ΕΕ: τα “πράσινα” έργα που μπαίνουν στον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας

Της Ντίνας Καράτζιου/

Πρόγραμμα μαμούθ κτιριακών ανακαινίσεων, υποδομές ΑΠΕ, επενδύσεις πράσινης ανάπτυξης και ψηφιακής μετάβασης είναι στην πρώτη γραμμή χρηματοδοτήσεων του νέου μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της ΕΕ – «Next Generation EU»

Ένα πακέτο πράσινων επενδύσεων εμβληματικού οικονομικού εύρους αποτελεί το   πρόγραμμα  «Next Generation EU»,  που εξήγγειλε η  Κομισιόν για την ανάκαμψη των Ευρωπαϊκών οικονομιών. 

Δεν είναι τυχαίο, ότι και  οι τρείς βασικοί πυλώνες του προγράμματος, διατρέχονται  από πολιτικές, πρωτοβουλίες και προγράμματα χρηματοδοτήσεων που έχουν σημείο αναφοράς και στρατηγική κατεύθυνση την πράσινη ανάπτυξη.  Κι από τα πολιτικά συμπεράσματα προκύπτει, ότι θα είναι σχεδόν αδύνατον να χρηματοδοτηθούν επιχειρήσεις και σχήματα με αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα…

Ισχυρό δείγμα, ότι ο η Κομισιόν θέλει να στείλει διεθνώς το μήνυμα ότι η οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης θα έρθει ή τουλάχιστον θα συνδυαστεί με ολοκληρωτική στροφή αλλά και με ένα ισχυρό πλέγμα πράσινων επενδυτικών δράσεων, αποτέλεσε και η εισαγωγική ομιλία της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λαινεν,  που ανέφερε, ότι το πρόγραμμα μαμούθ των 750 δις ευρώ «αποτελούν σαφώς επενδύσεις στις ευρωπαϊκές μας προτεραιότητες: Ενίσχυση της ενιαίας μας αγοράς, Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Ψηφιοποίηση και ανθεκτικότητα»

Ανακαινίσεις μαμούθ

Εφόσον λοιπόν τα παραπάνω παρουσιάζονται ως απόλυτες βεβαιότητες των κατευθύνσεων του  προγράμματος «Next Generation EU»,  τότε, το πιο πιθανό είναι, ότι κατά την εξειδίκευση της πρότασης να επαληθευτούν οι πληροφορίες που δημοσίευσε το ecopress,  ότι οι Βρυξέλλες θα δεσμεύουν σχεδόν 100  δισ. ευρώ ετησίως για εγγυήσεις και δάνεια με σκοπό να θωρακιστούν ενεργοβόρα κτίρια και να δοθούν πράσινα στεγαστικά δάνεια, 80 δις για να στηριχτούν οι πωλήσεις ηλεκτροκίνητων οχημάτων. Αλλά και ο σχεδιασμός ύψους 10 δισ. ευρώ ετησίως σε ταμείο που θα διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων προκειμένου να χρηματοδοτήσει την κατασκευή υποδομών για ΑΠΕ, όπως επίσης να αντλήσουν 30 δισ. ευρώ από το υφιστάμενο ευρωπαϊκό ταμείο καινοτομίας για την ανάπτυξη σχεδίων πράσινου υδρογόνου.

Το νέο «ΕΣΠΑ» της Ελλάδας.

Η Ελλάδα από αυτή την πίτα του νέου ταμείου ανάκαμψης, της αναλογούν  επιχορηγήσεις 22,5 δισ. ευρώ και δάνεια 9,4 δισ. Ευρώ. Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, κ. Μαργαρίτης Σχοινάς το χαρακτήρισε ως «ένα δεύτερο ΕΣΠΑ» και σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων που παρακολουθούν από κοντά τις ευρωπαϊκές οικονομικές εξελίξεις, θα αναθεωρήσεις προς τα πάνω, το επενδυτικό πλάνο που προέκυπτε μέσα από το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το κλίμα. «Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει για την προσεχή τετραετία (2021-2024) επιχορηγήσεις που εκτιμώνται στην περιοχή του 3% του ΑΕΠ ετησίως» αναφέρεται μεταξύ άλλων στη ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών». Σημειώνεται, ότι  η προσθήκη πόρων 3% του ΑΕΠ για τα επόμενα 4 χρόνια μόνο από τις επιχορηγήσεις δεν συνοδεύεται από μνημονιακού τύπου αιρεσιμότητα, παρά μόνο από την τήρηση των υποχρεώσεων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, όπως ισχύει και σήμερα για όλες τις χώρες.

