ΕΕ: Νέα κριτήρια για την ένταξη κτιρίων στα χρηματοδοτούμενα προγράμματα ενεργειακής εξοικονόμησης – «Κόφτης» για «γερασμένες» και κακές κατασκευές

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Νέα  ενεργειακά, κατασκευαστικά και κυρίως αυστηρά οικονομικά κριτήρια, με διάσταση κόστους – απόδοσης  για την επιλογή των ιδιωτικών και των δημοσιών κτιρίων, που θα εντάσσονται σε χρηματοδοτούμενα από τα Ταμεία της ΕΕ προγράμματα βελτίωσης της ενεργειακής τους απόδοσης, κατά τα πρότυπα των γνωστών προγραμμάτων «εξοικονομώ κατ οίκον», που υλοποιούνται στη χώρα μας και προγραμματίζεται να εξελιχθούν σε βάθος χρόνου άνω της δεκαετίας,  υποχρεώνει να θέσουν στο εξής τα κράτη μέλη, η νέα Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η νέα Οδηγία (ΕΕ 2018/844) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ ψηφίστηκε για την τροποποίηση της Οδηγίας 2010/31 ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων στις 30 Μαρτίου 2018 δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (στο τεύχος L 159/19-6-2018) και τα κράτη μέλη πρέπει να φροντίσουν για την εφαρμογή της, υποχρεωτικά από τον Μάρτιο του 2020.

Τεχνικοί παράγοντες εκτιμούν ότι ανοίγει θέμα κυρίως για τις επιλογές των κτιρίων, που θα ενταχθούν στα μελλοντικά προγράμματα και ότι τα κριτήρια της νέας Οδηγίας της ΕΕ, εξ αντικειμένου θα λειτουργήσουν ως «κόφτης», για πολύ παλιά και γερασμένα κτίρια, όπως επίσης και για κακής ποιότητας κατασκευές.

Οι ίδιοι παράγοντες εξηγούν ότι στη χώρα μας υπάρχει πλέον ένας αρκετά μεγάλος όγκος «γερασμένων» κτιρίων», όλων των κατηγοριών, τα οποία λόγω της πολυετούς οικονομικής κρίσης, η οποία βεβαίως αποτυπώνεται ανάγλυφα και στους δείκτες της μεγάλης ύφεσης και ακινησίας του κατασκευαστικού τομέα, αφέθηκαν στην τύχη τους, χωρίς τις στοιχειώδεις συντηρήσεις και τις αναγκαίες επιμέλειες της λειτουργία τους, με αποτέλεσμα να είναι μεταξύ αυτών, που στο άμεσο μέλλον οδηγούνται εκτός των προδιαγραφών και προϋποθέσεων, που τίθενται για να ενταχθούν στα νέα επιδοτούμενα προγράμματα.

Τι λέει η Οδηγία

Συγκεκριμένα για την επιλογή των κτιρίων, που θα εντάσσονται στα νέα προγράμματα ενεργειακής βελτίωσης του κτιριακού τομέα, με χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους, η νέα Οδηγία της ΕΕ προβλέπει ότι:

-«Τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο των μακροπρόθεσμων στρατηγικών τους ανακαίνισης και κατά τον σχεδίασμά δράσεων και μέτρων, θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν έννοιες όπως «σημείο ενεργοποίησης», ήτοι μια κατάλληλη στιγμή στη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός κτιρίου, για παράδειγμα από την άποψη της σχέσης κόστους – αποδοτικότητας ή από την άποψη της παρενόχλησης, για την πραγματοποίηση ανακαινίσεων με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης».

Ενεργειακή πενία

Παράλληλα βέβαια η Οδηγία της ΕΕ θέτει στόχο την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, σημειώνοντας ότι:
«Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη για άμβλυνση της ενεργειακής πενίας, σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται από τα κράτη μέλη. Κατά την περιγραφή των εθνικών τους δράσεων για περιορισμό της ενεργειακής πενίας στο πλαίσιο των στρατηγικών τους ανακαίνισης, τα κράτη μέλη έχουν το δικαίωμα να προσδιορίζουν τι εννοούν ως κατάλληλες δράσεις.

