Ε.Ε: σχέδιο δράσης σιδηροδρομικής κυκλοφορίας έως το 2030

Της Ντίνας Καράτζιου/

Στο ισχυρότερο «χαρτί» της Ευρώπης για τη μετάβαση στην καθαρή  πράσινη και έξυπνη κινητικότητα, αναδεικνύεται ο Σιδηρόδρομος. Απτή απόδειξη, το νέο σχέδιο δράσης που ενέκρινε η Κομισιόν για την προώθηση των υπηρεσιών διασυνοριακών επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών, που στοχεύει στο διπλασιασμό της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας υψηλής ταχύτητας έως το 2030 και τον τριπλασιασμό της έως το 2050, αποτελώντας τον βασικό πυλώνα του ευρύτερου σχεδίου για τον εκσυγχρονισμό των διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (ΔΕΔ-Μ).

Το σχέδιο δράσης για την προώθηση των υπηρεσιών διασυνοριακών επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών μεγάλων αποστάσεων, συμπεριλαμβάνεται ως έναν από τους βασικούς πυλώνες της δέσμης μέτρων για τον εκσυγχρονισμό του  Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών που συμπληρώνει τη στρατηγική της Επιτροπής για  την έξυπνη και βιώσιμη κινητικότητα. Το σχέδιο, καθορίζει ένα χάρτη πορείας με περαιτέρω δράσεις που θα βοηθήσουν την ΕΕ να επιτύχει τον στόχο της για διπλασιασμό της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας υψηλής ταχύτητας έως το 2030 και τριπλασιασμό της έως το 2050. Θέτει επίσης μία σειρά φιλόδοξα ορόσημα για τις σιδηροδρομικές μεταφορές, με βάση όπως υπογραμμίζεται, την πείρα και τα συμπεράσματα που αποκομίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων 2021.

Αποφασίστηκε στη Γλασκώβη

Κατά τη διάρκεια της COP26 στη Γλασκόβη, σσυμφωνήθηκε ότι πρέπει να επιταχυνθούν οι προσπάθειες ώστε να παραμείνει η παγκόσμια εντός του σεναρίου των + 1,5 βαθμών υπερθέρμανσης του πλανήτη. Τονίστηκε, ότι ό σιδηρόδρομος αποτελεί μέρος της λύσης αυτής της προσπάθειας, καθώς αντιπροσωπεύει λιγότερο από 0,4 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από τις μεταφορές στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, ο σιδηρόδρομος είναι μία από τις πλέον βιώσιμες μορφές επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών και έχει καθοριστική σημασία για τη φιλοδοξία της ΕΕ να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050.

Ενιαίος σιδηροδρομικός χώρος

Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή ανακοίνωσε το σχέδιο δράσης για την προώθηση των υπηρεσιών διασυνοριακών επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών μεγάλων αποστάσεων ως μέρος της στρατηγική της για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα. Προκειμένου να επιτευχθούν τα φιλόδοξα ορόσημα για τις σιδηροδρομικές μεταφορές που περιέχονται στη συγκεκριμένη στρατηγική, το σχέδιο δράσης αποσκοπεί στην καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου, ώστε να τονωθούν ο ανταγωνισμός και οι καινοτόμες και οικονομικά προσιτές σιδηροδρομικές υπηρεσίες. Όπως επίσης και να καταρτιστεί ένα πρόγραμμα για την άρση των σημαντικότερων εμποδίων που εξακολουθούν να παρακωλύουν τη δημιουργία και τη λειτουργία υπηρεσιών διασυνοριακών επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών μεγάλων αποστάσεων.

Απαλλαγή ΦΠΑ

Το σχέδιο δράσης είναι αρκούντως διευρυμένο, αποσκοπώντας να καταστούν τα διασυνοριακά σιδηροδρομικά ταξίδια μεγάλων αποστάσεων πιο ελκυστικά σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό Ευρωπαίων επιβατών, κάνοντας τα σιδηροδρομικά ταξίδια ταχύτερα, συχνότερα και οικονομικά πιο προσιτά. Ως προς αυτό,  η Επιτροπή θα διερευνήσει τις δυνατότητες απαλλαγής των διεθνών σιδηροδρομικών ταξιδιών από τον ΦΠΑ σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2023 η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι θα εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον καθορισμό τελών πρόσβασης τροχιάς που ενισχύουν τις οικονομικά προσιτές διασυνοριακές σιδηροδρομικές μετακινήσεις..

Δεύτερη δέσμη μέτρων

Το σχέδιο  δράσης για την προώθηση των υπηρεσιών διασυνοριακών επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών μεγάλων αποστάσεων εντάσσεται στη δεύτερη δέσμη προτάσεων για τη στήριξη της μετάβασης σε καθαρότερες, πιο πράσινες μεταφορές που ανακοινώθηκε το Δεκέμβριο του 2021, μετά τη δημοσίευση της στρατηγικής της Επιτροπής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα που τον Δεκέμβριο του 2020.  Οι δύο βασικοί πυλώνες που πρέπει να υπηρετεί το σχέδιο για τους σιδηρόδρομους είναι: Πρώτον: Η πλήρη και ορθή εφαρμογή του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ που διέπει τους σιδηροδρόμους και την κατάργηση τυχόν περιττών εθνικών κανόνων. Και δεύτερον: στην άρση των φραγμών στις υπηρεσίες διασυνοριακών επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών μεγάλων αποστάσεων.

Αμεση εφαρμογή

Οι περισσότερες από τις δράσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δράσης θα πρέπει να υλοποιηθούν επειγόντως όπως τονίζεται από την Κομισιόν. Μάλιστα  Η Επιτροπή σχεδιάζει να ξεκινήσει διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη του σιδηροδρομικού κλάδου, ώστε να διευκολυνθεί η έναρξη παροχής διασυνοριακών πιλοτικών υπηρεσιών, οι οποίες θα δώσουν την ευκαιρία να δοκιμαστούν ορισμένα από τα μέτρα που περιγράφονται στο  σχέδιο δράσης. Οι πιλοτικές υπηρεσίες μπορούν να είναι είτε βελτιώσεις υφιστάμενων σιδηροδρομικών υπηρεσιών είτε εντελώς νέες υπηρεσίες. Τονίζεται ακόμη ότι η Κομισιόν θα στηρίξει τα έργα διευκολύνοντας τις επαφές μεταξύ όλων των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών και παρέχοντας βοήθεια για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με το δίκαιο της ΕΕ και τις πολιτικές της ΕΕ.

Τεχνική βοήθεια

Η Επιτροπή θα βοηθήσει επίσης στη διερεύνηση ευκαιριών χρηματοδότησης συγκεκριμένων πιλοτικών έργων, όπως τονίζεται και στο σχέδιο δράσης. Αν και πολλές από τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες θα είναι εμπορικά βιώσιμες, ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» μπορεί να χρηματοδοτήσει την τεχνική βοήθεια και να στηρίξει μελέτες και προπαρασκευαστικές δραστηριότητες σχετικές με τις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία. Τα πιλοτικά έργα πρέπει να συμμορφώνονται με την εφαρμοστέα ευρωπαϊκή νομοθεσία, για παράδειγμα όσον αφορά τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά και τα δικαιώματα των επιβατών.

Νομοθετικές προτάσεις

Μεταξύ των μέτρων που ανακοινώνονται στο σχέδιο δράσης συγκαταλέγονται οι ακόλουθες νομοθετικές προτάσεις και κατευθυντήριες γραμμές:

• αναθεώρηση του κανονισμού για το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), η οποία θα βελτιώσει το επιβατικό σιδηροδρομικό δίκτυο και θα διασφαλίσει την καλύτερη ενσωμάτωσή του στο σύστημα πολυτροπικών μεταφορών
• αναθεώρηση των τεχνικών προδιαγραφών διαλειτουργικότητας, μεταξύ άλλων, για επιβατικό τροχαίο υλικό «πασπαρτού» (2022)
• αναθεωρημένο κανονιστικό πλαίσιο για τους μηχανοδηγούς (2022)
• ρυθμιστική δράση για τη βελτίωση των διαδικασιών κατανομής μεταφορικής ικανότητας και διαχείρισης της κυκλοφορίας (2022)
• κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό τελών πρόσβασης τροχιάς προς στήριξη των υπηρεσιών διασυνοριακών επιβατικών μεταφορών μεγάλων αποστάσεων (2023)
• ένας νέος κανονισμός για τις πολυτροπικές ψηφιακές υπηρεσίες κινητικότητας που καλύπτει την έκδοση σιδηροδρομικών εισιτηρίων (2022)
• αξιολόγηση της ανάγκης για απαλλαγή των διεθνών σιδηροδρομικών υπηρεσιών από τον ΦΠΑ σε επίπεδο ΕΕ
• ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή του κανονισμού για τις ΥΔΥ στον τομέα των χερσαίων μεταφορών (2022)
• πρόταση τροποποίησης των κανόνων επιστροφής εξόδων του προγράμματος Erasmus με στόχο την προώθηση της χρήσης βιώσιμων τρόπων μεταφοράς.