ΕΕ: προσλήψεις υπηκόων τρίτων χωρών σε νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα

Αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων υπηκόων τρίτων χωρών για πρόσβαση σε νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα προβλέπει το πακέτο νέων μέτρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την αντιμετώπιση κρίσιμων ελλείψεων εργατικού δυναμικού και τη διευκόλυνση προσλήψεων. Αναζητούνται κατά προτεραιότητα μηχανικοί, σχεδιαστές λογισμικού και ειδικευμένο εργατικό δυναμικό.

Το πακέτο μέτρων κινητικότητας δεξιοτήτων και ταλέντου «Η Ευρώπη σε κίνηση», που αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αφού αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα υποβληθεί στο Συμβούλιο για εξέταση και έγκριση, αποσκοπεί να προσελκύσει εργαζόμενους από τρίτες χώρες και να διευκολυνθεί η κινητικότητα στο εσωτερικό της Ευρώπης.

Τα μέτρα περιλαμβάνουν μια νέα ευρωπαϊκή δεξαμενή ταλέντων, που σκοπό έχει να φέρει σε επαφή τους εργοδότες της ΕΕ με τα άτομα που αναζητούν εργασία σε τρίτες χώρες, καθώς και μέτρα για την προώθηση της αναγνώρισης των προσόντων και της κινητικότητας των εκπαιδευόμενων. Τα μέτρα αυτά είναι τα κυριότερα αποτελέσματα του Ευρωπαϊκού Έτους Δεξιοτήτων.

Τι σημαίνει ο όρος «αναγνώριση δεξιοτήτων και προσόντων»

Στη σύσταση της Επιτροπής για την αναγνώριση των προσόντων υπηκόων τρίτων χωρών, ο όρος «αναγνώριση δεξιοτήτων και προσόντων» σημαίνει επίσημη αναγνώριση από αρμόδια αρχή της εγκυρότητας ενός ξένου τίτλου σπουδών και αναγνώριση δεξιοτήτων, με σκοπό τη χορήγηση δικαιωμάτων σε υπήκοο τρίτης χώρας.

Αυτή η αναγνώριση ή απόφαση παρέχει έναν τρόπο επαλήθευσης ότι ένα άτομο διαθέτει τις απαραίτητες δεξιότητες και προσόντα πριν του χορηγήσει τρία συγκεκριμένα είδη δικαιωμάτων, και συγκεκριμένα:

1) πρόσβαση σε νομοθετικά κατοχυρωμένο επάγγελμα,

2) βίζα ή άδεια εργασίας και διαμονής για λόγους απασχόλησης και

3) πρόσβαση σε ένα πρόγραμμα εκμάθησης

Γιατί είναι σημαντικό ζήτημα για τους υπηκόους τρίτων χωρών η αναγνώριση των δεξιοτήτων και των προσόντων

Η αναγνώριση των δεξιοτήτων και των προσόντων διαδραματίζει βασικό ρόλο στο πλαίσιο της προσέλκυσης ταλέντων και της πρόσληψης. Η έλλειψη αναγνώρισης είναι επίσης μία από τις κύριες αιτίες της «διαρροής εγκεφάλων» – όταν οι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι γυναίκες, εργάζονται σε θέσεις πολύ κάτω από το επίπεδο προσόντων τους.

Για τους υπηκόους τρίτων χωρών, οι αργές ή πολύπλοκες διαδικασίες για την αναγνώριση των δεξιοτήτων και των προσόντων μπορεί να τους αποτρέψουν από το να υποβάλουν αιτήσεις για αναγνώριση ή ακόμη και να εξετάσουν το ενδεχόμενο να εργαστούν σε μια συγκεκριμένη χώρα. Οι υπήκοοι τρίτων χωρών ενδέχεται να αντιμετωπίσουν εμπόδια για να εξηγήσουν τις δεξιότητες και τα προσόντα τους και να μην έχουν πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο αναγνώρισης των δεξιοτήτων και των προσόντων τους, ιδίως σε νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα, καθώς και σε θέσεις εργασίας που αντικατοπτρίζουν τις πλήρεις δεξιότητες και τις δυνατότητές τους.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σύσταση της Επιτροπής για την αναγνώριση των προσόντων των υπηκόων τρίτων χωρών επιδιώκει να απλοποιήσει και να επιταχύνει την αναγνώριση των δεξιοτήτων και των προσόντων τους.

