ΕΕΔΣΑ: οι Δήμοι να βγάζουν«καθαρούς» λογαριασμούς διαχείρισης απορριμμάτων

Να αποσυνδεθεί ο τρόπος υπολογισμού των ανταποδοτικών τελών από τα ηλεκτροδοτούμενα τετραγωνικά εντός κτιρίου και ο προσδιορισμός των τελών απορριμμάτων να γίνεται ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία παρέχει ο Δήμος, επί τη βάσει του πραγματικού κόστους διαχείρισης των παραγομένων αποβλήτων, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν τι πληρώνουν, με βάση τις επιδόσεις του Δήμου αλλά και τις δικές τους επιδόσεις στην ανακύκλωση.

Η πρόταση για «καθαρούς λογαριασμούς», μεταξύ Δήμων και πολιτών στη διαχείριση των απορριμμάτων, συνδυαστικά με την επιβολή του τέλους ταφής, για το οποίο επίσης διατυπώνονται διορθωτικές προτάσεις, ώστε να εφαρμοστεί δίκαια και αποτελεσματικά και να μην επιβαρύνει υπέρμετρα τα νοικοκυριά, εν μέσω της οικονομικής κρίσης και ενεργειακής ακρίβειας περιλαμβάνεται σε δέσμη  15 μέτρων, που καταθέτει η  Ελληνική Εταιρία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ) προς τα συναρμόδια υπουργεία, ως ολοκληρωμένο πλαίσιο οικονομικών κινήτρων/αντικινήτρων για την επιτάχυνση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία.

«Καθαροί λογαριασμοί»

-«Απαιτείται η αποσύνδεση του τρόπου υπολογισμού των ανταποδοτικών τελών με βάση τα ηλεκτροδοτούμενα m² εντός κτιρίου, με την τιμολόγηση του κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων και ο προσδιορισμός τους ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία παρέχει ο Δήμος επί τη βάσει του πραγματικού κόστους διαχείρισης των παραγομένων αποβλήτων» σημειώνει η ΕΕΔΣΑ και αναφέρει ότι:

-« Με αυτό τον τρόπο ο πολίτης ελέγχει το Δήμο ως προς τις πρακτικές διαχείρισης των απορριμμάτων του και γνωρίζει εκ των προτέρων το ακριβές κόστος που επωμίζεται ως Δημότης για τη διαχείριση. Συγχρόνως, ο Δήμος καλείται να καταβάλει προσπάθεια για να αποτιμήσει το ακριβές κόστος διαχείρισης των αποβλήτων, να μην το επιβαρύνει με άλλα άσχετα κόστη και να προσφέρει μια διαφανή και ξεκάθαρη χρέωση στον Δημότη. Έτσι θα μπορέσει να ξεκινήσει και μια διαδικασία αξιολόγησης (benchmarking) των Δήμων ως προς τις επιδόσεις τους στη διαχείριση των αποβλήτων με βάση τις χρεώσεις που επιβάλουν στους Δημότες για τη διαχείριση των αποβλήτων σε συνδυασμό με τις εφαρμοζόμενες πρακτικές διαχείρισης».

Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της ΕΕΔΣΑ

Στο πλαίσιο του ρόλου της, ως επιστημονικού συμβούλου της πολιτείας, η ΕΕΔΣΑ συνέστησε Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων από ακαδημαϊκούς και στελέχη στον τομέα διαχείρισης αποβλήτων, για να καθορίσει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο κινήτρων/αντικινήτρων, που θα αποτελέσουν το εργαλείο για την επιτάχυνση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία όσον αφορά στους Δήμους, ΦΟΔΣΑ, καταναλωτές, δημότες, επιχειρήσεις.

Οι προτάσεις της ΕΕΔΣΑ απευθύνονται προς τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστα Σκρέκα, τον υπουργό Εσωτερικών Μαυρουδή Βορίδη, τον γενικό γραμματέα Συντονισμού Αποβλήτων Μανώλη Γραφάκο, τον γενικό γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων Πέτρο Βαρελίδη, τον γενικό γραμματέα ΥΠΕΣ Μιχάλη Σταυριανουδάκη, ενώ γνωστοποιούνται παράλληλα προς την πρόεδρο της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Διονυσία Αυγερινοπούλου, τον πρόεδρο της ΚΕΔΕ Δημήτρη Παπαστεργίου και  τον γενικό διευθυντή του ΕΟΑΝ Νίκο Χιωτάκη.