Το πρόγραμμα «Next Generation EU»

Το σχέδιο ανάκαμψης της Κομισιόν με τίτλο «Next Generation EU», περιλαμβάνει 500 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 250 δισ. σε δάνεια για τη διασφάλιση της συνοχής της Ε.Ε. και την προώθηση των προτεραιοτήτων που θέτει μέσα από αυτό./Οι επιπλέον πόροι θα αντληθούν από την Επιτροπή με την έκδοση ομολόγων διάρκειας έως 30 ετών, η αποπληρωμή του κεφαλαίου των οποίων θα ξεκινήσει το 2028, και θα διανεμηθούν στα κράτη-μέλη, τις περιφέρειες και τους τομείς της οικονομίας που έχουν πληγεί βαρύτερα από την κρίση. Οι επιχορηγήσεις θα δοθούν σε βάθος τετραετίας μέσω προγραμμάτων του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (του προϋπολογισμού της Ε.Ε. για το 2021-27). Τα δάνεια θα δοθούν για τη χρηματοδότηση δημόσιων επενδύσεων, με ορίζοντα αποπληρωμής τα 20 έτη.Το  πακέτο του Next Generation EU των 750 δισ. θα πλαισιώσει έναν κοινοτικό προϋπολογισμό αξίας 1,1 τρισ. ευρώ σε βάθος επταετίας, με το συνολικό πακέτο να φτάνει το 1,85 τρισ. Ευρώ.

 Οι τρείς πυλώνες του προγράμματος

Το πρόγραμμα «Νext Generation EU» αποτελείται από τρεις πυλώνες. Ο πρώτος αφορά τη στήριξη των κρατών-μελών της Ε.Ε. Το βασικό εργαλείο θα είναι το Recovery and Resilience Facility (RRF), που θα περιλαμβάνει επιχορηγήσεις 310 δισ. ευρώ και δάνεια 250 δισ. ευρώ.. Ένας νέος Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 560 δισ. EUR, ο οποίος θα χρησιμοποιηθεί για επενδύσεις  πράσινης ανάπτυξης και ψηφιακής μετάβασης.

Τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο πλαίσιο των εθνικών τους προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων, σύμφωνα με τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές της Ένωσης, τα εθνικά σχέδια των κρατών μελών για την ενέργεια και το κλίμα, καθώς και με τα σχέδια Δίκαιης Μετάβασης, όπου είναι σκόπιμο. Η έμφαση θα δοθεί στις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα των οικονομιών.

Οι χώρες που θα αιτηθούν πόρους θα πρέπει να καταθέσουν αναλυτικά σχέδια δημόσιων επενδύσεων και συνοδευτικών μεταρρυθμίσεων, τα οποία πρέπει να συμβαδίζουν με τις βασικές προτεραιότητες της Ε.Ε.: την πράσινη μετάβαση, την ψηφιακή ατζέντα και την ενίσχυση της «ανθεκτικότητας» (resilience) των οικονομιών της Ενωσης απέναντι σε μελλοντικά σοκ. Επιπλέον, θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις συστάσεις πολιτικής του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

Τ ο δεύτερο μέρος του πρώτου πυλώνα είναι το «React-EU», που περιγράφεται ως ένα «συμπλήρωμα της πολιτικής συνοχής», αξίας 55 δισ. ευρώ, και θα παρέχει επιχορηγήσεις με ευέλικτους όρους και ιαπλουστευμένες διαδικασίες, μέσω της δυνατότητα μεταφοράς πόρων μεταξύ ταμείων και κατηγοριών περιφερειών, κυρίως σε κράτη και υπηρεσίες που έχουν πληγεί άμεσα από την πανδημία, όπως είναι οι τομείς υγείας και οι ευάλωττες  κοινωνικά ομάδες.

