Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός μόνον για γραφεία εξωτερικού

Η «Εφημερίδα των Συντακτών» , με άρθρο της  πρώην υπουργού Πολιτισμού Ελισάβετ Παπαζώη, και δηλώσεις του Δημήτρη Ξυνομηλάκη, προέδρου του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ) αναδεικνύει και στηλιτεύει τον αποκλεισμό των ελληνικών αρχιτεκτονικών γραφείων από τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τη μελέτη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

H πρώην υπουργός Πολιτισμού Ελισάβετ Παπαζώη αναρωτιέται πόσο νόμιμο αλλά και πόσο εθνικά αξιοπρεπές είναι το γεγονός ότι η δωρεά της «Οικογένειας Νικολάου Σ. Λαιμού ΑΜΚΕ» για την «εκπόνηση της μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου αναβάθμισης, ανάδειξης και υπόγειας επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου» προβλέπει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που απευθύνεται μόνον σε γραφεία του εξωτερικού.

Ο Δημήτρης Ξυνομηλάκης, πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ), μιλώντας στο δημοσιογράφο Άρη Χατζηγεωργίου διαμαρτύρεται για τους όρους της διαγωνιστικής διαδικασίας επιλογής αρχιτεκτονικού γραφείου για τη μελέτη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

«“Μπούλινγκ” για τους Ελληνες αρχιτέκτονες»

Του Άρη Χατζηγεωργίου

Ο Δημήτρης Ξυνομηλάκης, πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ), διαμαρτύρεται για τους όρους της διαγωνιστικής διαδικασίας επιλογής αρχιτεκτονικού γραφείου για τη μελέτη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Απαράδεκτο έως και ρατσιστικό χαρακτηρίζει τον αποκλεισμό των Ελλήνων αρχιτεκτόνων από τη διαδικασία επιλογής για τη μελέτη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου ο πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ), Δημήτρης Ξυνομηλάκης.

Όπως δήλωσε στην «Εφ.Συν.», έχει ήδη γίνει μια πρώτη συζήτηση στο διοικητικό συμβούλιο του Συλλόγου γύρω από τον τρόπο με τον οποίο προωθείται η επιλογή του αρχιτεκτονικού γραφείου που θα μελετήσει την υπόγεια επέκταση και αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Όπως αναφέρεται σε σχετική απόφαση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, δεν θα γίνει διαγωνισμός, αλλά θα επιλεγούν τουλάχιστον «δέκα αρχιτεκτονικά γραφεία του εξωτερικού» που θα πρέπει να συνεργαστούν με ελληνικά γραφεία ή ομάδες, ουσιαστικά ως υπεργολάβους.

«Ο αποκλεισμός των Ελλήνων αρχιτεκτόνων είναι απαράδεκτος και ακατανόητος», επισημαίνει ο κ. Ξυνομηλάκης. «Αγγίζει τα όρια του “μπούλινγκ” για τους Ελληνες αρχιτέκτονες που έρχονται αντιμέτωποι με μια συμπεριφορά η οποία διόλου δεν ταιριάζει με όσα λέγονται περί Ενωμένης Ευρώπης. Εάν αφορούσε ένα ιδιωτικό έργο, θα ήταν μια άλλη συζήτηση, αλλά εδώ μιλούμε για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της χώρας μας. Οταν Ελληνες αρχιτέκτονες συμμετέχουν ισότιμα σε διαγωνισμούς έργων που γίνονται εκτός χώρας, είναι δυνατόν να αποκλείονται εντός Ελλάδας;» αναρωτιέται ο Πρόεδρος των Ελλήνων αρχιτεκτόνων.

«Τα μάτια μας έχουν δει πολλά με τις διαδικασίες που ακολουθούνται μέσω ιδιωτικών δωρεών, δυστυχώς», συνεχίζει: «Δεκτές μεν οι δωρεές, αλλά το σωστό είναι τα χρήματα να καταλήγουν σε εκείνον που θα κερδίσει το βραβείο ενός διαγωνισμού, με τις διαδικασίες που είναι θεσμοθετημένες και παρά τα όποια προβλήματα. Είχαμε πρόσφατα σε πολλές περιπτώσεις εξαίρεση από την υποχρέωση αρχιτεκτονικού διαγωνισμού σε μεγάλα έργα που χρηματοδοτούνται από ειδικά ταμεία με δικαιολογία την πίεση του χρόνου. Εάν όμως ο Ελληνας αρχιτέκτονας εξαιρείται από τα μεγάλα έργα και αποκλείεται από τα εμβληματικά, όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τι απομένει για να ασχοληθεί και να δημιουργήσει;»

«Υπάρχουν και κάποια όρια!» καταλήγει ο πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, διερωτώμενος: «Μήπως θα πρέπει να ζητήσουμε ξένη υπηκοότητα για να μπορούμε στο μέλλον να πάρουμε κάποιο έργο;»

«Εφημερίδα των Συντακτών»

Αλήθειες και ερωτήματα για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Της Ελισάβετ Παπαζώη*

Σε άρθρο που έστειλε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» ,  η πρώην υπουργός Πολιτισμού Ελισάβετ Παπαζώη αναρωτιέται πόσο νόμιμο αλλά και πόσο εθνικά αξιοπρεπές είναι το γεγονός ότι η δωρεά της «Οικογένειας Νικολάου Σ. Λαιμού ΑΜΚΕ» για την «εκπόνηση της μελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου αναβάθμισης, ανάδειξης και υπόγειας επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου» προβλέπει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που απευθύνεται μόνον σε γραφεία του εξωτερικού.

«Μελέτη αρχιτεκτονικού προσχεδίου για την Αναβάθμιση, υπόγεια επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με δωρεά Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας»

Στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης το 2019 ο πρωθυπουργός εξήγγειλε την «Επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου ως νέου πόλου πολιτισμού και διεθνούς τουριστικού ενδιαφέροντος» και ευχαρίστησε το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος για την προσφορά του να χρηματοδοτήσει τις πρώτες μελέτες.

Τον Δεκέμβριο του 2020, παρουσιάστηκε στον πρωθυπουργό από την υπουργό η «Προμελέτη Σκοπιμότητας ανάπλασης του Μουσείου και του περιβάλλοντος χώρου» με δωρεά του Ιδρύματος Σ. Νιάρχος, μελέτη αναγκαία για την υλοποίηση και τη βιωσιμότητα του εμβληματικού αυτού έργου. Παράλληλα, με ίδιους πόρους, ανατέθηκαν στη διάρκεια του 2020 η επικαιροποίηση της γεωτεχνικής έρευνας του 2002 για την υπόγεια επέκταση του Μουσείου και η Μελέτη Σκοπιμότητας για το νέο κτιριολογικό του πρόγραμμα.

Με την ολοκλήρωση των προκαταρκτικών μελετών, αναμενόταν πλέον η προκήρυξη από το υπουργείο Πολιτισμού Διεθνούς Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Προσχεδίων, ώστε να προκύψει η βέλτιστη αρχιτεκτονική λύση, πρακτική που ακολουθείται για όλα τα υψηλού πολιτιστικού ενδιαφέροντος κτίρια ανά τον κόσμο.

Το σκηνικό της ομαλής πορείας του έργου ανατρέπεται και όσα ακολουθούν προβληματίζουν και προσβάλλουν την εθνική μας αξιοπρέπεια

Εξαφανίζεται από το προσκήνιο η προμελέτη σκοπιμότητας του Ιδρύματος Σ. Νιάρχου και η υπουργός δεν ανταποκρίνεται στην αίτηση της αντιπολίτευσης για την κατάθεσή της στη Βουλή τον Απρίλιο του 2021 και σε σχετικό αίτημα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.

Σε οποιαδήποτε ευνομούμενη χώρα, μια τέτοια μελέτη που αφορά ένα σύνθετο έργο ανάπλασης σε κομβική περιοχή της πρωτεύουσας θα τύχαινε της μέγιστης δημοσιότητας και θα γινόταν αντικείμενο συστηματικής διαβούλευσης.

Μετά από μήνες φαινομενικής απραξίας, η υπουργός στις 21 Δεκεμβρίου 2021 ανακοινώνει την υπογραφή σύµβασης δωρεάς για το ποσόν των 650.000 ευρώ µε την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Οικογένεια Νικολάου Σ. Λαιμού ΑΜΚΕ» για την «εκπόνηση της µελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου αναβάθμισης, ανάδειξης και υπόγειας επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου». Η ίδια η σύμβαση δεν δίνεται στη δημοσιότητα και στη Διαύγεια αναρτάται μόνο η απαλλαγή της ΑΜΚΕ από την καταβολή ΦΠΑ (ΑΔΑ: ΩΤΡ34653Π4-3ΝΖ/5.1.22).

Πρόκειται για τη διενέργεια μέσω της δωρεάς ενός «ιδιότυπου κλειστού», εκτός θεσμικού πλαισίου, αρχιτεκτονικού διαγωνισμού προσχεδίων, του οποίου οι όροι διεξαγωγής περιγράφονται σε Απόφαση της υπουργού (ΦΕΚ B΄ 5352/18.11.2021).

Στο Αρθρο 3 της Απόφασης ορίζεται επταμελής επιτροπή αξιολόγησης από 3 μέλη της ΑΜΚΕ και 4 από το ΥΠΠΟ και καθορίζεται ως έργο της: «η επιλογή τουλάχιστον δέκα (10) αρχιτεκτονικών γραφείων του εξωτερικού που θα υποβάλουν αρχιτεκτονικό προσχέδιο έναντι οικονομικής αμοιβής, με την υποχρέωση συνεργασίας με ένα τουλάχιστον ελληνικό γραφείο ή ομάδα».

Πρόκειται για διάταξη προσβλητική για την εθνική μας αξιοπρέπεια, με την οποία αποκλείονται de facto τα ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία, τα οποία υποβιβάζονται σε βοηθούς γραφείων του «εξωτερικού» που παραβιάζει κατάφωρα το ελληνικό και κοινοτικό δίκαιο.

Πρόκειται για την απαξίωση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής παρακαταθήκης διάσημων Ελλήνων αρχιτεκτόνων και την αποθάρρυνση των νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων.

• Πρώτο ερώτημα προς την υπουργό

Ποιος επέβαλε και για ποιον λόγο και ποιον σχεδιασμό εξυπηρετεί ο αποκλεισμός των ελληνικών αρχιτεκτονικών γραφείων; Πώς είναι δυνατόν ένας τέτοιος όρος να γίνει δεκτός από δημόσιο φορέα και δη το υπουργείο Πολιτισμού;

Η δημοσιοποίηση της σύμβασης δωρεάς, όπως απαιτούν οι βασικοί κανόνες διαφάνειας, καθώς και του Πρακτικού της Εκτακτης Γενικής Συνέλευσης της ΑΜΚΕ στις 25/8/2021, στο οποίο αναφέρεται η Υπουργική Απόφαση, θα έδιναν απάντηση για το ποιος έθεσε τους όρους, η εταιρεία ή το υπουργείο.

• Δεύτερο ερώτημα προς την υπουργό

Γιατί εκχωρήθηκε η διαδικασία του διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού προσχεδίων για το μεγαλύτερο Μουσείο της Ελλάδας και ενός από τα σημαντικότερα στο είδος του στον κόσμο σε μία Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (ΑΜΚΕ), που δεν διαθέτει ούτε τα χαρακτηριστικά ενός χορηγικού ιδρύματος ή τα εχέγγυα ανάληψης ενός τέτοιου έργου;

Σύμφωνα με το δημοσιευμένο καταστατικό της, η εταιρεία ιδρύθηκε στις 27/11/2020, με εταιρικό κεφάλαιο 10.000 ευρώ, οι δυο από τους τρεις εταίρους, μέλη του τριμελούς Δ.Σ., δεν διαθέτουν τεχνογνωσία ή εξειδίκευση σε θέματα πολιτισμού ή αρχιτεκτονικής (πρόκειται για στελέχη ναυτιλιακής εταιρείας, η μία διευθυντής με έδρα τον Παναμά και η άλλη νομικός με έδρα την Αγγλία), ο δε τρίτος εταίρος, ο κ. Θωμάς Δοξιάδης, διατηρεί γραφείο αρχιτεκτονικής τοπίου με έδρα την Αθήνα.

Η δωρεά των 650.000 ευρώ, για ένα έργο που η υλοποίηση του θα υπερβεί ίσως και τα 150 εκατομμύρια ευρώ, δεν νομιμοποιεί την παράκαμψη των νόμιμων διαδικασιών και τη συνδιαχείριση της διενέργειας ενός «ιδιότυπου»αρχιτεκτονικού διαγωνισμού με μία Νη Κερδοσκοπική Εταιρεία.

• Τρίτο ερώτημα προς την υπουργό

Γιατί δεν εφαρμόστηκε η υποχρέωση προκήρυξης αρχιτεκτονικού διαγωνισμού άμεσα από το ΥΠΠΟΑ, όπως προβλέπεται στο πρόσφατα θεσμοθετημένο πλαίσιο διενέργειας αρχιτεκτονικών διαγωνισμών (ΦΕΚ Β΄ 2239/ 31.5.2021) για αξιόλογα κτίρια του Δημοσίου, στα οποία προφανώς ανήκει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Σε αυτή την περίπτωση δεν θα ήταν δυνατόν να αποκλειστούν οι Ελληνες αρχιτέκτονες ούτε να παρακαμφθεί με πρόσχημα τη δωρεά η δημόσια προκήρυξη του διαγωνισμού, καθώς και η αντικειμενική επιλογή κριτών και διαδικασίας κρίσης.

■ Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι επιτακτική

Η άρνηση της υπουργού να δημοσιοποιήσει τη μελέτη σκοπιμότητας, τη σύμβαση με την ΑΜΚΕ, το Πρακτικό της Εκτακτης Γ.Σ. και να δώσει πειστικές εξηγήσεις, δημιουργεί την εντύπωση ότι η απόφαση αυτή λειτουργεί ως όχημα και σκηνικό νομιμοποίησης επιλήψιμων επιλογών και ειλημμένων αποφάσεων

Στις προγραμματικές δηλώσεις, η υπουργός δεσμεύτηκε για «λογοδοσία και διαφάνεια παντού», καιρός να τιμήσει τις δεσμεύσεις της.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, από την ίδρυση του το 1829 από τον Ιωάννη Καποδίστρια έως τη φύλαξη των θησαυρών του σε υπόγεια και κρύπτες από τους Ελληνες αρχαιολόγους στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, λειτούργησε ως κιβωτός του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και της Ιστορίας μας και συνδέθηκε με τις διαδρομές του Νέου Ελληνικού Κράτους. Αναγνωρίζοντας τη σημασία του, ο Οθωνας το 1858 προκήρυξε διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το κτίριο του Μουσείου, αναθέτοντας την αξιολόγηση των σχεδίων στη Βασιλική Ακαδημία του Μονάχου.

Την ευαισθησία των Βαυαρών δεν φαίνεται να ασπάστηκε η σύγχρονη πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ και ολοκλήρωσε τους εορτασμούς των 200 χρόνων από τη σύσταση του ελληνικού κράτους με διαδικασίες θεσμικής υποβάθμισης του σχεδιασμού του νέου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

*πρ. υπουργός Πολιτισμού

«Εφημερίδα των Συντακτών»