Eλλείψεις δεξιοτήτων εξακολουθούν να υπάρχουν σε ολόκληρη την ΕΕ, σε διάφορους τομείς και σε διάφορα επίπεδα δεξιοτήτων.  Η βούληση της ΕΕ να καλύψει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στο εσωτερικό της εκδηλώνεται με τις αδιάλειπτες προσπάθειες που καταβάλλονται για αναβάθμιση των δεξιοτήτων, επανειδίκευση και αξιοποίηση των ανεκμετάλλευτων δυνατοτήτων του εγχώριου εργατικού δυναμικού της ΕΕ προς όφελος της ενιαίας αγοράς. Όμως για να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις που διαπιστώνονται στα κράτη μέλη, η ΕΕ θα πρέπει επίσης να προσελκύσει δεξιότητες και ταλέντα από ολόκληρο τον κόσμο. Για να στεφθεί αυτή η προσέγγιση με επιτυχία, η ΕΕ πρέπει να είναι σε θέση να προσελκύει τα ταλέντα και να κρατάει εκείνα που της είναι απαραίτητα. Η ανάπτυξη της συνεργασίας στον τομέα της μετανάστευσης εργατικού δυναμικού με τρίτες χώρες-εταίρους μπορεί επίσης να είναι επωφελής για τις χώρες αυτές, διότι έτσι τροφοδοτείται η εμπειρογνωσία και στηρίζεται η οικονομία της χώρας καταγωγής.

Οι νέες πρωτοβουλίες

Σε ανακοίνωση της ΕΕ σημειώνεται ότι oι παρακάτω πρωτοβουλίες θα στηρίξουν τα κράτη μέλη στον παγκόσμιο αγώνα δρόμου για την προσέλκυση ταλέντων:

Δεξαμενή ταλέντων της ΕΕ — Διευκόλυνση των προσλήψεων από χώρες εκτός ΕΕ

Η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής δεξαμενής ταλέντων, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσληψη ατόμων από τρίτες χώρες που αναζητούν εργασία σε επαγγέλματα στα οποία διαπιστώνονται ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε ολόκληρη την ΕΕ. Πρόκειται για ένα καινοτόμο μέτρο, για την πρώτη πλατφόρμα αυτού του είδους στην ΕΕ, που διευκολύνει και επιταχύνει τις διεθνείς προσλήψεις, με σκοπό να εξασφαλίσει στους εργοδότες πρόσβαση σε μια ευρύτερη δεξαμενή δεξιοτήτων και ταλέντων. Η συμμετοχή στη δεξαμενή ταλέντων της ΕΕ θα είναι προαιρετική για τα κράτη μέλη, τα οποία θα στηρίξουν τη διαχείριση της πλατφόρμας. Η πλατφόρμα θα παρέχει επίσης πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες πρόσληψης και μετανάστευσης στα κράτη μέλη και θα περιλαμβάνει ισχυρές διασφαλίσεις που θα εγγυώνται δίκαιες συνθήκες πρόσληψης και εργασίας.

Η δεξαμενή ταλέντων της ΕΕ θα στηρίξει επίσης τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων για την προσέλκυση ταλέντων. Πρόκειται για εξατομικευμένες εταιρικές σχέσεις με τρίτες χώρες, οι οποίες εξασφαλίζουν κινητικότητα για εργασία ή κατάρτιση. Οι αιτούντες εργασία που έχουν αναπτύξει τις δεξιότητές τους στο πλαίσιο μιας τέτοιας εταιρικής σχέσης θα λαμβάνουν μια «κάρτα εταιρικής σχέσης», ορατή στους συμμετέχοντες εργοδότες, η οποία θα πιστοποιεί τα προσόντα τους. Οι δυνατότητες για νόμιμη μετανάστευση αναμένεται να αποθαρρύνουν την παράτυπη μετανάστευση, πρέπει δε να συμβαδίζουν με την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της επανεισδοχής.

