνδέονται από τη δασική νομοθεσία, εφόσον εξακολουθούν να καλλιεργούνται, όχι μόνο από τους διαδόχους όσων είχαν αποκατασταθεί, αλλά και από τους διαδόχους των τότε ιδιοκτητών.

-Εξαιρούνται από τη δασική νομοθεσία, οι περιοχές όπου έχουν εγκατασταθεί βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ακόμη και μετά το Σύνταγμα του 1975, εφόσον η ίδρυσή τους έχει επιτραπεί βάσει διοικητικών πράξεων.

-Ρυθμίζονται τα ζητήματα των περιοχών, που καταλαμβάνονται από εγκεκριμένα σχέδια πόλεων ή περιλαμβάνονται εντός οικισμών, τα όρια των οποίων έχουν καθοριστεί με διοικητικές πράξεις, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, έστω και μετά την ισχύ του Συντάγματος του 1975.

-Το Δικαστήριο ομοφώνως επιβεβαίωσε την ισχύουσα νομολογία του περί χρονικής προτεραιότητας του Δασολογίου έναντι του Κτηματολογίου, υπό την έννοια ότι η κτηματογράφηση πρέπει να στηρίζεται σε αξιόπιστους δασικούς χάρτες.

-Είναι χαρακτηριστικό το συνοπτικό απόσπασμα της απόφασης που τονίζει πως: «Η εμφάνιση αυτών των εκτάσεων, ως δασικών θα ναρκοθετούσε και την ανάπτυξη των γεωργικών δραστηριοτήτων, οι οποίες, ιστορικά, συνέβαλαν στη μεταπολεμική ανόρθωση της χώρας και στον επισιτισμό του πληθυσμού της, τα οποία είχε υπόψη του το Σύνταγμα και γι’ αυτό, άλλωστε, επιτρέπει την κατ’ εξαίρεση μεταβολή του προορισμού των δασών για γεωργικές χρήσεις»,  όπως αναλυτικά το είχανε περιγράψει οι νομικοί συνεργάτες μας Λάμπρος Οικονόμου και Έλενα Ανδρεοπούλου, στο δικόγραφό μας, τονίζει στην ανακοίνωση του ο Κων/νος Λάμπρος πρόεδρος του Γεωπονικού Συλλόγου Μαγνησίας.

-Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της χώρας, έκρινε ότι δεν υφίστανται ζητήματα συνταγματικότητας όσον αφορά στα κυρίαρχα σημεία της διαδικασίας αποτύπωσης των δασικών χαρτών, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 48 του ν. 4685/2020 τονίζει το ΥΠΕΝ και ότι μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονται τα εξής:

• Δασικό είναι ό,τι καλύπτεται από δασική βλάστηση όχι μόνο σήμερα, αλλά και κατά το παρελθόν, αρκεί να μην έχει εκδοθεί διοικητική πράξη που να αλλάζει τη χρήση του, κατά βάση πριν από το Σύνταγμα του 1975 και για όσο χρόνο συνεχίζεται η επιτραπείσα χρήση.
• Εκτάσεις που έχουν αφιερωθεί στη γεωργική χρήση πριν από το Σύνταγμα του 1975, αποσυνδέονται από τη δασική νομοθεσία, εφόσον εξακολουθούν να καλλιεργούνται.
• Από τη δασική νομοθεσία εξαιρούνται οι περιοχές όπου έχουν εγκατασταθεί βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ακόμα και μετά το Σύνταγμα του 1975. Βασική προϋπόθεση είναι η ίδρυσή τους να έχει επιτραπεί βάσει διοικητικών πράξεων.
• Το ίδιο ισχύει και για τις περιοχές που καταλαμβάνονται από εγκεκριμένα σχέδια πόλεων ή περιλαμβάνονται εντός οικισμών.