Εκτιμούμε ότι οι 15 προτάσεις θα συμβάλλουν είτε στη βελτίωση εφαρμογής υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, είτε στην θέσπιση επιπλέον μέτρων αλλά και στον σχεδιασμό νέων χρηματοδοτικών κινήτρων για τους Δήμους και τους ΦΟΔΣΑ τονίζεται στη σχετική επιστολή την οποία υπογράφουν εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΕΔΣΑ ο πρόεδρος Γιώργος Ηλιόπουλος, ο εντεταλμένος αντιπρόεδρος Νικόλας Μουσιόπουλος και ο γενικός γραμματέας Κωνσταντίνος Μουστάκας, ενώ αναλυτικά αναφέρονται τα ακόλουθα:

15 ΜΕΤΡΑ -ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΕΔΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Για την επιτάχυνση της εφαρμογής δράσεων που σχετίζονται με την αλυσίδα διαχείρισης στο πλαίσιο κυκλικής οικονομίας, όπως δράσεων Μείωσης, Επαναχρησιμοποίησης, Επισκευής, Ανακαίνισης, Ανακύκλωσης, Ανάκτησης υλικών ή/και ενέργειας, απαιτείται μεταξύ άλλων και ένα πλέγμα οικονομικών κινήτρων/αντικινήτρων που θα απευθύνεται προς όλους τους σχετιζόμενους με την ανωτέρω αλυσίδα, όπως ενδεικτικά πολίτες, παραγωγοί προϊόντων, δήμοι, ΦΟΔΣΑ, ιδιωτικές επιχειρήσεις ανάκτησης, βιομηχανία κ.ο.κ.

Το πλέγμα αυτό θα πρέπει να λειτουργεί ως επιταχυντής των διαδικασιών με προτεραιότητα στην παροχή κινήτρων και συμπληρωματικά και αντικινήτρων, ώστε να έχει διπλό χαρακτήρα επιβράβευσης για τις θετικές πρακτικές και επιβολής οικονομικών κυρώσεων για τις αρνητικές.

Εκτός από τον οικονομικό χαρακτήρα, θα πρέπει να έχει και χαρακτήρα ενημέρωσης του ενδιαφερομένου κοινού για τα αποτελέσματα και τη συμβολή των σχετιζόμενων με την ανωτέρω αλυσίδα.

Η εφαρμογή του τέλους ταφής του Ν.4819/2021 από 1.1.2022 είναι απαραίτητη – με κατάλληλες βελτιώσεις που έχει προτείνει η ΕΕΔΣΑ – αλλά καλύπτει μόνο εν μέρει το θέμα, καθώς έχει την διάσταση του αντικινήτρου για την ταφή και απευθύνεται στους Δήμους που το πληρώνουν, ενώ δεν έχει καμία αποτελεσματικότητα για τους πολίτες που παράγουν τα απόβλητα και δρουν ή όχι για τη σωστή διαχείρισή τους.

Η εφαρμογή του πληρώνω όσο πετάω (ΠΟΠ) του Ν.4819/2021, από 1.1.2023 (μεγάλοι Δήμοι και Δήμοι άνω των 20.000 κατοίκων, για το ρεύμα του καφέ κάδου αν υφίσταται) είναι επίσης απαραίτητη, καθώς μπορεί να έχει ταυτόχρονα – αναλόγως της επιλογής του τρόπου εφαρμογής- τόσο το χαρακτήρα κινήτρου όσο και αντικινήτρου του Δήμου προς τους πολίτες -παραγωγούς αποβλήτων (νοικοκυριά, τοπικές επιχειρήσεις).