Ευκολότερη και ταχύτερη αναγνώριση των προσόντων που έχουν αποκτηθεί σε τρίτες χώρες

Η διευκόλυνση της αναγνώρισης των προσόντων και της επικύρωσης των δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί σε τρίτες χώρες αποτελεί βασικό παράγοντα διευκόλυνσης για τους εργοδότες που αναζητούν ειδικευμένους εργαζόμενους, καθώς και για τους υπηκόους τρίτων χωρών που αναζητούν πρόσβαση στην αγορά εργασίας της ΕΕ και την ένταξή τους στις κοινωνίες υποδοχής.

Η Επιτροπή συνιστά δέσμη μέτρων για την απλούστευση και την επιτάχυνση της αναγνώρισης των δεξιοτήτων και των προσόντων των υπηκόων τρίτων χωρών. Τα μέτρα αυτά θα εκσυγχρονίσουν το ισχύον σύστημα αναγνώρισης της ΕΕ και θα το φέρουν πιο κοντά στο σύστημα που έχει θεσπιστεί για τους υπηκόους της ΕΕ που μετακινούνται σε άλλο κράτος μέλος.

Στόχος είναι να αναπτυχθεί η ικανότητα των εθνικών αρχών αναγνώρισης να απλουστεύουν και να επιταχύνουν τις διαδικασίες, βελτιώνοντας τη συγκρισιμότητα των τίτλων προσόντων τρίτων χωρών και τον τρόπο αξιολόγησης των δεξιοτήτων των ατόμων που αναζητούν εργασία. Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί δυνατή η ταχεία και αξιόπιστη λήψη αποφάσεων αναγνώρισης για την πλήρωση των κενών θέσεων σε επαγγέλματα στα οποία διαπιστώνονται ελλείψεις στην ΕΕ, ιδίως σε νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα προτεραιότητας.

Η μαθησιακή κινητικότητα μπορεί να γίνει μια ευκαιρία για όλες και όλους

Η προτεινόμενη σύσταση του Συμβουλίου «Η Ευρώπη σε κίνηση — ευκαιρίες μαθησιακής κινητικότητας για όλες και όλους» αποσκοπεί στην τόνωση της κινητικότητας σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Καλεί τα κράτη μέλη να καταστήσουν τη μαθησιακή κινητικότητα εντός της ΕΕ αναπόσπαστο μέρος όλων των διαδρομών εκπαίδευσης και κατάρτισης, από τη σχολική εκπαίδευση και την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, ιδίως τη μαθητεία, έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την εκπαίδευση των ενηλίκων, καθώς και τις ανταλλαγές νέων.

Οι στόχοι για το 2030

Η Επιτροπή προτείνει να τεθούν νέοι φιλόδοξοι στόχοι για το 2030: αύξηση του ποσοστού της εμπειρίας κινητικότητας σε τουλάχιστον 25 % για τους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τουλάχιστον 20 % για τους εκπαιδευόμενους που έχουν λιγότερες ευκαιρίες και τουλάχιστον 15 % για τους εκπαιδευόμενους επαγγελματικής εκπαίδευσης. Η πρόταση προωθεί επίσης την ελκυστικότητα της ΕΕ ως προορισμού μάθησης για ταλέντα από τρίτες χώρες, σύμφωνα με τη γεωπολιτική διάσταση του ευρωπαϊκού χώρου εκπαίδευσης. Βασίζεται στις συγκεκριμένες συστάσεις που διατύπωσε η ομάδα Ευρωπαίων πολιτών. Η πρόταση περιλαμβάνει δέσμευση της Επιτροπής να παρακολουθεί και να στηρίζει τα κράτη μέλη στην ανάπτυξη εθνικών σχεδίων δράσης για τη συγκεκριμένη υλοποίηση των στόχων.

