Δίκαιη Μετάβαση: εγχείρημα ύψιστης εθνικής σημασίας
ΕνέργειαΕπιχειρήσειςΕπωνύμωςΈργαΕυρωπαϊκή ΈνωσηΟικονομίαΥποδομές 13 Μαΐου 2021 Αργύρης
Της Μαρίας Τσιομπάνου, Πρόεδρος ΠΕΣΕΔΕ
Για δύο περίπου αιώνες το κάρβουνο, οποιαδήποτε δηλαδή μορφή άνθρακα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμη ύλη, υπήρξε το βασικότερο μέσο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Για την Χώρα μας, τα κοιτάσματα του λιγνίτη ήταν η μορφή άνθρακα που χρησιμοποιούσε η ΔΕΗ για να τροφοδοτεί τις ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες της. Η χρήση του λιγνίτη, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, είχε σημαντική συνεισφορά στην αύξηση του εθνικού προϊόντος, αποφέροντας ταυτόχρονα στην Ελλάδα μεγάλη εξοικονόμηση συναλλάγματος. Ο λιγνίτης αποτέλεσε για την Ελλάδα καύσιμο στρατηγικής σημασίας, κυρίως γιατί παρείχε σταθερότητα και ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού, μη εξαρτώμενο από εξωγενείς πηγές και, φυσικά, γιατί για πολλές δεκαετίες η εκμετάλλευσή του ήταν οικονομικά συμφέρουσα. Συγχρόνως, δημιούργησε πολλές χιλιάδες θέσεις εργασίας στην ελληνική περιφέρεια.
Όλο, όμως, το παραπάνω σκηνικό είμαστε υποχρεωμένοι ως Χώρα να το αλλάξουμε. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί βασικό θέμα της διεθνούς ατζέντας και η Ελλάδα είναι δεσμευμένη να ακολουθεί τις Ευρωπαϊκές και τις Διεθνείς συμφωνίες. Ομολογουμένως, είναι μία από τις λίγες φορές, που δεν βρισκόμαστε στη θέση του ουραγού ως προς την δέσμευσή μας για την απολιγνιτοποίηση της χώρας μας. Αν και χάθηκε, αρχικά, σημαντικός χρόνος σε ατελέσφορες προσπάθειες εξαίρεσης ή παράτασης χρήσης του λιγνίτη, ωστόσο έγινε κατανοητό ότι όλη η προσοχή πρέπει να δοθεί στην ομαλή μετάβαση στην χωρίς λιγνίτη εποχή. Εξάλλου, «οι αριθμοί» ήταν αμείλικτοι και δεν έδωσαν κανένα περιθώριο στην Κυβέρνηση για οποιαδήποτε άλλη στρατηγική. Το εγχείρημα πολύπλοκο, πολυπαραγοντικό, μακροχρόνιο και ιδιαίτερα κρίσιμο για περιοχές, όπως η Δυτική Μακεδονία και η Αρκαδία, που η οικονομική τους εξάρτηση από την εκμετάλλευση του λιγνίτη υπήρξε απόλυτη. Η μετάβαση της Χώρας, και ιδιαίτερα αυτών των περιοχών, στην μεταλιγνιτική εποχή είναι εξ ορισμού μια διαδικασία που απαιτεί την συναίνεση όλων των πολιτικών χώρων, τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή όλων των κλάδων και την έμπρακτη ενίσχυση των τοπικών οικονομιών.
Ωστόσο, η απειλή για την οικονομική απορρύθμιση των «λιγνιτικών» Περιφερειών είναι υπαρκτή και ήδη αποτυπώνεται με νούμερα. Τόσο η Δυτική Μακεδονία όσο και η Αρκαδία παρουσιάζονται με υψηλά ποσοστά ανεργίας και ήδη παρατηρείται συρρίκνωση του τοπικού κατά κεφαλήν εισοδήματος. Η ανησυχία των κατοίκων των λιγνιτικών περιοχών για το οικονομικό τους μέλλον αποτυπώνεται με εντυπωσιακά ποσοστά σε όλες τις έρευνες και τις σχετικές δημοσκοπήσεις. Ο στρατηγικός σχεδιασμός των προτάσεων για τη Δίκαιη Μετάβαση επεξεργάζεται κατά κύριο λόγο σε κεντρικό κυβερνητικό επίπεδο, γεγονός που αυξάνει την ανησυχία και το αίσθημα ανασφάλειας των τοπικών κοινωνιών. Ενάμιση χρόνο μετά την παρουσίαση του χρονοδιαγράμματος για την εθνική μας απολιγνιτοποίηση από τον Πρωθυπουργό, αυτό που αντιλαμβάνονται οι τοπικές κοινωνίες να εξελίσσεται είναι μόνο η υλοποίηση των φωτοβολταϊκών πάρκων. Τα δε, υπόλοιπα μέτρα, που έχουν ανακοινωθεί από το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, περισσότερο φαντάζουν στους πολίτες ως μία καλογραμμένη έκθεση ιδεών, παρά ως ένα εμπνευσμένο πλάνο δράσης με ξεκάθαρους, εφικτούς και υλοποιήσιμους στόχους και που πρωτίστως τους αφορά και τους περιλαμβάνει άμεσα.
Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Δίκαιη Μετάβαση αποτελεί εγχείρημα ύψιστης εθνικής σημασίας και εκτιμάται ότι τα απαιτούμενα οικονομικά μεγέθη για την υλοποίησή του είναι εξαιρετικά υψηλά. Ίσως και να αποτελεί το σημαντικότερο και ουσιαστικότερο εγχείρημα της εποχής μας και επομένως απαιτεί τεράστια προσοχή και προσπάθεια για να επιτύχει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι για να εξασφαλισθεί η επιτυχία οποιουδήποτε σχεδίου απαιτείται η ουσιαστική και εξαντλητική ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών, η ευρεία συνεννόηση των πολιτικών χώρων και η συμμετοχή όλων ανεξαιρέτως των κοινωνικών εταίρων. Σήμερα βρισκόμαστε στο σημείο όπου δεν υπάρχει κανένα απολύτως περιθώριο για επανάληψη λανθασμένων προσεγγίσεων και τακτικών του παρελθόντος. Σήμερα βρισκόμαστε ως Πολιτεία και ως κοινωνία στο σημείο εκείνο που καλούμαστε να προσαρμοστούμε με επιτυχία στις εξελίξεις της εποχής μας και που, φυσικά, δεν θα αφορούν μόνο τον χώρο της ενέργειας. Ας αναλογιστούμε, επομένως, όλοι μας τις ευθύνες μας και ας πράξουμε ανάλογα.
