ΕΕ: τέλος σε ορυκτά καύσιμα στη θέρμανση κτιρίων

Του Βλάση Οικονόμου*

Μετά από πολλές συζητήσεις και διενέξεις η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην τελική νομοθετική απόφαση για την εισαγωγή του πλαισίου της κλιματικής τιμολόγησης των ορυκτών καυσίμων στην θέρμανση κτιρίων και στους κινητήρες των μεταφορών, μέσω ενός νέου συστήματος Αδειών ΕΚπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου (το περιβόητο ETS2).

Το σύστημα λοιπόν αυτό θα θέτει μια τιμή CO2 από το 2027 για τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται στη θέρμανση με αρχικό ταβάνι τιμής τα 45 EUR/tCO2 έως το 2030 όπου και θα αναμορφωθεί.

Η αύξηση αυτή θα επιβαρύνει και τις τιμές των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στη θέρμανση, κυρίως φυσικό αέριο και πετρέλαιο, ενώ το κόστος θα αναφέρεται στους παρόχους των καυσίμων με μετακύλισή τους στους καταναλωτές. Το νέο αυτό μέτρο θα συμπληρωθεί και από το παζλ των μέτρων που βρίσκονται προς διαπραγμάτευση και ψήφιση στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς, κυρίως τις Ελάχιστες Απαιτήσεις Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων, τη νέα οδηγία Ecodesign που ουσιαστικά δε θα επιτρέπει πώληση καυστήρων πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως επίσης και του υποχρεωτικού στόχου Ενεργειακής Απόδοσης στην τελική κατανάλωση. Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί η πίεση στην αγορά για να επιταχυνθεί η ενεργειακή μετάβαση με το χαμηλότερο δυνατό κόστος στα κτίρια.

Προκειμένου να ελαφρυνθεί το κόστος από το νέο μέτρο, αποφασίστηκε και η δημιουργία του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου, το οποίο θα έχει συνολικό προϋπολογισμό 87 δις (από το 2027) και θα αφορά την καταπολέμηση της αύξησης του κόστους.

Με βάση πρόσφατη μελέτη που εκπονήθηκε από το Institute for European Energy and Climate Policy , το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο δεν είναι αρκετό για να αντιμετωπίσει την αύξηση των τιμών εάν δεν συνοδευτεί από εμπροσθοβαρείς και τάχιστες ανακαινίσεις κτιρίων και άμεση απομάκρυνση καυστήρων φυσικού αερίου και αντικατάστασής τους από καθαρά καύσιμα ή αντλίες θερμότητας. Ειδικά για τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος (κυρίως για την πρώτη εισοδηματική κλάση), τα ποσά αυτά δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες αντικατάστασης καυστήρων και ενεργειακών αναβαθμίσεων. Αντίστοιχα, πρέπει να διατεθούν πολύ μεγαλύτερα κεφάλαια από τα εθνικά σχέδια Ταμείου Ανάκαμψης (σε ποσοστό άνω του 30-35%) με γρήγορη απορρόφηση για να εξομαλυνθούν οι επιπτώσεις.

Τι σημαίνει όμως για την Ελλάδα και τα χαμηλά εισοδήματα; Τα νοικοκυριά της πρώτης εισοδηματικής κλάσης (όπου ουσιαστικά δε μπορούν να συνεισφέρουν σε επενδύσεις ενεργειακής αναβάθμισης και η αύξηση του ενεργειακού κόστους θα μειώσει πολύ περισσότερο το διαθέσιμό τους εισόδημα) με την εφαρμογή του νέου μέτρου θα μειώσουν την ενεργειακή τους χρήση μειώνοντας όμως και την θέρμανση στα σπίτια τους (Σενάριο 1). Αντίθετα, εάν η χώρα προβεί σε μαζικές ανακαινίσεις κτιρίων των νοικοκυριών αυτών και παράλληλα σε προγράμματα άμεσης αντικατάστασης καυστήρων ορυκτών καυσίμων, η μείωση της χρήσης θα υλοποιηθεί χωρίς όμως να χαθεί η θερμική άνεση – καταπολεμώντας έτσι την ενεργειακή ένδεια διαρθρωτικά.

Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι ο τρόπος κατανομής της χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης (1.3 δις), όσο και το εκτιμώμενο διαθέσιμο ποσό από το Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο (4 δις περίπου με αναλογία 5,5% του συνόλου) και τα έσοδα από τις δημοπρασίες αδειών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (6.7 δις έως το 2040), δεν επαρκούν για να καλύψουν αυτές τις ανάγκες των νοικοκυριών. Αντίθετα, θα πρέπει να γίνει μια αναδιανομή των ποσών του Ταμείου Ανάκαμψης με προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης μόνο για ευάλωτα νοικοκυριά (ξεφεύγοντας από τις επιδοτήσεις λογαριασμών) και απομάκρυνση καυστήρων αερίου. Τα προαναφερθέντα ποσά αφορούν σε όλο το φάσμα της ενεργειακής ένδειας (που μαστίζει και τη δεύτερη έως και τρίτη εισοδηματική κατηγορία), επομένως αν θεωρήσουμε ότι οι αναβαθμίσεις θα γίνουν και στις κατηγορίες αυτές εισοδημάτων, οι χρηματοδοτικές ανάγκες τριπλασιάζονται. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι εάν η χρηματοδότηση γίνει από τα ταμεία (και στα τρία μέτρα – το ETS2, τις ενεργειακές αναβαθμίσεις και την απομάκρυνση καυστήρων), το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μπορεί να αυξηθεί κατά 5% έως το 2040.

Το χρηματοδοτικό κενό που έρχεται στην χώρα δεδομένων των συνθηκών πρέπει να αντιμετωπιστεί με αναδιανομή κονδυλίων και εμπροσθοβαρή προγράμματα, (καθώς τα ταμεία αυτά λήγουν πριν το 2030). Η χώρα αντίθετα επιλέγει την περαιτέρω είσοδο του φυσικού αερίου σαν θέρμανση, κλειδώνοντας έτσι τα νοικοκυριά στο λάθος μέσο, με αποτέλεσμα το κοινωνικό κόστος να εκτιναχθεί. Χρειάζεται αλλαγή κατεύθυνσης άμεσα και στην Ελλάδα και ένας ουσιαστικός μακροχρόνιος σχεδιασμός δεδομένων των νέων αυτών συνθηκών και μέτρων!

*Οικονόμου Βλάσης – Institute for European Energy and Climate Policy

ienergeia.gr