ΕΕ: σε ισχύ ο κανονισμός αποκατάστασης της φύσης, οι υποχρεώσεις των κρατών
ΕιδήσειςΕυρωπαϊκή ΈνωσηΟικονομίαΠεριβάλλονΦυσικοί πόροιΧρήμα 19 Αυγούστου 2024 Αργύρης
Από την Κυριακή 18 Αυγούστου 2024 τέθηκε σε ισχύ ο κανονισμός για την αποκατάσταση της φύσης. Μεταξύ των άλλων δεσμεύσεων η νομοθεσία απαιτεί από τα κράτη μέλη να συμβάλουν στη δέσμευση σε επίπεδο ΕΕ για φύτευση τουλάχιστον τριών δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων έως το 2030.
Εναπόκειται στα κράτη μέλη να αποφασίσουν ποια ειδικά μέτρα θα εφαρμόσουν στην επικράτειά τους. Θα καταρτίσουν τα εθνικά τους σχέδια αποκατάστασης με ανοικτό και διαφανή τρόπο, προσαρμόζοντας τις ανάγκες και τα μέτρα αποκατάστασης στο εθνικό πλαίσιο.
Πρόκειται για ακόμα ένα βήμα για την αντιστροφή της τάσης απώλειας της βιοποικιλότητας, την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και τη βελτίωση της ετοιμότητας και της ανθεκτικότητας της Ευρώπης απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Ο εν λόγω κανονισμός θα βοηθήσει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να επιτύχουν τον στόχο αποκατάστασης για τον οποίο δεσμεύτηκαν στη συμφωνία του Κουνμίνγκ-Μόντρεαλ για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο της COP15 τον Δεκέμβριο του 2022, ενώ αποτελεί και βασικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, καθώς και της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα.
Ο κανονισμός για την αποκατάσταση της φύσης θέτει σε εφαρμογή μια συνεχή και βιώσιμη διαδικασία αποκατάστασης της φύσης στις χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές της ΕΕ. Σε επίπεδο ΕΕ έχει τεθεί ο στόχος τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μέτρα αποκατάστασης για τουλάχιστον το 20% των χερσαίων περιοχών και το 20% των θαλασσών της ΕΕ έως το 2030. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να έχουν τεθεί σε εφαρμογή έως το 2050 για όλα τα οικοσυστήματα που χρήζουν αποκατάστασης.
Ανάσχεση της περαιτέρω απώλειας βιοποικιλότητας
Η πλήρης εφαρμογή του νόμου είναι ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας της ΕΕ και την ανάσχεση της περαιτέρω απώλειας βιοποικιλότητας, την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και για την ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας για τους πολίτες της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό, ο νόμος θα υποστηρίξει την επίτευξη άλλων ευρωπαϊκών φιλοδοξιών, όπως η ασφάλεια των υδάτων.
Αποτελεί επίσης βασικό μέσο για να βοηθήσει την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να εκπληρώσουν τις διεθνείς δεσμεύσεις για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Πλαισίου Βιοποικιλότητας Κουνμίνγκ-Μόντρεαλ.
Ο νόμος θέτει σε κίνηση μια διαδικασία για τη συνεχή και βιώσιμη ανάκτηση της φύσης σε όλη τη γη και τη θάλασσα της ΕΕ, υποστηρίζοντας παράλληλα μια πιο βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και τη γεωργική παραγωγή και συνεργαζόμενοι με την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Με αυτά τα μέτρα και τους στόχους, ο νέος κανονισμός θα συμβάλει στην αποκατάσταση της βιοποικιλότητας της ΕΕ και στην ανάσχεση της απώλειάς της, η οποία, παρά τις τρέχουσες προσπάθειες, συνεχίζεται με ανησυχητικό ρυθμό. Σήμερα, πάνω από το 80% των αξιολογήσεων καταδεικνύει ότι η κατάσταση διατήρησης των ευρωπαϊκών τύπων οικοτόπων είναι μέτρια ή κακή, ενώ η κατάσταση πολλών τύπων οικοτόπων επιδεινώνεται περαιτέρω. Ταυτόχρονα, επιτυχημένα παραδείγματα έργων αποκατάστασης σ’ ολόκληρη την Ευρώπη καταδεικνύουν τα πολλαπλά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη τους, καθώς και το γεγονός ότι η βιοποικιλότητα έχει καθοριστικό ρόλο στην ανθεκτικότητα της Ευρώπης, απέναντι σε προκλήσεις όπως η λειψυδρία, οι απειλές για την επισιτιστική ασφάλεια ή οι ζωονόσοι.
Γενικός στόχος
Ως γενικός στόχος που πρέπει να επιτευχθεί σε επίπεδο ΕΕ, τα κράτη μέλη θα θεσπίσουν μέτρα αποκατάστασης τουλάχιστον στο 20% των χερσαίων περιοχών της ΕΕ και στο 20% των θαλάσσιων περιοχών της έως το 2030. Μέχρι το 2050, τέτοια μέτρα θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή για όλα τα οικοσυστήματα που χρειάζονται αποκατάσταση.