Ο σωστός συνδυασμός των ανωτέρω 2 εργαλείων και με παράλληλη χρήση επιπλέον που αφορούν στους παραγωγούς (πχ διαβάθμιση εισφορών που πληρώνουν σε Προγράμματα Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού) και τους πολίτες- καταναλωτές (πχ τέλη σε κατανάλωση συσκευασιών μιας χρήσης), μπορεί να επιδράσει καταλυτικά στη συμμόρφωση με τη νομοθεσία.

Στους πολίτες- καταναλωτές χρειάζεται να δοθεί σαφές κίνητρο υπό τύπο bonus για να υιοθετήσουν πρακτικές ανακύκλωσης και μείωσης της ποσότητας παραγομένων αποβλήτων. Ωστόσο, αυτό πρέπει να ξεκινήσει με τη θέσπιση ενός καθεστώτος διαφάνειας στο κόστος διαχείρισης των αποβλήτων και στις χρεώσεις των Δήμων για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Απαιτείται η αποσύνδεση του τρόπου υπολογισμού των ανταποδοτικών τελών με βάση τα ηλεκτροδοτούμενα m² εντός κτιρίου, με την τιμολόγηση του κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων και ο προσδιορισμός τους ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία παρέχει ο Δήμος επί τη βάσει του πραγματικού κόστους διαχείρισης των παραγομένων αποβλήτων. Με αυτό τον τρόπο ο πολίτης ελέγχει το Δήμο ως προς τις πρακτικές διαχείρισης των απορριμμάτων του και γνωρίζει εκ των προτέρων το ακριβές κόστος που επωμίζεται ως Δημότης για τη διαχείριση. Συγχρόνως, ο Δήμος καλείται να καταβάλει προσπάθεια για να αποτιμήσει το ακριβές κόστος διαχείρισης των αποβλήτων, να μην το επιβαρύνει με άλλα άσχετα κόστη και να προσφέρει μια διαφανή και ξεκάθαρη χρέωση στον Δημότη. Έτσι θα μπορέσει να ξεκινήσει και μια διαδικασία αξιολόγησης (benchmarking) των Δήμων ως προς τις επιδόσεις τους στη διαχείριση των αποβλήτων με βάση τις χρεώσεις που επιβάλουν στους Δημότες για τη διαχείριση των αποβλήτων σε συνδυασμό με τις εφαρμοζόμενες πρακτικές διαχείρισης.

15 Προτεινόμενα Μέτρα

1) Για τους πολίτες / νοικοκυριά / επιχειρήσεις παραγωγούς αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ):

Α) Κατά την εφαρμογή του Ν.4819/2021 για το Π.Ο.Π κατά τη σύνταξη του κανονισμού νέων ανταποδοτικών τελών από τους Δήμους θα πρέπει να υπάρχει επαρκής διαβάθμιση των τιμολογίων που θα πληρώνουν στο Δήμο ανάλογα με την ροή (πχ τα Σύμμεικτα του Πράσινου Κάδου αν θεωρήσουμε συντελεστή 1, τα Βιοαπόβλητα πρέπει να έχουν συντελεστή 30-50% χαμηλότερο).

Β) Πρόβλεψη από τους Δήμους για παροχή κινήτρου για τα υλικά που προσκομίζονται από τους πολίτες σε κεντρικές δομές των Δήμων, όπως Πράσινα Σημεία, Κέντρα Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών -ΚΔΕΥ με κίνητρα, όπως εκπτώσεις σε τροφεία παιδικών σταθμών, σε πολιτιστικές / αθλητικές δραστηριότητες ή και απευθείας σε χρήμα, κλπ.

Γ) Πρόβλεψη από τους Δήμους για παροχή κινήτρου για τα νοικοκυριά/επιχειρήσεις που εφαρμόζουν επιτόπια κομποστοποίηση, με δωρεάν χορήγηση ή υψηλή επιδότηση του αναγκαίου εξοπλισμού και για χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων με δωρεάν διάθεση συγκεκριμένων ποσοτήτων του παραγόμενου compost (εδαφοβελτιωτικού) για ίδια χρήση.

