Δυτική Αττική: Οι κάθε λογής «ειδικοί» και η πλημμύρα της παραπληροφόρησης

Του Δημήτρη Κοτσώνη*

«Εάν η πλημύρα επήρχετο μία ώρα αργότερα θα θρηνούσαμε εκατόμβες θυμάτων  με του περισσότερους  τα παιδιά της Μάνδρας»

Σε κάθε καταστροφή που προκαλείται από τη Φύση σπεύδουν  οι κάθε είδους «ειδικοί» επιστήμονες σε δηλώσεις, εκτιμήσεις και προβλέψεις, οι οποίες και αναπαράγονται από τα ΜΜΕ, στην προσπάθεια τους για ακροαματικότητα.

Πρώτοι έχουν αρχίσει το χορό οι Σεισμολόγοι, που την επομένη  κάθε σεισμού προβαίνουν σε κάθε είδους δηλώσεις, με σκοπούς, που όπως καταγγέλθηκε από τον πρώην πρόεδρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και υπουργό Υποδομών, έχουν τη διάθεση κονδυλίων για έρευνα, την κατάληψη δημοσίων αξιωμάτων και στην καλύτερη των περιπτώσεων την αυτοπροβολή.

Και για να ξεκαθαρίσουμε με όλους αυτούς θα επαναφέρουμε τη δήλωση του καθηγητού του Πολυτεχνείου και μοναδικού Θεοδόση Τάσιου :

-«για τους σεισμούς γνωρίζουμε κάτι λιγότερο από όσα γνωρίζουν οι γιατροί για τον καρκίνο».

Με αφορμή την πρόσφατη τραγωδία της Μάνδρας εμφανιστήκαν με δηλώσεις γεωλόγοι, υδρογεωλόγοι, μετεωρολόγοι, δασολόγοι και αντιστάσεως μη υπαρχούσης αναμένουμε και κάθε άλλου είδους «τεχνικούς».
Όλοι αυτοί δεν έχουν καμιά απολύτως γνώση για τον προσδιορισμό του κινδύνου των πλημμυρών και για τον τρόπο αντιμετωπίσεως τους.  Αυτό είναι αντικείμενο και έργο των τεχνικών επιστημόνων και από αυτούς μόνον των πολιτικών μηχανικών και  για τα μεγάλα υδραυλικά έργα όπως  τα φράγματα, οι εξειδικευμένοι στην υδραυλική και στην υδρολογία.

Ακούσαμε πολλά για το τι φταίει για την τραγική πλημμύρα της Μάνδρας, με μόνιμη επωδό τις κατηγορίες κατά της Πολιτικής, όλοι τους  αναφέρονται σε κατηγορίες και  αίτια, που προβάλλουν την βλάβη του περιβάλλοντος από το Κράτος.

Καθηγητής Γεωλογίας[1] επισήμανε ότι  δεν είναι μόνο το ακραίο καιρικό φαινόμενο αλλά και η ακραία διάβρωση του εδάφους, απ΄την οποία προήλθε η λάσπη, που διπλασίασε τον όγκο της πλημύρας. Υδρογεωλόγος και συνδικαλιστής[2], που αποτελεί μια εξειδίκευση του γεωλόγου, με αντικείμενο τα υπόγεια ύδατα και τα στρώματα του εδάφους που είναι υδροπερατά, που έχουν σχέση με τα υπόγεια ύδατα, και πάντως όχι με τα επίγεια, επισήμανε ότι : «Τα φαινόμενα αυτά είναι επαναλαμβανόμενα ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής διότι είναι μια πυκνοδομημένη περιφέρεια. Αυτή η περιοχή έχει κακοποιηθεί από την πυκνή, αυθαίρετη δόμηση, χωρίς σχεδιασμό. Έχουν κλειστεί δεκάδες ρέματα…..

Λύσεις πάντοτε υπάρχουν, αλλά πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες συσκέψεις και δεν είναι μόνο θέμα τοπικής αυτοδιοίκησης, κεντρικού κράτους αλλά και του δικού μας κλάδου, των τεχνικών, που οφείλουμε επιτέλους να κάνουμε εύστοχες μελέτες και να μην δεχόμαστε ποτέ προτάσεις που αποσκοπούν σε ένα μερεμέτι».

Με μια απλή εποπτεία σε έναν γεωφυσικό χάρτη βλέπει κανείς ότι ακόμη και σε μια έκταση των 100 στρεμμάτων υπάρχουν περισσότερα από 10 ρέματα, που συνεπάγεται ότι δεν μπορούν να δημιουργηθούν οικισμοί και πόλεις χωρίς την κάλυψη ρεμάτων τη διευθέτηση τους, αλλά ακόμη και χωρίς την κατάργηση τους.

Δασολόγος, που είναι και καθηγητής του Πολυτεχνείου ανακάλυψε ότι η καταστρεπτική  πλημμύρα οφείλεται στο καμένο δάσος, που συνεπάγεται ότι, κάθε φορά που καίγεται ένα δάσος πρέπει να μετακινούμε τις πόλεις ! Επισημαίνει δε ότι μπορούσε να αποφευχθεί η πλημμύρα εάν είχε οπλιστεί το βουνό με κορμοδέματα, τα οποία θα επέτρεπαν την πλημμύρα.

Φαίνεται ότι αυτός ο κύριος δεν έκανε τον κόπο να ανέβει μια βροχερή ημέρα στην Πεντέλη για να δει τη αποτελεσματικότητα αυτών των κορμοδεμάτων, ούτε έχει επισκεφτεί μια καμένη περιοχή, η χαμηλή βλάστηση της οποία την επομένη χρονιά έχει αναγεννηθεί και αποτρέπει κάθε ξέπλυμα εδάφους. Το χειρότερο από όλα είναι ότι το χώμα που παρέσυραν τα νερά της βροχής δεν προέρχονταν από το ξέπλυμα του γεώδους επιφανειακού  εδάφους ( δηλαδή τους 30-40 πόντους εντός των οποίων αναπτύσσεται το ριζικό σύστημα φυτών και δένδρων ), αλλά από την κοίτη των ρεμάτων, που είναι διαμορφωμένη εντός περιοχών με κόκκινο, Δηλαδή το χώμα που παρασύρθηκε δεν προήλθε από το ξέπλυμα του εδάφους στο Βουνό Πατέρα, αλλά από το κοκκινόχωμα της κοίτης του ρέματος, όπως πολύ καλά αντιλαμβάνεται ο καθένας από τα βίντεο του διαδικτύου, που έχουν αναρτηθεί την επομένη  της πλημμύρας και παρουσίαζαν την διαδρομή του ρέματος ΣΟΥΡΑΣ στο βουνό Πατέρας.

Άλλος δασολόγος έθεσε στη σωστή διάσταση τη συμβολή του δάσους στη συγκράτηση της πλημύρας, που δεν είναι άλλη από την συγκράτηση των νερών της βροχής από τα φυλλώματα των δένδρων και των φυτών. Συγκράτηση όμως που έχει ορισμένο όριο βροχής, πέραν του οποίου το σύνολο των νερών της καταλήγει στα ρέματα.

Καθηγητής της μετεωρολογίας και διευθυντής της ΕΜΥ ανακάλυψε ότι η πλημμύρα έγινε γιατί έπεσε πολύ βροχή στο Βουνό (!), χωρίς ίχνος ενοχής γιατί δεν φρόντισε να εγκαταστήσει βροχόμετρο στο βουνό και σύστημα αυτόματου ειδοποιήσεως περί της επικείμενης πλημμύρας, την επομένη της φονικής πλημμύρας του 2015 στη Μάνδρα, Εάν  δε δεν είχε την οικονομική δυνατότητα, εν όψει του κινδύνου που πρόβλεπε, αρκούσε να απευθυνθεί στον Δήμο Μάνδρας να του καλύψει τη δαπάνη. Υπόδειξη που ούτε σήμερα ο κ. καθηγητής δεν σκέφτηκε να υποδείξει.