Ο νόμος περιλαμβάνει απαιτήσεις για τη θέσπιση μέτρων αποκατάστασης για την επίτευξη της καλής κατάστασης βασικών τύπων οικοτόπων και οικοτόπων ειδών στην ξηρά και στη θάλασσα. Απαιτεί επίσης τη διατήρηση του αστικού πρασίνου και της κάλυψης των αστικών δέντρων και την αύξηση του μετά το 2030.
Θα βοηθήσει στην επίτευξη, έως το 2030, του στόχου της αποκατάστασης τουλάχιστον 25.000 km ποταμών σε ποτάμια ελεύθερης ροής. Επιπλέον, θα συμβάλει στην αναστροφή της μείωσης των πληθυσμών των επικονιαστών και στη βελτίωση της ποικιλότητάς τους, στη βελτίωση της βιοποικιλότητας στα γεωργικά οικοσυστήματα και στη βιοποικιλότητα των δασικών οικοσυστημάτων και στη δέσμευση για φύτευση τουλάχιστον τριών δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων έως το 2030 σε επίπεδο ΕΕ.
Εθνικά σχέδια αποκατάστασης
Διαφορετικοί στόχοι αποκατάστασης ισχύουν για διαφορετικά οικοσυστήματα και τα κράτη μέλη θα αποφασίσουν τα συγκεκριμένα μέτρα που θα λάβουν στην επικράτειά τους. Για το σκοπό αυτό, κάθε κράτος μέλος θα αναπτύξει ένα εθνικό σχέδιο αποκατάστασης , το οποίο θα καθορίζει τις ανάγκες αποκατάστασης και τα μέτρα για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων και την επίτευξη των στόχων της νομοθεσίας προσαρμοσμένων στο εθνικό πλαίσιο και λαμβάνοντας υπόψη την ποικιλομορφία των διαφόρων περιοχών.
Τα εθνικά σχέδια αποκατάστασης θα πρέπει να περιλαμβάνουν χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους και τα προβλεπόμενα μέσα χρηματοδότησης, καθώς και τα αναμενόμενα οφέλη, ιδίως για την προσαρμογή και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Τα κράτη μέλη πρέπει να εντοπίσουν συνέργειες με άλλες πολιτικές, όπως ο μετριασμός και η προσαρμογή της κλιματικής αλλαγής, η υποβάθμιση της γης, η πρόληψη καταστροφών, η γεωργία, η αλιεία, η δασοκομία και η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλουν σχέδιο σχεδίου στην Επιτροπή εντός δύο ετών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος, με ορόσημα για το 2030, το 2040 και το 2050. Αυτά τα σχέδια πρέπει να αναπτυχθούν ανοιχτά και με διαφάνεια, επιτρέποντας τη συμμετοχή του κοινού και όλων των σχετικών ενδιαφερομένων στη διαδικασία. Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τις εθνικές αρχές στη δημιουργία αυτών των σχεδίων.
Η Επιτροπή θα αξιολογήσει τα σχέδια σχεδίων και μπορεί να διατυπώσει παρατηρήσεις τις οποίες τα κράτη μέλη πρέπει να εξετάσουν στα τελικά τους σχέδια. Εντός έξι μηνών από τη λήψη τυχόν παρατηρήσεων, κάθε κράτος μέλος πρέπει να οριστικοποιήσει το σχέδιό του, να το δημοσιεύσει και να το υποβάλει στην Επιτροπή. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος θα συντάσσει τακτικές τεχνικές εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο προς την επίτευξη των στόχων. Τα κράτη μέλη πρέπει να επανεξετάσουν τα σχέδιά τους έως το 2032 και το 2042 το αργότερο.
Τα κράτη μέλη μπορούν να κινητοποιήσουν τους απαραίτητους πόρους από δημόσιες και ιδιωτικές πηγές, συμπεριλαμβανομένων των κονδυλίων της ΕΕ. Μπορούν να αντλήσουν από μια ποικιλία ευκαιριών χρηματοδότησης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των ταμείων της κοινής γεωργικής πολιτικής, των περιφερειακών ταμείων, του προγράμματος LIFE, του Horizon Europe (το ταμείο έρευνας της ΕΕ) και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας.
Συγκεκριμένοι στόχοι και υποχρεώσεις
Για την επίτευξη των στόχων αποκατάστασης της φύσης σε επίπεδο ΕΕ, ο κανονισμός θέτει ποσοτικούς και χρονικά περιορισμένους στόχους αποκατάστασης για οικοτόπους που περιλαμβάνονται στο παράρτημα I της Οδηγίας για τους οικοτόπους (συμπεριλαμβανομένων δασικών οικοτόπων, τυρφώνων, λιβαδιών, ποταμών και λιμνών) καθώς και στόχους για τους οικοτόπους των προστατευόμενων ειδών σύμφωνα με τις οδηγίες για τους οικοτόπους και τα πτηνά και στόχους αποκατάστασης βασικών θαλάσσιων οικοτόπων που καλύπτονται από τις οδηγίες για τη φύση και την οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική.