Ανεξαρτήτως του τρόπου είσπραξης, θα πρέπει να υπάρχει αναλυτική κατάσταση χρέωσης, ώστε ο πολίτης να είναι πλήρως ενημερωμένος τι ακριβώς πληρώνει και τι μπορεί να ωφεληθεί. Σε επόμενο στάδιο θα πρέπει ο Δημότης να επιλέγει την ποσότητα αποβλήτων που παράγει και για την οποία χρεώνεται, μέσω της χρήσης προσωπικού κάδου αποβλήτων σε όποια κτίρια αυτό είναι τεχνικά εφικτό (σε πρώτη φάση αυτό μπορεί να εφαρμοσθεί πιλοτικά σε δήμους με μεγάλο αριθμό μονοκατοικιών) ανάλογα με την εκτιμώμενη ποσότητα αποβλήτων που παράγει σε εβδομαδιαία βάση. H «προσωποποίηση της παραγωγής αποβλήτων», δηλαδή ο προσδιορισμός της ποσότητας των αποβλήτων που παράγει ο κάθε Δημότης ανάλογα με τη συμπεριφορά του και τις συνήθειές του και, συγχρόνως, η εφαρμογή του «Πληρώνω όσο Πετάω» θα λειτουργήσει στην κατεύθυνση της μείωσης παραγωγής αποβλήτων από τον Δημότη, εφόσον ο κάθε Δημότης θα μπορεί αφενός να γνωρίζει τι ακριβώς πληρώνει για τη διαχείριση των αποβλήτων που παράγει και αφετέρου να υιοθετήσει πιο βιώσιμες πρακτικές παραγωγής και διαχείρισης των αποβλήτων του για να μειώσει τις ποσότητές τους και, κατά συνέπεια, τις άμεσες χρεώσεις που τον βαρύνουν.

2) Για τους καταναλωτές προϊόντων, θα πρέπει να υπάρχουν οικονομικά κίνητρα και αντικίνητρα για τη μείωση ή/και αύξηση ανακυκλωσιμότητας στα προϊόντα μιας χρήσης οποιουδήποτε υλικού, όπως :

Α) Τέλη ανά μονάδα κατανάλωσης (πχ τμχ) κατά την αγορά τους, ώστε να ενθαρρύνεται η μείωση κατανάλωσης όπου υπάρχουν διαθέσιμα προϊόντα πολλαπλών χρήσεων (πχ πλαστικές σακούλες μιας χρήσης, πλαστικά κύπελλα καφέ μιας χρήσης κοκ).

Β) Μειωμένη τιμή του προϊόντος που πωλείται σε συσκευασία πολλαπλών χρήσεων συσκευασία που ανήκει στον καταναλωτή (πχ στον καφέ take away )

Γ) Διαθεσιμότητα σε κεντρικά σημεία έξυπνων κάδων – γωνιών ανακύκλωσης για επιστροφή των αποβλήτων προς ανακύκλωση ή επαναπλήρωση (πχ φιάλες)

Δ) Υποχρεωτική εφαρμογή συστημάτων επιστροφής εγγύησης σε αθλητικές, πολιτιστικές, κοινωνικές κλπ. εκδηλώσεις και εκθέσεις για αναψυκτικά, τρόφιμα κλπ. είδη που αγοράζονται, ώστε να δίδεται ισχυρό κίνητρο στους καταναλωτές να επιστρέφουν τις συσκευασίες π.χ. των αναψυκτικών ώστε να λάβουν επιστροφή το αντίτιμο της εγγύησης.

3) Για τους παραγωγούς προϊόντων που υπάγονται σε Προγράμματα Διευρυμένης Ευθύνης- ΠΔΕΠ (όπως συσκευασίες, ρούχα, ηλεκτρονικά, κ.λπ.)

Α) Μειωμένες Εισφορές στο πλαίσιο της συμμετοχή τους στα ΠΔΕΠ σε περίπτωση που έχουν αυξημένη ανακυκλωσιμότητα – επισκευασιμότητα (eco-modulation)

Β) Αυξημένες Εισφορές στο ΠΔΕΠ σε αντίθετη περίπτωση και πρόσθετα τέλη όταν δεν έχουν ιδιότητες που να τα καθιστούν ανακυκλώσιμα ή επισκευάσιμα.

4)  Για τους Δήμους

Α) Πρόβλεψη ειδικών κονδυλίων λειτουργικής ενίσχυσης (πχ του Εθνικού Σκέλους ΠΔΕ, στο πλαίσιο τακτικών κρατικών επιχορηγήσεων, στο πλαίσιο διανομής εισπραχθέντων τελών, στο πλαίσιο συμμετοχής τους σε δράσεις Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού), για οικονομική ενίσχυση της ανακύκλωσης, για όσους επιτυγχάνουν % αύξησης της ανακύκλωσης.

Θέσπιση προγράμματος συγκριτικής αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιδόσεων Δήμων και επιβράβευσής των στη βάση των επιτευχθέντων στόχων μείωσης παραγωγής αποβλήτων με βάση συγκεκριμένους Δείκτες (Benchmarking).

Β) Εφαρμογή τέλους ταφής, με δίκαιη απομείωση στη βάση επίτευξης στόχων ανακύκλωσης και σε ύψος ανάλογο με το Μ.Ο. της ΕΕ, συγκριτικά με το Εθνικό ΑΕΠ.

H εφαρμογή του τέλους ταφής να λάβει υπόψη της τα σωρευτικά πρόστιμα που έχει καταβάλει η κεντρική κυβέρνηση στην Ε.Ε. για τη λειτουργία των παράνομων χωματερών στη διάρκεια των ετών από το 2014 και μετά (περ. 60 εκ. €).

Γ ) Πληρωμή Εισφορών στο πλαίσιο Τιμολογιακής Πολιτικής για υπηρεσίες που παρέχουν οι ΦΟΔΣΑ, με διαβάθμιση αναλόγως ανάλογα με την ροή πχ τα Σύμμεικτα του Πράσινου Κάδου αν θεωρήσουμε συν/στη 1, τα Βιοαπόβλητα πρέπει να έχουν συν/στη 30-50% χαμηλότερο και επιπλέον εφαρμογή βαθμίδας, που καθορίζει το ποσό που πληρώνει ο κάθε δήμος σε σχέση με την επίδοσή του στην ανακύκλωση.

Δ) Σχεδιασμός πολυετών πιλοτικών ή/και καινοτόμων προγραμμάτων με 100% χρηματοδοτούμενες επενδύσεις από το ΕΣΠΑ/ΠΔΕ, για (ενδεικτική αναφορά):

-Τη συλλογή των τροφικών υπολειμμάτων από τις κουζίνες και τις τραπεζαρίες για παραγωγή και πώληση α’ ύλης για ζωοτροφές, την αξιοποίηση της βιομάζας (για παραγωγή pellet, κομπόστ) που προκύπτει από την επεξεργασία ξύλινων ογκωδών αποβλήτων, κ.λπ.

-Την υλοποίηση προγραμμάτων μέσω ψηφιακών πλατφορμών ενημέρωσης, επιβράβευσης, ευαισθητοποίησης κοινού και εν γένει προγραμμάτων έξυπνης πόλης για την διαχείριση ΑΣΑ.

5) Για τους ΦΟΔΣΑ

Α) Πρόβλεψη ειδικών κονδυλίων, στο πλαίσιο αναδιανομής εισπραχθέντων τελών, που θα αποτελούν λειτουργική ενίσχυση των εργασιών ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών/ενέργειας, για όσους επιτυγχάνουν μειωμένη ταφή.

Β) Σχεδιασμός πολυετών πιλοτικών ή/και καινοτόμων προγραμμάτων με 100% χρηματοδοτούμενες επενδύσεις από το ΕΣΠΑ/ΠΔΕ, για (ενδεικτική αναφορά) ρομποτικά συστήματα για την ανάκτηση, πλατφόρμες ανταλλαγής, μονάδες παρασκευής α’ υλών από ανακυκλωμένα υλικά στο πλαίσιο των Πάρκων Κυκλικής Οικονομίας, παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (πχ Φ/Β σε αποκατεστημένους ΧΥΤ) κοκ.