Επόμενα βήματα

Η πρόταση της Επιτροπής για μια δεξαμενή ταλέντων της ΕΕ θα αποτελέσει τώρα αντικείμενο διαπραγμάτευσης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η Επιτροπή θα στηρίξει την εφαρμογή από τα κράτη μέλη της σύστασης σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων υπηκόων τρίτων χωρών και θα τα καλέσει να υποβάλουν εκθέσεις σχετικά με τις εθνικές πρωτοβουλίες, τις μεταρρυθμίσεις, τις ορθές πρακτικές και τις στατιστικές. Η σύσταση «Η Ευρώπη σε κίνηση» θα υποβληθεί στο Συμβούλιο για εξέταση και έγκριση.

Δηλώσεις

«Σ΄ έναν παγκόσμιο αγώνα δρόμου όσον αφορά τις δεξιότητες, η μελλοντική ανταγωνιστικότητα της ΕΕ θα καθοριστεί από την ικανότητα της βιομηχανίας μας να στελεχώνει τις επιχειρήσεις της με το κατάλληλο προσωπικό. Η βούλησή μας να καλύψουμε τα κενά στην αγορά εργασίας πρέπει να ξεκινήσει από την ίδια την Ένωση, με ρωμαλέα μέτρα για τη στήριξη του εγχώριου εργατικού δυναμικού. Ωστόσο, η μετανάστευση του εργατικού δυναμικού μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό συμπληρωματικό μέσο για την κάλυψη των κενών που εξακολουθούν να υπάρχουν. Η νέα δεξαμενή ταλέντων της ΕΕ θα αλλάξει τα δεδομένα: πρόκειται για την πρώτη πανευρωπαϊκή πλατφόρμα που φέρνει απευθείας σε επαφή τους εργοδότες της ΕΕ με τα άτομα που αναζητούν εργασία σε ολόκληρο τον κόσμο και σε όλα τα επίπεδα δεξιοτήτων» δήλωσε ο Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας

-«Η βελτίωση των νόμιμων οδών αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της συνολικής προσέγγισης της ΕΕ όσον αφορά τη μετανάστευση, όπως ορίζεται στο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο. Διευκολύνοντας τις διεθνείς προσλήψεις, η δεξαμενή ταλέντων της ΕΕ θα επιτρέψει στους αιτούντες απασχόληση από τρίτες χώρες να βρουν εργασία στην ΕΕ και, ταυτόχρονα, θα βοηθήσει τους εργοδότες της ΕΕ να βρουν τα ταλέντα και τις δεξιότητες που έχουν ανάγκη. Το εργαλείο αυτό θα συμπληρώσει τις προσπάθειές μας να καταστήσουμε την ΕΕ πιο ελκυστική ως προορισμό ταλέντων, όπως ανακοινώθηκε στη δέσμη μέτρων για τις δεξιότητες και τα ταλέντα» δήλωσε η  Ίλβα Γιούανσον, επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων.

-«Πιστεύουμε σ’ ένα μέλλον όπου η δυνατότητα για μάθηση στο εξωτερικό δεν θα αποτελεί προνόμιο, αλλά μια βασική επιλογή διαθέσιμη σε κάθε άτομο. Γι’ αυτό η πρωτοβουλία «Η Ευρώπη σε κίνηση» παρέχει την ευκαιρία για μαθησιακή κινητικότητα στους σπουδαστές, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητευόμενους, και θέτει νέους φιλόδοξους στόχους. Πρόκειται για βασικό δομικό στοιχείο του ευρωπαϊκού χώρου εκπαίδευσης, εντός του οποίου κυκλοφορούν ελεύθερα τόσο οι εκπαιδευόμενοι όσο και οι γνώσεις» δήλωσε η  Ιλιάνα Ιβάνοβα, επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας – 15/11/2023