Η ενίσχυση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης  με 40 δις!

Καθαρά πράσινης κατεύθυνσης είναι το τρίτο μέρος του πρώτου πυλώνα που αφορά την ενίσχυση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης με 40 δις. Μάλιστα, προβλέπεται γενναία ενίσχυση όλων των πυλώνων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης ( αύξηση της χρηματοδότησης για το InvestEU που συνεπάγεται επίσης ενίσχυση του δεύτερου πυλώνα του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης.

Η Επιτροπή υποβάλλει επίσης προτάσεις για τη δημιουργία του νέου μηχανισμού δανειοδότησης του δημόσιου τομέα που αποτελεί τον τρίτο πυλώνα του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης.  Στο πλαίσιο αυτό Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων παρουσίασαν αμέσως μετά τις ανακοινώσεις του κεντρικού προγράμματος ανάκαμψης,  την πρόταση για τον τρίτο πυλώνα στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, δηλαδή τον μηχανισμό δανειοδότησης του δημόσιου τομέα. Ο μηχανισμός θα εφαρμοστεί από κοινού από την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Θα αποτελείται από μια συνιστώσα επιχορήγησης ύψους 1,5 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και μια συνιστώσα δανείου ύψους έως και 10 δισ. ευρώ από τους ίδιους πόρους της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Ο μηχανισμός αναμένεται να κινητοποιήσει δημόσιες επενδύσεις μεταξύ 25 και 30 δισ. ευρώ προς όφελος τομέων όπως υποδομές ενέργειας και μεταφορών, δίκτυα τηλεθέρμανσης, δημόσιες συγκοινωνίες, μέτρα ενεργειακής απόδοσης, κοινωνικές υποδομές, και άλλα έργα που μπορούν να ωφελήσουν άμεσα τις κοινότητες στις πληγείσες περιφέρειες και να μειώσουν το κοινωνικοοικονομικό κόστος της μετάβασης.

Ενδεικτική της σπουδαιότητας της νέας κίνησης είναι η σχετική δήλωση της αντιπρόεδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων κ. Λιλιάνα Πάβλοβα: “Παρόλο που σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τις τεράστιες κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις που παρουσιάζει η COVID-19, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τη μακροπρόθεσμη σημαντική απειλή της κλιματικής αλλαγής. Ως κλιματική τράπεζα της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει δεσμευτεί να διαθέσει τουλάχιστον το 50 % της δανειοδότησής της σε δράσεις για το κλίμα και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα έως το 2025 και να ευθυγραμμίσει όλη τη χρηματοδότησή της με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού έως το τέλος του έτους. Ο προτεινόμενος Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης, τον οποίο η ΕΤΕπ προτίθεται στηρίξει με τη χρηματοδότησή της, θα είναι καίριας σημασίας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η μετατροπή των οικονομιών μας προς ένα ουδέτερο ισοζύγιο του άνθρακα θα πραγματοποιηθεί με κοινά οφέλη και χωρίς δυσανάλογο κόστος μεταξύ των περιφερειών”

15 δις στη Γεωργία και τη διάσωση της βιοποικιλότητας

Τέλος, στο 3^ο μέρος του πρώτου πυλώνα, καταγράφεται και η ενίσχυση με 15 δις  τουτου προϋπολογισμού για το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης για τη στήριξη των γεωργών και των αγροτικών περιοχών ώστε να προβούν στις διαρθρωτικές αλλαγές που είναι αναγκαίες σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η ενίσχυση αυτή θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη των φιλόδοξων στόχων για το κλίμα και το περιβάλλον που τίθενται με τη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο».

Δεύτερος  Πυλώνας: Στήριξη του επιχειρείν

Ο δεύτερος πυλώνας επικεντρώνεται στη στήριξη του ιδιωτικού τομέα. Στο πλαίσιό του, η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση του προγράμματος «InvestEU» (αυξάνοντας τους πόρους του στα 15,3 δισ. ευρώ) και την προσθήκη σε αυτό ενός εργαλείου στρατηγικών επενδύσεων. Το εργαλείο αυτό η Επιτροπή ελπίζει ότι θα κινητοποιήσει ιδιωτικές επενδύσεις αξίας 150 δισ. ευρώ που θα «υποστηρίξουν μία σειρά από κρίσιμες αλυσίδες αξίες», όπως αναφέρουν αρμόδιοι αξιωματούχοι, ειδικά στον υγειονομικό τομέα αλλά όχι μόνο. Επιπλέον, θα συσταθεί ένα νέο «εργαλείο φερεγγυότητας», που θα παρέχει προσωρινή κεφαλαιακή στήριξη σε εταιρείες οι οποίες έχουν πληγεί από την τρέχουσα κρίση (θα διαθέτει 31 δισ. ευρώ, τα οποία εκτιμάται ότι μπορούν να ξεκλειδώσουν ιδιωτικές επενδύσεις έως και 300 δισ.).

Το εργαλείο, συγκεκριμένα, θα παρέχει εγγυήσεις μέσω του ΠΔΠ στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με τη συνδρομή των οποίων ιδιωτικά κεφάλαια θα επενδύουν σε εταιρείες που έχουν προσωρινή ανάγκη στήριξης. Κοινοτικός αξιωματούχος σημειώνει ότι «θα υπάρχει μεγάλη απόσταση» μεταξύ της Επιτροπής και των ατομικών επιλογών διάσωσης εταιρειών, μεταξύ άλλων, μέσω ανεξάρτητης επιτροπής αξιολόγησης επενδύσεων, όπως με το σχέδιο Γιούνκερ. «Ο σκοπός είναι να διασώσουμε βιώσιμες εταιρείες, όχι να κάνουμε επενδύσεις με πολιτικά κίνητρα», σημειώνεται. Σχετικά με την εμβέλεια του εργαλείου φερεγγυότητας, προκύπτει ότι θα είναι δύσκολο να κινητοποιηθεί υπέρ επιχειρήσεων με αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα…

Τρίτος Πυλώνας

Ο τρίτος πυλώνας περιλαμβάνει αυξημένες δαπάνες για υγεία, έρευνα και καινοτομία.  Ειδικότερα προβλέπεται

• ένα νέο πρόγραμμα για την υγεία, το EU4Health, ύψους 9,4 δισ. EUR ώστε να εξασφαλιστεί ότι η Ένωση διαθέτει τις κρίσιμης σημασίας ικανότητες που χρειάζεται προκειμένου να ανταποκρίνεται με ταχύτητα και στην κατάλληλη κλίμακα σε μελλοντικές κρίσεις.Το πρόγραμμα θα σχεδιαστεί και θα υλοποιηθεί με πλήρη σεβασμό της κατανομής των αρμοδιοτήτων μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της στον τομέα της υγείας·

•  αύξηση για τον rescEU, τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ένωσης κατά 2 δισ. EUR, ώστε να καταστεί πιο ευέλικτος και θα αυξηθεί η ικανότητα της Ένωσης για ανάληψη συλλογικής δράσης σε επίπεδο ΕΕ·
•  αναβάθμιση του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» ώστε να ανέλθει σε 94,4 δισ. EUR με σκοπό να αυξηθεί η ευρωπαϊκή στήριξη σε δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας που σχετίζονται με την υγεία και το κλίμα·
• αύξηση του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας στα 86 δισ. EUR, μέσω νέας Εγγύησης Εξωτερικής Δράσης, καθώς και επιπλέον 1 δισ. EUR για το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη με σκοπό τη στήριξη εταίρων —ιδίως στα Δυτικά Βαλκάνια, τη Γειτονία και την υπόλοιπη Αφρική— στις προσπάθειές τους να καταπολεμήσουν και να ανακάμψουν από τις επιπτώσεις της πανδημίας·

• αύξηση του κονδυλίου για το μέσο ανθρωπιστικής βοήθειας κατά 5 δισ. EUR, η οποία αντανακλά τις αυξανόμενες ανθρωπιστικές ανάγκες στις πλέον ευάλωτες περιοχές του κόσμου.