Πέρα από τους οικοτόπους που καλύπτονται από την ισχύουσα νομοθεσία, για να εξασφαλιστεί η συνεχής παροχή υπηρεσιών οικοσυστήματος στους ευρωπαίους πολίτες, η νομοθεσία απαιτεί από τα κράτη μέλη:
- να σταματήσει η απώλεια αστικού πρασίνου και να αυξηθεί ο αστικός χώρος πρασίνου και η κάλυψη των αστικών δέντρων
- για την αποκατάσταση της φυσικής συνδεσιμότητας των ποταμών και των φυσικών λειτουργιών των σχετικών πλημμυρικών πεδιάδων
- για να σταματήσει και να αντιστρέψει την πτώση των επικονιαστών
- να αποκαταστήσει και να ξαναβρέξει τυρφώνες υπό γεωργική χρήση
- να τεθούν σε εφαρμογή μέτρα με στόχο την αύξηση του πληθυσμού των πτηνών στις γεωργικές εκτάσεις και την επίτευξη θετικής τάσης σε ορισμένους άλλους βασικούς δείκτες βιοποικιλότητας στα γεωργικά οικοσυστήματα
- για την επίτευξη θετικής τάσης σε μια σειρά δεικτών βιοποικιλότητας στα δασικά οικοσυστήματα
- να συμβάλει στη δέσμευση σε επίπεδο ΕΕ για φύτευση τουλάχιστον τριών δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων έως το 2030
Το οικονομικό κόστος της υποβάθμισης της φύσης
Το οικονομικό κόστος της υποβάθμισης της φύσης είναι πολύ υψηλό. Κάθε ευρώ που δαπανάται για την αποκατάσταση μπορεί να αποφέρει απόδοση επένδυσης άνω των 8 ευρώ, ανάλογα με το οικοσύστημα. Μόνο υγιή και παραγωγικά οικοσυστήματα μπορούν να παρέχουν τις πολλές υπηρεσίες από τις οποίες εξαρτόμαστε όλοι, συμπεριλαμβανομένης της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή και τις φυσικές καταστροφές, όπως ξηρασίες και πλημμύρες, καθώς και μακροπρόθεσμη επισιτιστική ασφάλεια.
Περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου ΑΕΠ εξαρτάται από τη φύση και τις υπηρεσίες της. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαπίστωσε ότι στην Ευρωζώνη, περίπου 3 εκατομμύρια εταιρείες (που είναι το 72% των εταιρειών στην ευρωζώνη) εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τουλάχιστον μία υπηρεσία οικοσυστήματος για την παραγωγή των αγαθών τους ή την παροχή των υπηρεσιών τους. Σοβαρές απώλειες λειτουργικότητας σε αυτά τα οικοσυστήματα θα προκαλούσαν κρίσιμα προβλήματα για αυτές τις εταιρείες και την ευρωπαϊκή οικονομία.
Η βιοοικονομία βασίζεται επίσης στη φύση για τους πόρους της. Η αποκατάσταση και η διατήρηση της βιοποικιλότητας σε γεωργικά, θαλάσσια, δασικά και άλλα οικοσυστήματα είναι οικονομικά κερδοφόρα και παρέχει μια πιο ανθεκτική και σταθερή παραγωγή γεωργικών και αλιευτικών προϊόντων καθώς και ξυλείας και άλλων υλικών για τη βιοοικονομία.
Παρά τις προσπάθειες της ΕΕ και των διεθνών, η απώλεια βιοποικιλότητας και η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων συνεχίζονται με ανησυχητικό ρυθμό, βλάπτοντας τους ανθρώπους, την οικονομία, τη φύση και το κλίμα. Σήμερα, πάνω από το 80% των αξιολογήσεων της κατάστασης διατήρησης για τους ευρωπαϊκούς τύπους οικοτόπων βρίσκονται σε κακή ή κακή κατάσταση με πολλές περαιτέρω επιδείνωση. Οι προηγούμενες προσπάθειες για την προστασία και τη διατήρηση της φύσης δεν μπόρεσαν να ανατρέψουν αυτήν την ανησυχητική τάση.
Εμβληματικές εκθέσεις όπως η έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος για το 2018 State of Nature στην ΕΕ ή το έργο της Διακυβερνητικής Πλατφόρμας Επιστημονικής Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες Οικοσυστήματος (IPBES) δείχνουν ότι τα ευρωπαϊκά οικοσυστήματα βρίσκονται υπό αυξανόμενη πίεση, ιδίως από τη χρήση γης και τη χρήση γης αλλαγές και υποφέρουν από την κλιματική αλλαγή και άλλες απειλές, όπως η ρύπανση από θρεπτικά συστατικά λόγω υπερβολικής χρήσης λιπασμάτων και χημικών εισροών.
Ο νόμος αποτελεί βασικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της Στρατηγικής της ΕΕ για τη Βιοποικιλότητα και βασίζεται στην υφιστάμενη περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ.
Για περισσότερες πληροφορίες