-«Με τον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό των οικονομιών μας, πολλές εταιρείες στην Ευρώπη δυσκολεύονται να βρουν ειδικευμένο εργατικό δυναμικό, όπως σχεδιαστές λογισμικού ή πολιτικούς μηχανικούς. Έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο όσον αφορά την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση των εργαζομένων στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Παράλληλα, πρέπει να συνεχίσουμε να προσελκύουμε δεξιότητες και ταλέντα από όλο τον κόσμο, κάτι που θα διευκολυνθεί με την παρούσα σύσταση» δήλωσε ο Τιερί Μπρετόν, επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς.

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού

Η ΕΕ αντιμετωπίζει επίμονες ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε διάφορους τομείς, σε όλα τα επίπεδα δεξιοτήτων. Το ποσοστό ανεργίας παραμένει χαμηλό (6,0 % τον Σεπτέμβριο του 2023) και το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας αυξήθηκε σε 2,9 % το προηγούμενο έτος· δηλαδή υπερδιπλασιάστηκε σε σχέση με τα επίπεδα του 2012. Η δημογραφική αλλαγή θα επιδεινώσει τις προκλήσεις της αγοράς εργασίας. Ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας στην ΕΕ θα μειωθεί από 265 εκατομμύρια το 2022 σε 258 εκατομμύρια το 2030. Χωρίς συντονισμένη δράση, οι τρέχουσες τάσεις μπορούν να υπονομεύσουν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, να περιορίσουν την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ και να αποδυναμώσουν τις δημόσιες υπηρεσίες σε τομείς που αντιμετωπίζουν ήδη ελλείψεις εργατικού δυναμικού, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η μακροχρόνια φροντίδα.

Η αντιστοίχιση της προσφοράς και ζήτησης εργασίας σε διεθνές επίπεδο παραμένει πολύπλοκη και δαπανηρή τόσο για τους υπηκόους τρίτων χωρών όσο και για τους εργοδότες. Η έλλειψη κατανόησης και εμπιστοσύνης των εργοδοτών στις δεξιότητες και στα προσόντα που έχουν αποκτηθεί σε τρίτες χώρες αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην κινητικότητα των ταλέντων και των δεξιοτήτων. Η κατάσταση αυτή δεν επηρεάζει μόνο την ελκυστικότητα της ΕΕ, αλλά οδηγεί και σε «σπατάλη εγκεφάλων», αφού οι υπήκοοι τρίτων χωρών εργάζονται συχνά σε θέσεις χαμηλότερες από το επίπεδο των προσόντων τους.

Ενώ η μαθησιακή κινητικότητα αποτελεί πολύτιμη εμπειρία για την απόκτηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την προσωπική, εκπαιδευτική και επαγγελματική εξέλιξη, καθώς και για τη συμμετοχή στα κοινά και την κοινωνική ένταξη, χαμηλό παραμένει το ποσοστό των Ευρωπαίων που συμμετέχουν σε μαθησιακή δραστηριότητα σε χώρα διαφορετική από τη δική τους.

Η δέσμη μέτρων για την κινητικότητα των ταλέντων αποτελεί συνέχεια της ομιλίας της προέδρου φον ντερ Λάιεν για την κατάσταση της Ένωσης το 2022, η οποία ανέδειξε τις προκλήσεις που συνδέονται με την αναγνώριση των προσόντων των υπηκόων τρίτων χωρών, οι οποίες συχνά αποτελούν στην πράξη αντικίνητρο για νόμιμη μετανάστευση. Βασίζεται στις εν εξελίξει εργασίες στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για τις δεξιότητες και τα ταλέντα, του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, και συμβάλλει στο τρέχον Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων δίνοντας έμφαση σε μια στρατηγική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων.