Η οικονομία της ΕΕ βρίσκεται σε σημείο καμπής, σύμφωνα με τις Φθινοπωρινές οικονομικές προβλέψεις 2022. Η ανάπτυξη αναμένεται να συρρικνωθεί σημαντικά στο τέλος του έτους. Ο πληθωρισμός αναμένεται να κορυφωθεί πριν αρχίσει να μειώνεται σταδιακά και υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα.
Οι οικονομικές προοπτικές εξακολουθούν να περιβάλλονται από εξαιρετικά υψηλό βαθμό αβεβαιότητας, καθώς συνεχίζεται ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και το ενδεχόμενο περαιτέρω οικονομικών διαταραχών εξακολουθεί να είναι έντονο.
Η μεγαλύτερη απειλή προέρχεται από τις δυσμενείς εξελίξεις στην αγορά φυσικού αερίου και τον κίνδυνο ελλείψεων, ιδίως τον χειμώνα 2023-24. Πέρα από τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο, η ΕΕ παραμένει άμεσα και έμμεσα εκτεθειμένη σε περαιτέρω κλυδωνισμούς άλλων αγορών βασικών προϊόντων λόγω γεωπολιτικών εντάσεων.
Αναλυτικά στην επίσημη ανακοίνωση για τις Φθινοπωρινές οικονομικές προβλέψεις 2022 σημειώνεται ότι: επειτα από ισχυρή αναπτυξιακή πορεία κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, η οικονομία της ΕΕ έχει εισέλθει τώρα σε μια πολύ πιο δύσκολη φάση. Οι κλυδωνισμοί που πυροδότησε ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας πλήττουν την παγκόσμια ζήτηση και ενισχύουν τις παγκόσμιες πληθωριστικές πιέσεις. Η ΕΕ συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον εκτεθειμένων προηγμένων οικονομιών, λόγω της γεωγραφικής εγγύτητάς της με τον πόλεμο και της μεγάλης εξάρτησής της από τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η ενεργειακή κρίση διαβρώνει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή. Το οικονομικό κλίμα έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Ως εκ τούτου, μολονότι το 2022 η ανάπτυξη αναμένεται να είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι προβλεπόταν προηγουμένως, οι προοπτικές για το 2023 είναι σημαντικά ασθενέστερες για την ανάπτυξη και υψηλότερες για τον πληθωρισμό σε σύγκριση με τις θερινές ενδιάμεσες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η ανάπτυξη αναμένεται να συρρικνωθεί σημαντικά στο τέλος του έτους
Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στην ΕΕ αποτέλεσε απροσδόκητη ευνοϊκή εξέλιξη κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, καθώς οι καταναλωτές ξανάρχισαν να ξοδεύουν δυναμικά, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών, μετά τη χαλάρωση των μέτρων ανάσχεσης της νόσου COVID-19. Η επέκταση συνεχίστηκε το τρίτο τρίμηνο, αν και με σημαντικά βραδύτερο ρυθμό.
Εν μέσω αυξημένης αβεβαιότητας, οι υψηλές πιέσεις στις τιμές της ενέργειας, η διάβρωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών, το λιγότερο ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον και οι αυστηρότεροι όροι χρηματοδότησης αναμένεται να οδηγήσουν την ΕΕ, τη ζώνη του ευρώ και τα περισσότερα κράτη μέλη σε ύφεση το τελευταίο τρίμηνο του έτους. Ωστόσο, η ισχυρή δυναμική του 2021 και η ισχυρή ανάπτυξη κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους αναμένεται να έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2022 συνολικά σε 3,3% στην ΕΕ (3,2% στη ζώνη του ευρώ) — ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ το 2,7% που προβλεπόταν στις θερινές ενδιάμεσες προβλέψεις.
Καθώς ο πληθωρισμός συνεχίζει να μειώνει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται να συνεχιστεί κατά το πρώτο τρίμηνο του 2023. Η ανάπτυξη αναμένεται να επανέλθει στην Ευρώπη την άνοιξη, καθώς ο πληθωρισμός χαλαρώνει σταδιακά την πίεσή του στην οικονομία. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι ισχυρές αντιξοότητες εξακολουθούν να επιβραδύνουν τη ζήτηση, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να είναι υποτονική, ενώ η αύξηση του ΑΕΠ θα ανέλθει στο 0,3% συνολικά το 2023, τόσο στην ΕΕ όσο και στη ζώνη του ευρώ.
Έως το 2024, η οικονομική ανάπτυξη προβλέπεται να επανακτήσει σταδιακά ώθηση και να ανέλθει κατά μέσο όρο σε 1,6% στην ΕΕ και σε 1,5% στη ζώνη του ευρώ.
Ο πληθωρισμός αναμένεται να κορυφωθεί πριν αρχίσει να μειώνεται σταδιακά
Τα υψηλότερα από τα αναμενόμενα επίπεδα πληθωρισμού κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2022 και η διεύρυνση των πιέσεων στις τιμές αναμένεται να μετατοπίσουν την κορύφωση του πληθωρισμού στο τέλος του έτους και να αυξήσουν την πρόβλεψη του ετήσιου ποσοστού πληθωρισμού σε 9,3% στην ΕΕ και σε 8,5% στη ζώνη του ευρώ. Ο πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί το 2023, παραμένοντας, ωστόσο, υψηλός σε ποσοστό 7,0% στην ΕΕ και 6,1% στη ζώνη του ευρώ, προτού επανέλθει το 2024 σε μέτρια επίπεδα, στο 3,0% και 2,6% αντίστοιχα.
Σε σύγκριση με τις θερινές ενδιάμεσες προβλέψεις, τα ποσοστά αυτά αντιστοιχούν σε ανοδική αναθεώρηση κατά μία σχεδόν ποσοστιαία μονάδα για το 2022 και κατά περισσότερες από δύο μονάδες το 2023. Η αναθεώρηση αποτυπώνει κυρίως τις σημαντικά υψηλότερες τιμές χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες ασκούν πίεση στις τιμές λιανικής πώλησης της ενέργειας, καθώς και στα περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες του καλαθιού του καταναλωτή.
Η ισχυρότερη αγορά εργασίας εδώ και δεκαετίες αναμένεται να παραμείνει ανθεκτική
Παρά το δυσχερές περιβάλλον, η αγορά εργασίας συνέχισε να σημειώνει καλές επιδόσεις, με τα υψηλότερα επίπεδα απασχόλησης και συμμετοχής και τα χαμηλότερα επίπεδα ανεργίας εδώ και δεκαετίες. Η δυναμική οικονομική επέκταση δημιούργησε δύο εκατομμύρια νέες θέσεις απασχόλησης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των απασχολουμένων στην ΕΕ στο πρωτοφανές υψηλό επίπεδο των 213,4 εκατομμυρίων. Το ποσοστό ανεργίας παρέμεινε στο ιστορικά χαμηλό ποσοστό του 6,0% τον Σεπτέμβριο.
Οι αγορές εργασίας αναμένεται να αντιδράσουν στην επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας με καθυστέρηση, παραμένοντας, ωστόσο, ανθεκτικές. Η αύξηση της απασχόλησης στην ΕΕ προβλέπεται να ανέλθει στο 1,8% το 2022, να παραμείνει στάσιμη το 2023 και στη συνέχεια να σημειώσει μέτρια άνοδο έως και 0,4% το 2024.
Τα ποσοστά ανεργίας στην ΕΕ προβλέπεται να ανέλθουν σε 6,2% το 2022, 6,5% το 2023 και 6,4% το 2024.
Η χαμηλή ανάπτυξη, ο υψηλός πληθωρισμός και τα μέτρα ενεργειακής στήριξης επιβαρύνουν τα ελλείμματα
Η ισχυρή ονομαστική ανάπτυξη κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα του έτους και η σταδιακή κατάργηση της στήριξης που σχετίζεται με την πανδημία οδήγησαν σε περαιτέρω μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων το 2022, παρά τα νέα μέτρα που θεσπίστηκαν για τον μετριασμό των επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Μετά τη μείωσή του στο 4,6% του ΑΕΠ το 2021 (5,1% στη ζώνη του ευρώ), το έλλειμμα στην ΕΕ προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω σε 3,4% του ΑΕΠ φέτος (3,5% στη ζώνη του ευρώ).
Το 2023, ωστόσο, το συνολικό δημόσιο έλλειμμα αναμένεται να αυξηθεί και πάλι ελαφρά (σε 3,6% στην ΕΕ και 3,7% στη ζώνη του ευρώ), καθώς εξασθενεί η οικονομική δραστηριότητα, αυξάνονται οι δαπάνες για τόκους και οι κυβερνήσεις επεκτείνουν ή θεσπίζουν νέα μέτρα διακριτικής ευχέρειας για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας. Η προγραμματισμένη απόσυρσή τους κατά τη διάρκεια του 2023 και η επανέναρξη της ανάπτυξης αναμένεται να μειώσουν στη συνέχεια την πίεση στα δημόσια οικονομικά. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα προβλέπεται να ανέλθει στο 3,2% του ΑΕΠ στην ΕΕ και στο 3,3% στη ζώνη του ευρώ το 2024.
Κατά τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα των προβλέψεων, αναμένεται περαιτέρω μείωση του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ στην ΕΕ, από 89,4% του ΑΕΠ το 2021 σε 84,1% του ΑΕΠ το 2024 (και από 97,1% σε 91,4% στη ζώνη του ευρώ).
Εξαιρετικός βαθμός αβεβαιότητας
Οι οικονομικές προοπτικές εξακολουθούν να περιβάλλονται από εξαιρετικά υψηλό βαθμό αβεβαιότητας, καθώς συνεχίζεται ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και το ενδεχόμενο περαιτέρω οικονομικών διαταραχών εξακολουθεί να είναι έντονο.
Η μεγαλύτερη απειλή προέρχεται από τις δυσμενείς εξελίξεις στην αγορά φυσικού αερίου και τον κίνδυνο ελλείψεων, ιδίως τον χειμώνα 2023-24. Πέρα από τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο, η ΕΕ παραμένει άμεσα και έμμεσα εκτεθειμένη σε περαιτέρω κλυδωνισμούς άλλων αγορών βασικών προϊόντων λόγω γεωπολιτικών εντάσεων.
Ο μεγαλύτερης διάρκειας πληθωρισμός και οι πιθανές μη ομαλές προσαρμογές των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών αγορών στο νέο περιβάλλον υψηλών επιτοκίων παραμένουν επίσης σημαντικοί παράγοντες κινδύνου. Αμφότεροι ενισχύονται από το ενδεχόμενο ανακολουθίας μεταξύ των στόχων δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.
Ιστορικό
Οι προβλέψεις αυτές βασίζονται σε ένα σύνολο τεχνικών παραδοχών που αφορούν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, τα επιτόκια και τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, με καταληκτική ημερομηνία την 31η Οκτωβρίου. Για όλες τις υπόλοιπες εισροές δεδομένων, καθώς και τις παραδοχές σχετικά με κρατικές πολιτικές, οι εν λόγω προβλέψεις λαμβάνουν υπόψη στοιχεία έως και τις 27 Οκτωβρίου. Οι προβλέψεις στηρίζονται στην παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, εκτός αν έχουν εξαγγελθεί νέες πολιτικές και έχουν προσδιοριστεί με επαρκείς λεπτομέρειες.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει κάθε χρόνο δύο συνολικές προβλέψεις (εαρινές και φθινοπωρινές) και δύο ενδιάμεσες προβλέψεις (χειμερινές και θερινές). Οι ενδιάμεσες προβλέψεις καλύπτουν τα ετήσια και τριμηνιαία στοιχεία για το ΑΕΠ και τον πληθωρισμό για το τρέχον και το επόμενο έτος για όλα τα κράτη μέλη, καθώς και συγκεντρωτικά στοιχεία σε επίπεδο ΕΕ και ζώνης του ευρώ.
Οι χειμερινές οικονομικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023 θα επικαιροποιήσουν τις προβλέψεις για το ΑΕΠ και τον πληθωρισμό και αναμένεται να παρουσιαστούν εντός του Φεβρουαρίου του 2023.