Και τέλος ο γεωλόγος καθηγητής και διευθυντής της υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας μας είπε ότι είχε προβλέψει την καταστροφή γιατί είχε μπαζωθεί το Ρέμα ΣΟΥΡΑΣ και μάλιστα το μεταπτυχιακό μάθημα το οποίο κατεύθυνε είχε ως αντικείμενο τον κίνδυνο καταστροφικής πλημμύρας, που θα έπληττε την πόλη της Μάνδρας λόγω αυτού του μπαζώματος.

Όμως ούτε και αυτός, φρόντισε να επιβάλει, ή αν θέλετε να υποδείξει αρμοδίως, την καθαίρεση του τμήματος του εργοστασίου κάτωθεν του οποίου υπήρχε δίδυμος πλακοσκεπής οχετός ανεπαρκών διαστάσεων, ο οποίος φράχτηκε από μεγάλα δένδρα και μπάζα, και προκάλεσε την εκτροπή του χειμάρρου και την είσοδο του στον οικισμό, και φυσικά την διάνοιξη του ρέματος κατάντη από αυτό το σημείο. Διάνοιξη που ακόμη και εάν δεν είχε γίνει, το πιθανότερο ήταν να την επιτελέσει το ίδιο το ρέμα, λόγω της μεγάλης ορμής και ταχύτητας της πλημμύρας.

Για όλους αυτούς,

-φταίει η πυρκαγιά του δάσους, που επέτρεψε στο νερό να παρασύρει μεγάλη ποσότητα χώματος και βράχων,

-φταίνε τα αυθαίρετα,

-φταίνε τα «μπαζώματα» και

-το μόνο που δεν ακούσαμε ήταν ότι φταίει η μεγάλη ένταση της βροχής, στην οποία κανείς τους δεν αναφέρθηκε.

Για την οποία πρέπει να τονίσουμε ότι η απόδειξη για αυτό είναι το γεγονός ότι  πνίγηκαν και άνθρωποι και παρασυρθήκαν αυτοκίνητα, κινούνταν στο δρόμο για τη Θήβα και σε μεγάλη απόσταση από τη Μάνδρα επειδή η πλημύρα κάλυψε το κατάστρωμα του δρόμου.

Το μεγάλο μέγεθος της πλημύρας προκύπτει ακόμη και από το γεγονός κατά το οποίο, έχουν ξεριζωθεί ελιές ηλικίας μεγαλύτερης και των 100 ετών σε περιοχές στις οποίες δεν έχει γίνει κανένα μπάζωμα  και οι οποίες ευρίσκονται μακριά από τον οικισμό στο δρόμο που οδηγεί στη Θήβα.

ΚΥΡΊΩΣ όμως όλοι οι παραπάνω δεν αναφέρθηκαν στον πρωταρχικό σκοπό με τον οποίο σχεδιάζεται κάθε ανθρώπινη κατασκευή. Σκοπός που δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι με οποιουδήποτε προσπάθεια του ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεπεράσει τη Φύση !

Και για να το απλοποιήσουμε.

Πάντοτε τα κτίρια θα κινδυνεύουν για κατάρρευση από τους σεισμούς, πάντοτε οι πόλεις θα κινδυνεύουν από πλημμύρες, πάντοτε θα παίρνουν φωτιά τα δάση, πάντοτε θα γίνονται τροχαία, πάντοτε θα πέφτουν αεροπλάνα, πάντοτε υπήρχαν και θα υπάρχουν τυφώνες και πάντοτε θα υπάρχουν  φυσικές καταστροφές, τις οποίες ο άνθρωπος δεν μπορεί να επηρεάσει. Και επειδή έχουμε χάσει κάθε μέτρο και σταθμό, έχουμε γίνει όλοι υποχείρια της μόδας των ισχυρισμών περί της κλιματικής αλλαγής και περί ανικανότητας του κράτους (!), επειδή  αυτό εξυπηρετεί, με τον καλύτερο τρόπο, την τάση μεγάλου μέρους της κοινωνίας για απέχθεια κατά της εξουσίας, πράγμα που στην Ελλάδα, όπως και για πολλά άλλα πράγματα συμβαίνει, με ξεχωριστή υπερβολή, αγνοούμε το κίνημα που έχει αναπτυχθεί κατά των ισχυρισμών περί κλιματικής αλλαγής, αλλά και την πρόσφατη ανακάλυψη των περιβαντολλόγων για την «πράσινη ανάπτυξη», που συνίσταται στη βλάβη του περιβάλλοντος η οποία προκαλείται από την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας !

Δυστυχώς μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα των φυσικών καταστροφών ο άνθρωπος καλείται να βάλει τα όρια της προστασίας του, αφού είναι κατανοητό  από τον καθένα ότι, εάν αξιώσουμε την απόλυτη προστασία, θα καταλήξουμε στην απόλυτη απραξία. Γι αυτό κάθε επιστήμη της δράσεως οφείλει να βάλει τα όρια της προστασίας, απέναντι στις εκδηλώσεις της Φύσης.

Εάν δηλαδή θελήσουμε να φτιάξουμε κτίρια τα οποία θα αντέχουν σε κάθε σεισμό, θα καταλήξουμε να μπορούμε να κτίσουμε ελάχιστα κτίρια, και να ζούμε στις καλύβες.  Εάν θελήσουμε να κατασκευάσουμε φράγματα, τα οποία να μην κινδυνεύουν πότε από κατάρρευση λόγω πλημμύρας δεν θα έχουμε την ικανότητα να φτιάξουμε κανένα φράγμα. Όλα τα φράγματα κατασκευάζονται με την πιθανότητα 98% μη εμφανίσεως εντός ενός χρονικού διαστήματος 100 χρόνων πλημμύρας, που θα τα κατάστρεφε.

Αποδεχόμεθα δηλαδή ότι, μέσα σε 100 χρόνια από την κατασκευή τους, υπάρχει πιθανότητα 2% να επέλθει η κατάρρευση ενός φράγματος από πλημμύρα Και αυτό εν γνώσει των τεράστιων συνεπειών για χιλιάδες θανάτους, που θα επιφέρει ο κατακλυσμός κατοικημένων περιοχών από τον όγκο των νερών του.

Η εν λόγω πλημμύρα απόδειξε ακόμη και κάτι περισσότερο:

• Πρώτον ότι εάν η πλημμύρα είχε συμβεί μια ώρα αργότερα θα θρηνούσαμε εκατοντάδες νεκρών , η πλειοψηφία των οποίων θα ήταν τα παιδιά της Μάνδρας. Και

• Δεύτερον ότι οι πνιγμοί δεν έγιναν μόνον εντός του οικισμού , αλλά επί της οδού Μάνδρας-Θήβας, που συνεπάγεται ότι τα αντιπλημμυρικά έργα της Μάνδρας καθόλου δεν θα τους απέτρεπαν. Απέδειξε δηλαδή αυτή η πλημμύρα την ανάγκη για άμεση μετάθεση της οδού σε υψηλοτέρα υψόμετρα σε σχέση με την κοίτη του ρέματος.

Το ερώτημα που αναδεύεται από τα παραπάνω είναι, κατά πόσον θα είχαμε αποφύγει το θάνατο των 23 συμπολιτών μας και την καταστροφή της πόλης εάν στη Θέση του Διευθυντού της Υπηρεσίας Φυσικών  Καταστροφών ευρίσκονταν ο κατάλληλος επιστήμονας και οι αρμόδιοι, την επομένη της φονικής πλημμύρας του 2015, είχαν συστήσει επιτροπή για την προστασία της Μάνδρας από την επερχόμενη καταστροφή, από μελετητές υδραυλικών έργων,  με αντικείμενο τα επείγοντα μέτρα που ήταν δυνατόν και έπρεπε να ληφθούν, μέχρι να ολοκληρωθούν οι μελέτες για την αντιπλημμυρική προστασία της Μάνδρας, αλλά και την τροποποίηση του δρόμου Μάνδρας-Θήβας.

[1]H λέξη γεωλογία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις γη και λόγος και επομένως είναι η επιστήμη που μελετά την Γη, και κυρίως το στερεό τμήμα της, δηλαδή τα πετρώματα από τα οποία αποτελείται, τις ιδιότητες που αυτά έχουν και τις διεργασίες που τα σχηματίζουν. Στη σύγχρονη εποχή, η γεωλογία απέκτησε και μεγάλο οικονομικό ενδιαφέρον, γιατί διευκολύνει και συστηματοποιεί την έρευνα για σημαντικά ορυκτά και ιδιαίτερα για τα φυσικά αποθέματα υδρογονανθράκων, άνθρακα, μεταλλευμάτων αλλά και νερού. Είναι ακόμη πολύ σημαντική για την κατανόηση και την προσπάθεια για πρόβλεψη αρκετών ειδών φυσικών καταστροφών. Επίσης, προσφέρει καλύτερη αξιολόγηση των περιβαλλοντολογικών προβλημάτων, καθώς μπορεί να «δει» τις κλιματικές αλλαγές που ήδη έγιναν στο παρελθόν. Παίζει ακόμη ρόλο στη γεωτεχνική μηχανική και αποτελεί ένα μεγάλο πεδίο ακαδημαϊκής αναζήτησης.

[1]ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΓΕΩΛΟΓΟΥ ΜΕΛΕΤΗΤΗ

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ Το επάγγελμα του Γεωλόγου ως ελεύθερου επαγγελματία είναι σχετικά πρόσφατο στη χώρα μας……………Η κύρια ανάπτυξη επήλθε την δεκαετία του ‘90, η οποία σημαδεύτηκε από την έναρξη των κατασκευών των Μεγάλων Έργων Υποδομής αλλά και την ίδρυση Ειδικών Υπηρεσιών Δημοσίων Έργων (ΕΥΔΕ/ΠΑΘΕ, ΕΥΔΕ/ΜΕΔΕ κλπ) και εταιρειών του ευρύτερου Δημόσιου τομέα (ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ ΑΕ, ΕΡΓΟΣΕ ΑΕ, ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ κλπ), οι οποίες επιφορτίσθηκαν με την επίβλεψη των μελετών και της κατασκευής των Έργων. Όπως γίνεται φανερό, ο κλάδος απόκτησε σημαντική εμπειρία ως προς το ποιά είναι η συμβολή της Εφαρμοσμένης Γεωλογίας στο Τεχνικό Έργο, ποια προβλήματα καλείται να επιλύσει ο Γεωλόγος Μελετητής ως μέλος της ομάδας μελέτης ενός τεχνικού έργου, στο οποίο συμμετέχει, σε συνεργασία με τους μελετητές άλλων κατηγοριών μελετών, όπως οδοποιοί, γεωτεχνικοί, στατικοί, υδραυλικοί, πολεοδόμοι κλπ. Θα σταθώ σε τρία κεφάλαια – κλειδιά, που εκτιμώ ότι ο Γεωλόγος Μελετητής θα πρέπει πάντα να ακολουθεί. ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Η συμβολή της Γεωλογίας στο Τεχνικό Έργο είναι αναντικατάστατη. Η κατηγορία του Γεωλόγου Μελετητή είναι ίσως η μόνη κατηγορία μελετών, η οποία έχει την δυνατότητα να “βλέπει” στο χώρο την γεωλογική δομή και να τοποθετεί το Έργο στις τρεις διαστάσεις. Το γεωλογικό μοντέλο εκφράζεται με τα βασικά σχέδια που συνοδεύουν την Γεωλογική Μελέτη δηλ. την Γεωλογική Οριζοντιογραφία, την (τις) Γεωλογική (ές) Μηκοτομή (ές) και τις Γεωλογικές Διατομές. Ένα τέτοιο παράδειγμα που καταδεικνύει τη σημασία και την αυξημένη πλέον βαρύτητα της γεωλογικής μελέτης, αποτελεί η αλλαγή στόχευσης στις μελέτες διέλευσης αγωγών και δικτύων (φυσικό αέριο, ύδρευση, άρδευση, αποχέτευση), αλλά και στις μελέτες οδοποιίας, με τη Γεωλογική μελέτη (χαρτογράφηση, μηκοτομή, διατομές) να δίνει σφαιρική αντίληψη της δομής του υπεδάφους, έναντι της «σημειακής» ούτως ή άλλως απαραίτητης πληροφορίας που μας παρέχει η γεωτεχνική έρευνα.

*Ο Δημήτρης Κοτσώνης είναι πολιτικός μηχανικός