Νέο σύστημα 

Σημειώνεται, όπως αναφέρεται και στη σχετική Οδηγία ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευθεί να αναπτύξει ένα βιώσιμο, ανταγωνιστικό, ασφαλές και απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές ενεργειακό σύστημα. Η Ενεργειακή Ένωση και το πλαίσιο πολιτικής για την ενέργεια και το κλίμα με ορίζοντα το 2030 θεσπίζουν φιλόδοξες δεσμεύσεις της Ένωσης για περαιτέρω μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχι¬στον 40 % έως το 2030, σε σύγκριση με το 1990, αύξηση του ποσοστού ανανεώσιμης ενέργειας που καταναλώνεται, εξοικονόμηση ενέργειας που αντιστοιχεί στο επίπεδο των φιλοδοξιών της Ένωσης, και βελτίωση της ενεργειακής ασφάλει¬ας, της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας της Ευρώπης.
Οι νέοι κανόνες ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού τομέα συνδέονται με αποφάσεις ενίσχυσης του χρηματοδοτικού πλαισίου, συμπεριλαμβανομένων των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), πράγμα που, τελικά, θα συμβάλει στη βελτίωση των οικονομικών όρων των επενδύσεων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης στην αγορά.

Όροι των επενδύσεων

Τα κράτη μέλη. σημειώνεται στην Οδηγία  θα πρέπει να επιδιώξουν μια οικονομικά αποδοτική ισορροπία μεταξύ της απαλλαγής του ενεργειακού εφοδιασμού από ανθρακούχες εκπομπές και της μείωσης της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Προς τούτο, τα κράτη μέλη και οι επενδυτές χρειάζονται ένα ξεκάθαρο όραμα για να κατευθύνουν τις πολιτικές τους και τις επενδυτικές αποφάσεις τους, το οποίο περιλαμβάνει ενδεικτικά εθνικά ορόσημα και ενέργειες σε σχέση με την ενεργειακή απόδοση, ώστε να επιτευχθούν οι βραχυπρόθεσμοι (2030), οι μεσοπρόθεσμοι (2040), και οι μακροπρόθεσμοι (2050) στόχοι. Έχοντας υπόψη τους εν λόγω στόχους και λαμβάνοντας υπόψη τις συνολικές φιλοδοξίες της Ένωσης σχετικά με την ενεργειακή απόδοση, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα των μακροπρόθεσμων στρατηγικών τους ανακαίνισης και να παρακολουθούν τις εξελίξεις με τη θέσπιση εγχώριων δεικτών προόδου, σύμφωνα με τις εθνικές συνθήκες και εξελίξεις.

Προσιτό κόστος

Προκειμένου να επιτευχθεί ένα κτιριακό δυναμικό με υψηλή ενεργειακή απόδοση, απαλλαγμένο από εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, και να εξασφαλιστεί ότι οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης θα επιφέρουν την απαιτούμενη πρόοδο στη μετατροπή των υφιστάμενων κτιρίων σε κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας, ιδιαίτερα με αύξηση των ριζικών ανακαινίσεων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές, να περιγράφουν στοχευμένες δράσεις με μετρήσιμα αποτελέσματα καθώς και να προωθούν την ίση πρόσβαση στη χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων για τα τμήματα του εθνικού κτιριακού δυναμικού που παρουσιάζουν τις χειρότερες επιδόσεις, για τους κατανα¬λωτές που βρίσκονται σε ενεργειακή ένδεια, για τις κοινωνικές κατοικίες και για τα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν διλήμματα λόγω αντικρουόμενών κινήτρων, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη το προσιτό κόστος.

Για να στηριχτούν περαιτέρω οι αναγκαίες βελτιώσεις του εθνικού δυναμικού ενοικιαζόμενων κτιρίων τους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν τη δυνατότητα θέσπισης ή συνέχισης της εφαρμογής απαιτήσεων για συγκεκριμένο επίπεδο ενεργειακής απόδοσης για τα μισθωμένα ακίνητα, σύμφωνα με το πρότυπο των πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης.

Μέσος όρος ανακαινίσεων 3%

Σύμφωνα με την εκτίμηση επιπτώσεων της Επιτροπής, χρειάζεται ετήσιος μέσος όρος ανακαινίσεων 3%, προκειμένου να υλοποιηθούν με οικονομικά αποδοτικό τρόπο οι φιλοδοξίες της Ένωσης για ενεργειακή απόδοση. Εκτιμώντας ότι κάθε αύξηση κατά 1 % της ενεργειακής εξοικονόμησης μειώνει κατά 2,6 % τις εισαγωγές αερίου, σαφείς στόχοι για την ανακαίνιση του υφιστάμενου κτιριακού δυναμικού είναι εξαιρετικά σημαντικοί. Ως εκ τούτου, οι προσπάθειες για αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων θα συμβάλουν δραστικά στην ενεργειακή ανεξαρτησία της Ένωσης και θα προσφέρουν, επιπλέον, σημαντικές δυνατότητες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ένωση, ιδίως σας μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν υπόψη την ανάγκη σαφούς σύνδεσης μεταξύ των μακροπρόθεσμων στρατηγικών ανακαίνισης και συναφών πρωτοβουλιών για την προώθηση της ανάπτυξης δεξιοτήτων και της κατάρτισης στους τομείς των κατασκευών και της ενεργειακής απόδοσης.

«Έξυπνη χρηματοδότηση για έξυπνα κτίρια»

Οι χρηματοπιστωτικοί μηχανισμοί, τα κίνητρα και η κινητοποίηση των χρηματοπιστωτικών οργανισμών για ανακαινίσεις σχετιζόμενες με την ενεργειακή απόδοση κτιρίων θα πρέπει να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στις μακροπρόθεσμες εθνικές στρατηγικές και να προάγονται δραστήρια από τα κράτη μέλη. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν την ενθάρρυνση ενυπόθηκων δανείων για πιστοποιημένες ενεργειακές ανακαινίσεις κτιρίων, την προώθηση επενδύσεων για τις δημόσιες αρχές σε ενεργειακά αποδοτικό κτιριακό δυναμικό, για παράδειγμα μέσω συμπράξεων δημοσίου-ιδιωτικού τομέα η προαιρετικών συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης, τη μείωση του διαψαινόμενου κινδύνου των επενδύσεων, την παροχή προσβάσιμων και διαφανών συμβουλευτικών εργαλείων όπως υπηρεσίες μιας στάσης που παρέχουν ολοκληρω¬μένες υπηρεσίες ανακαινίσεων στον ενεργειακό τομέα, καθώς και την εφαρμογή άλλων μέτρων και πρωτοβουλιών όπως αυτά που αναφέρονται στην πρωτοβουλία της Επιτροπής «Έξυπνη χρηματοδότηση για έξυπνα κτίρια».

Πιστοποιήσεις κτιρίου
Για την επίτευξη των στόχων της πολιτικής ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, η διαφάνεια των πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης θα πρέπει να βελτιωθεί με τη διασφάλιση ότι όλες οι απαραίτητες παράμετροι για τους υπολογισμούς, τόσο για την πιστοποίηση όσο και για τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης, καθορίζονται και εφαρμόζονται με συνέπεια. Για παράδειγμα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν κατάλληλα μέτρα ώστε να εξασφαλίζεται ότι η απόδοση των τεχνικών συστημάτων κτιρίων που έχουν εγκατασταθεί, αντικατασταθεί, ή αναβαθμιστεί, όπως αυτά για θέρμανση χώρου, κλιματισμό ή παραγωγή ζεστού νερού, τεκμηριώνεται ενόψει της πιστοποίησης του κτιρίου και του ελέγχου της συμμόρφωσης