Σχετικά ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, δήλωσε για την απόφαση της μείζονος Ολομέλειας του ΣτΕ ότι: «Με την πολύ σημαντική απόφαση του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου, ανοίγει ο δρόμος για την ανάρτηση των δασικών χαρτών που αποτελεί μία από τις πλέον εμβληματικές μεταρρυθμίσεις στην ιστορία της χώρας. Πρόκειται για έργο εθνικής σημασίας, το οποίο θα επιλύσει πολλές παθογένειες που ταλανίζουν το νεότερο ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του. Με απόλυτο σεβασμό στις αποφάσεις του ΣτΕ και στις διατάξεις του Συντάγματος θα ολοκληρώσουμε την κύρωση των δασικών χαρτών και θα διορθώσουμε τα σφάλματα που σημειώθηκαν στη διαδικασία, προκειμένου να κατοχυρώσουμε την προστασία του περιβάλλοντος, της δημόσιας περιουσίας και κυρίως των νόμιμων ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών. Η ανάρτηση των δασικών χαρτών είναι εξαιρετικά σημαντική και για την οικονομική δραστηριότητα, ιδίως για την προσέλκυση επενδύσεων, δεδομένου ότι εφεξής θα υπάρχει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για τις χρήσεις γης. Επιπρόσθετα, θα επιτρέψει την ολοκλήρωση του Κτηματολογίου, το οποίο επίσης αποτελεί σημαντική μεταρρύθμιση για την προστασία της περιουσίας των πολιτών και τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος».

-«Πλέον ο δρόμος για τη συνέχιση της διαδικασίας ανάρτησης των αναθεωρημένων δασικών χαρτών που είχε παγώσει η κυβέρνηση μέχρι τέλος Δεκεμβρίου 2021 είναι ξανά ανοικτός για νομοθετικές πρωτοβουλίες του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, για την επίλυση θεμάτων όπως είναι οι δασωμένοι αγροί, το ιδιοκτησιακό καθεστώς, οι φρυγανώδης εκτάσεις, τα πρόδηλα σφάλματα των χαρτών και τα δασικά αυθαίρετα. Αυτά τα ζητήματα δημιουργούν καθυστέρηση στην ολοκλήρωση και την κύρωση των δασικών χαρτών, που είχε προγραμματιστεί να γίνει το 2021 και βέβαια στην εξέλιξη και ολοκλήρωση του έργου του κτηματολογίου» σημείωνει ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Αγροτικής ανάπτυξης Δημήτρης Παπαγιαννίδης και σχολιάζει ότι:

-«Αναλυτικότερα, η μείζονα Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας τις υπ΄ αριθμ. 1364 και 1365/2021 αποφάσεις της κατά πλειοψηφία (μειοψήφησαν 8 μέλη) έκρινε, το ζήτημα της συνταγματικότητας του άρθρου 48 του ν. 4685/2020, σχετικά με τους υπό έγκριση δασικούς χάρτες όλης της χώρας.  Πρέπει να διευκρινιστεί, ότι το βασικό στοιχείο του νέου συστήματος είναι ότι οι δασικοί χάρτες καταρτίζονται, όχι μόνο βάσει αεροφωτογραφιών που μέχρι σήμερα ήταν το μοναδικό κριτήριο και που απεικονίζουν διαχρονικά τη δασική βλάστηση κάθε περιοχής, αλλά για πρώτη φορά εναρμονιζόμαστε με το ευρωπαικό κεκτημένο και βάσει διοικητικών πράξεων, οι οποίες καθόριζαν άλλες χρήσεις για ορισμένες εκτάσεις κατά το παρελθόν, ιδίως, μάλιστα, προ του Συντάγματος του 1975».

Τι περιορίζεται και απαγορεύεται

Οι επτά οικολογικές οργανώσεις, χαιρετίζοντας επισημαίνουν ότι οι δύο αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1364-1365/2021:

(α) Προστατεύουν τα δάση και τις δασικές εκτάσεις που έχουν ενταχθεί σε παράνομα οριοθετημένους οικισμούς και επιβάλλουν την καταγραφή τους σε δασικούς χάρτες και, κατά συνέπεια, την νομική τους αντιμετώπιση ως δασικών. Στο μέλλον, κάθε σύννομη οριοθέτηση οικισμού θα πρέπει αναγκαστικά να λαμβάνει υπόψη και να προστατεύει  τα γειτονικά δάση και δασικές εκτάσεις, που μάλιστα, ως περιαστικά, έχουν τεράστια συμβολή σε ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης.

(β) Επιβεβαιώνουν ότι η παραχώρηση της χρήσης δασών και δασικών εκτάσεων δεν αίρει την προστασία τους, και δεν επιτρέπει τον οριστικό αποχαρακτηρισμό τους για το μέλλον. Η εξαίρεσή τους από τη δασική νομοθεσία  τελεί υπό τη διαρκή αίρεση της συνέχισης της δραστηριότητας για την οποία οι εκτάσεις αυτές παραχωρήθηκαν. Έτσι, στο μέλλον, περαιτέρω αλλαγές χρήσης που δεν προβλέπονται από την αρχική παραχώρηση – π.χ., από αγροτική σε οικιστική – δεν θα είναι επιτρεπτές και τυχόν παύση του σκοπού της παραχώρησης για οποιοδήποτε λόγο θα συνεπάγεται επανυπαγωγή της έκτασης στην δασική νομοθεσία. Η δασική νομοθεσία, και ειδικά οι δασικοί χάρτες, καθώς και οι αρμόδιες υπηρεσίες,  θα πρέπει να διασφαλίσουν την επανυπαγωγή αυτή.

(γ) Δεν επιτρέπουν την υλοποίηση οικοδομικών αδειών που εκδόθηκαν – με προβληματικές και ασυντόνιστες διαδικασίες – εντός δασών και δασικών εκτάσεων.  Η ύπαρξη τέτοιων αδειών δεν επιτρέπει, πλέον, την καταστροφή ενός συνταγματικά προστατευόμενου αγαθού.

Οι  οργανώσεις χαιρετίζουν την έμμεση, αλλά καίρια αναγνώριση του δικαιώματος στο περιβάλλον ως ανθρώπινου δικαιώματος, η διατήρηση του οποίου, τόσο αυτοτελώς, όσο και σε συνδυασμό με τα άλλα ανθρώπινα δικαιώματα, αποτελεί ένα από τα βασικά διακυβεύματα του 21ου αιώνα.

«Καμία νομική νίκη δεν είναι απόλυτη»

Οι συνυπογράφουσες οργανώσεις Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ, Greenpeace, WWF Ελλάς, σημειώνουν ακόμη ότι: «Αναγνωρίζουμε ότι καμία νομική νίκη δεν είναι απόλυτη και ότι  καμία δικαστική απόφαση δεν μπορεί να ανατρέψει καταστάσεις και τετελεσμένα που έχουν δημιουργηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Στο σύνολό τους, τα παραπάνω σημεία επιβάλλουν στη διοίκηση να μη διαιωνίζει πρακτικές που έχουν στο παρελθόν κριθεί επανειλημμένα παράνομες, να μην θυσιάζει κοινά αγαθά για αμφίβολης νομιμότητας ιδιωτικά συμφέροντα, και να εντάξει οργανικά την προστασία και την αποκατάσταση του δασικού και φυσικού πλούτου σε όλες τις πολιτικές της. Η συμμόρφωση του ΥΠΕΝ με τις αποφάσεις του ΣτΕ πρέπει να επικεντρωθεί στα παραπάνω σημεία». Και η ανακοίνωση τους καταλήγει αναφέροντας:

-«Από πλευράς μας, θα συνεχίσουμε να διεκδικούμε την αναθεώρηση κρίσιμων διατάξεων του νόμου 4685/2020, που αποδυνάμωσε τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και επιφυλάσσει σημαντικά πλήγματα στο καθεστώς προστασίας της δασικής γης. Η αναθεώρηση αυτή επιβάλλεται από την άμεση, πλήρη και διαφανή εφαρμογή των ανωτέρω δικαστικών αποφάσεων, ώστε να μην καταστεί η πρόσβαση στη δικαιοσύνη κενό γράμμα. Για τον σκοπό αυτόν, θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε το νομοθετικό και διοικητικό έργο και να ζητάμε κοινωνική εγρήγορση για την προστασία του δασικού πλούτου της χώρας».