Απολιγνιτοποίηση: νομοσχέδιο για επενδύσεις-απασχόληση

Η ανασυγκρότηση των οικονομιών των περιοχών μετάβασης στις περιοχές εξόρυξης λιγνίτη μέσα από την αύξηση των επενδύσεων σε τομείς όπως η «καθαρή» ενέργεια, η βιομηχανία και το εμπόριο, η «έξυπνη» αγροτική παραγωγή, ο βιώσιμος τουρισμός και η τεχνολογία, αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά του νομοσχεδίου που σύντομα κατεβαίνει στη Βουλή για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση. Ποια είναι η αρχιτεκτονική του.

Με τις διατάξεις του νομοσχεδίου ΔΑΜ εισάγονται ρυθμίσεις, που σχετίζονται με την υλοποίηση του εθνικού Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Master Plan ΣΔΑΜ) που προτείνονται ως απολύτως αναγκαίες για την ανασυγκρότηση των οικονομιών των περιοχών μετάβασης. Όπως ανέφερε σε πρόσφατη διαδικτυακή ημερίδα που διοργάνωσε η «EnterpriseGreece» στο πλαίσιο της 85ης ΔΕΘ, ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Νίκος Παπαθανάσης, «Φέρνουμε στη Βουλή το νομοσχέδιο για τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση, με το οποίο κατ’ ουσία δημιουργούμε τους μηχανισμούς και το σύστημα διακυβέρνησης (του εγχειρήματος), ώστε να προχωρήσουμε με γοργά βήματα. Αυτό θα είναι κυρίως ένα δημόσιο σύστημα, μιας ειδικής υπηρεσίας και μιας Ανώνυμης Εταιρείας, η οποία θα διαχειρίζεται τα εδάφη που σήμερα καταλαμβάνονται από τη λιγνιτική δραστηριότητα». Και πρόσθεσε: «Θέλουμε να έχουμε είναι ένα σύστημα ευέλικτο, που θα πλαισιωθεί με τη δυνατότητα για fasttrackαδειοδοτικές διαδικασίες μέσα από υφιστάμενες δομές και επιτάχυνση, ακόμα περισσότερο, των περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων, σε συνεργασία και με το υπουργείο Ενέργειας»

Προσδιορισμός χρήσεων γης

Ο κ. Παπαθανάσης επισήμανε ακόμα πως έχει μεγάλη σημασία το πώς θα προσδιοριστούν οι χρήσεις γης, αλλά και το να υπάρξει μεγάλη προσοχή στην επιλογή των επιχειρηματικών σχεδίων που θα στηριχθούν, ενώ υπενθύμισε πως στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης θα χρηματοδοτηθούν πράσινες επενδύσεις ύψους 24 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων παρέθεσε ακόμα στοιχεία της Eurostat, που πιστοποιούν την πρόοδο που έχει ήδη επιτευχθεί ως προς τη σταδιακή απεξάρτηση της Ελλάδας από τον λιγνίτη, αναφέροντας πως η χρήση του μειώθηκε κατά 49% την τελευταία διετία, ενώ στο πρώτο επτάμηνο του 2021 η συμμετοχή του στην ηλεκτροπαραγωγή υποχώρησε στο 11%, έναντι 32% για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, χωρίς μάλιστα να υπολογίζονται στο δεύτερο ποσοστό τα μεγάλα υδροηλεκτρικά.

400 εκατομμύρια για αποκατάσταση εδαφών

Περί τα 400 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης θα διατεθούν εμπροσθοβαρώς για την αποκατάσταση των εδαφών στις λιγνιτικές περιοχές ανέφερε από την πλευρά της η Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, κ Αλεξάνδρα Σδούκου. Μάλιστα, εξήγησε, ότι πως στις περιοχές που επηρεάζονται από αυτή τη διαδικασία, το 40% της συνολικής ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας ή 1,8 δισ. ευρώ συνδέεται με τη λιγνιτική δραστηριότητα. Η κ. Σδούκου μίλησε για μία τεράστια πρόκληση και επεσήμανε ότι θα δημιουργηθούν στη δυτική Μακεδονία 500 άμεσες και 500 έμμεσες θέσεις εργασίας για την αναβάθμιση των εκτάσεων όπου σήμερα βρίσκονται τα εργοστάσια της ΔΕΗ, ενώ στη Μεγαλόπολη θα δημιουργηθούν «200 συν 200». Όσον αφορά τα έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στις λεγόμενες ΖΑΠ (ζΖώνες Απολιγνιτοποίησης), η κ. Σδούκου επισήμανε πως μέχρι σήμερα έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον για 80 επενδυτικά σχέδια, προϋπολογισμού άνω των 3,5 δισ. ευρώ.

Απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα

«Συνεχίζουμε να ακούμε τον όρο “βίαιη απολιγνιτοποίηση” (…) Δεν είναι όμως ότι η Ελλάδα βιάζεται να προχωρήσει στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, αυτή συντελείται ήδη εδώ και πάνω από μια δεκαετία γιατί ο λιγνίτης και ρυπαίνει και κοστίζει ακριβά, ίσως μάλιστα η Ελλάδα να έχασε χρόνο στον σχεδιασμό για αυτή τη μετάβαση σε καθαρότερο ενεργειακό μίγμα με αναπτυξιακό και κοινωνικά δίκαιο τρόπο κι αυτό προσπάθησε να κάνει τα τελευταία δύο χρόνια η ελληνική κυβέρνηση, να τρέξει να καλύψει χαμένο έδαφος. Έχουμε πετύχει πολλά για αρχή. Έχουμε “κουνήσει” το masterplan της απολιγνιτοποίησης και έχουμε εξασφαλίσει τους απαραίτητους πόρους μέσα από μηχανισμό δίκαιης μετάβασης πουα θα ξεπεράσουν των 5 δισ. ευρώ από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένου του ΕΣΠΑ, του InvestEU, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των εθνικών πόρων. Η Ελλάδα είναι η πλέον ωφελημένη χώρα του Νότου, αναλογικά με το μέγεθος της οικονομίας της με το 4,31% του συνολικού κοινοτικού προϋπολογισμού, έναντι 4,52% και 5,35% αντίστοιχα για (τις πολύ μεγαλύτερες) Ισπανία και Ιταλία. Η συντονιστική επιτροπή του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) υπό τον κ. Μουσουρούλη, ετοίμασε πρώτη σε όλη την Ευρώπη τα εδαφικά σχέδια, που αποτελούν προϋπόθεση για να ανοίξει η κάνουλα των χρηματοδοτήσεων» υπογράμμισε.

Το χρήμα «κυνηγάει» τις πράσινες επενδύσεις

Ολοένα περισσότερο χρήμα που κυνηγάει τις «πράσινες» επενδύσεις υπάρχει πλέον στις παγκόσμιες κεφαλαιογορές, όπως επισήμανε -περιγράφοντας την ευκαιρία και για την Ελλάδα ο πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής του ΣΔΑΜ για τις περιοχές της δυτικής Μακεδονίας, της Μεγαλόπολης, των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης, κ. Κωνσταντίνος Μουσουρούλης. Πρόσθεσε πως το ΣΔΑΜ αποτελεί την ελληνική πράσινη συμφωνία, για να φτάσει η χώρα στον τελικό στόχο, που δεν είναι απλά η απεξάρτηση από τον λιγνίτη, αλλά η διαφοροποίηση του παραγωγικού προτύπου, που είναι εξαρτημένο από τον άνθρακα. «Ξέρουμε τις κατευθύνσεις (στις οποίες θέλουμε να κινηθούμε) και κατασκευάζουμε το όχημα. Το “αμάξωμα” υπάρχει, εξασφαλίσαμε τα “καύσιμα” (τους πόρους που δεσμεύσαμε από την ΕΕ, αλλά και τους εθνικούς πόρους), έχουμε τα “ελαστικά” που είναι τα κίνητρα που θα μοχλεύσουν χρήματα από την αγορά και δουλεύουμε πάνω στο “κιβώτιο ταχυτήτων”, που είναι το νομοθετικό πλαίσιο και οι δομές. Όλο αυτό είναι ένα μεγάλο στοίχημα, που αφορά και διατρέχει το σύνολο των αρμοδιοτήτων της κυβέρνησης, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Όλοι δίνουμε εξετάσεις και σας διαβεβαιώ πως δεν υπάρχει περίπτωση να αποτύχουμε» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μουσουρούλης.

Κόστη και αβεβαιότητες

Κόστη και αβεβαιότητες θα έχει η μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή, όχι μόνο για τις οικονομίες που επηρεάζονται, αλλά και για την Ελλάδα συνολικά και την Ευρώπη, παρότι η απολιγνιτοποίηση είναι απαραίτητη, προειδοποίησε ο γενικός διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), κ. Νίκος Βέττας. «Η μετάβαση είναι πολύ σημαντικό να γίνει, πλην όμως δεν θα είναι προφανής, ομαλή και εύκολη, δεν θα είναι “μια βόλτα στο πάρκο”» τόνισε, προσθέτοντας ότι σε μια εποχή που οι οικονομίες χρειάζονται κεφάλαια με όλους τους τρόπους, «ερχόμαστε συνειδητά και καταστρέφουμε ένα μέρος του κεφαλαίου που έχουμε, αλλά και κεφαλαιουχικών αγαθών, που θα τα πετάξουμε από το παράθυρο, καλώς και συνειδητά, αλλά δεν θα είναι εύκολο». Για τον λόγο αυτό, εξήγησε, ότι οι επενδύσεις που θα κάνουμε πρέπει να είναι πολύ καλά στοχευμένες και αποτελεσματικές. Παράλληλα, η διαδικασία αυτή αποτελεί -είπε- πρόκληση για τα δημοσιονομικά, καθώς ο φόρος στον άνθρακα αποτελούσε για πολλές χώρες ένα μεγάλο κομμάτι εσόδων κα πρέπει τώρα να δούμε πως οι επιδοτήσεις που θα χρειαστούν για τη μετάβαση και η φορολογική υποστήριξη για Έρευνα και Καινοτομία, θα ισορροπήσουν με το γεγονός ότι τα νοικοκυριά θα πρέπει επίσης να επιδοτηθούν για να μην αυξηθεί στον οικογενειακό προϋπολογισμό το κόστος της ενέργειας που χρησιμοποιούν.