Η εφαρμογή των έξυπνων συμβολαίων στην κατασκευή: μια ματιά στο μέλλον

Του Πάνου Καραδήμου, Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός, MSc

pkaradimos@hotmail.com

Ο κατασκευαστικός κλάδος διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, συνεισφέροντας περίπου το 6% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2018, με προβλέψεις να φτάσει το 15% έως το 2030. Ωστόσο, για δεκαετίες, η κατασκευαστική βιομηχανία έχει επικριθεί για χαμηλή παραγωγικότητα, φτωχές επιδόσεις και αργή υιοθέτηση καινοτομιών. Παρόλο που οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (ICT) μετασχηματίζουν σχεδόν κάθε βιομηχανία μέσω της αυξημένης ψηφιοποίησης και της διαχείρισης δεδομένων, η Αρχιτεκτονική, η Μηχανική και οι Κατασκευές υστερούν στην ενσωμάτωση αυτών των τεχνολογιών σε σύγκριση με άλλους κλάδους, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία και η αεροναυπηγική.

Πηγή: https://pixabay.com/photos/blockchain-handshake-shaking-hands-2853046/

Σε αυτό το πλαίσιο, τα έξυπνα συμβόλαια (smartcontracts) αποτελούν μια σημαντική τεχνολογική καινοτομία που μπορεί να συμβάλει στον ψηφιακό μετασχηματισμό των κατασκευών.

Ένα έξυπνο συμβόλαιο είναι ένα ψηφιακό συμβόλαιο, το οποίο δημιουργείται και συμφωνείται από τα εμπλεκόμενα μέρη και αποθηκεύεται δημόσια στο blockchain. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα υπολογιστή ή ένα πρωτόκολλο συναλλαγών που προορίζεται να εκτελεί, να ελέγχει ή να καταγράφει αυτόματα γεγονότα και ενέργειες σύμφωνα με τους όρους ενός συμβολαίου ή μιας συμφωνίας. Βασισμένα στην τεχνολογία blockchain και τις κρυπτογραφικές τεχνικές, τα έξυπνα συμβόλαια εκτελούνται αυτόματα όταν πληρούνται προκαθορισμένοι όροι, διασφαλίζοντας την ασφάλεια και τη διαφάνεια.

Η τεχνολογία blockchain, ένα αποκεντρωμένο και κατανεμημένο ψηφιακό λογιστικό σύστημα, καταγράφει τις συναλλαγές με ασφαλή, αμετάβλητο και διαφανή τρόπο. Οι συναλλαγές στα έξυπνα συμβόλαια γίνονται κυρίως με κρυπτονομίσματα, καθώς αυτά εκτελούνται σε blockchain δίκτυα, όπως το Ethereum, Binance Smart Chain, Solana κ.λπ. Τα έξυπνα συμβόλαια είναι προγράμματα που εκτελούνται αυτόματα όταν πληρούνται συγκεκριμένες συνθήκες, και οι πληρωμές τους πραγματοποιούνται με τα εγγενή tokens του εκάστοτε blockchain.

Η εφαρμογή των έξυπνων συμβολαίων στον κατασκευαστικό κλάδο μπορεί να δώσει λύσεις σε χρόνια προβλήματα, όπως οι συμβατικές διαφωνίες και η καθυστέρηση πληρωμών. Τα κατασκευαστικά συμβόλαια συχνά περιέχουν αντιφάσεις, λάθη ή ασαφείς όρους που δυσκολεύουν την εκτέλεσή τους. Επιπλέον, η επικράτηση των συμβολαίων σε έντυπη μορφή καθιστά δύσκολη την παρακολούθηση των αλλαγών, οδηγώντας σε νομικές διαμάχες. Τα έξυπνα συμβόλαια εξασφαλίζουν την αμετάβλητη και διαφανή καταγραφή όλων των όρων και των αλλαγών, μειώνοντας τις πιθανότητες διαφωνιών. Παράλληλα, διευκολύνουν την έγκαιρη και αυτόματη εκτέλεση πληρωμών, αντιμετωπίζοντας προβλήματα όπως οι καθυστερήσεις και η μη πληρωμή, τα οποία επιβαρύνουν την απόδοση και το χρονοδιάγραμμα των έργων.

Ποια είναι όμως η δομή ενός έξυπνου συμβολαίου;

Παρακάτω παρουσιάζονται μορφότυπα αναφορικά με συστήματα έξυπνου συμβολαίου κατασκευής και έξυπνου συμβολαίου πληρωμών.

Μορφότυπα για συστήματα έξυπνων συμβολαίων

Συμβόλαιο Κατασκευής:

-Συμμετέχοντα μέρη: Ονόματα και ρόλοι όλων των μερών που συμμετέχουν στη διαδικασία της κατασκευής.

-Πεδίο εργασίας: Λεπτομερής περιγραφή της εργασίας που θα εκτελεστεί, συμπεριλαμβανομένων προδιαγραφών, προθεσμιών και οροσήμων.

-Όροι και προϋποθέσεις: Σαφείς και περιεκτικοί όροι και προϋποθέσεις που περιγράφουν τις υποχρεώσεις, τις ευθύνες και τους μηχανισμούς επίλυσης διαφορών.

-Χρονοδιάγραμμα πληρωμών: Ανάλυση και προσδιορισμός των οροσήμων πληρωμής σε σύνδεση με την πρόοδο του έργου.

-Απαιτήσεις συμμόρφωσης: Κανονιστικά πρότυπα και πρότυπα ασφαλείας που πρέπει να τηρούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου.

Συμβόλαιο Πληρωμών:

-Συμμετέχοντα μέρη: Προσδιορισμός του πληρωτή και του δικαιούχου πληρωμής.

-Όροι πληρωμής: Καθορισμός του ποσού, του νομίσματος και της μεθόδου πληρωμής.

-Προϋποθέσεις πληρωμής: Κριτήρια που πρέπει να πληρούνται πριν από την απελευθέρωση της πληρωμής, όπως η ολοκλήρωση οροσήμων ή η πιστοποίησητης καλής εκτέλεσης της εργασίας.

-Μηχανισμός δέσμευσης: Μηχανισμός που διατηρεί τα κεφάλαια σε δέσμευση μέχρι να ικανοποιηθούν οι προϋποθέσεις που έχουν τεθεί.

-Αυτόματες ενεργοποιήσεις πληρωμών: Μόλις πληρωθούν οι προϋποθέσεις, το έξυπνο συμβόλαιο ενεργοποιεί αυτόματα την πληρωμή.

Πηγή: https://pixabay.com/vectors/contract-right-regulation-1481587/

 Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα οφέλη και οι προκλήσεις που συνδέονται με τη χρήση των έξυπνων συμβολαίων στην κατασκευή.

Οφέλη των έξυπνων συμβολαίων

-Αυτοματοποίηση και αποδοτικότητα: Οι όροι του συμβολαίου εκτελούνται αυτόματα χωρίς την ανάγκη μεσολαβητών (συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, τραπεζίτες κτλ.), εξοικονομώντας χρόνο.

-Διαφάνεια: Οι συναλλαγές καταγράφονται σε ένα αποκεντρωμένο καθολικό (decentralizedledger), δεν ελέγχεται από έναν κεντρικό οργανισμό ή αρχή, ενισχύοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Όλοι οι εμπλεκόμενοι έχουν πρόσβαση στους όρους του συμβολαίου και στις συναλλαγές που καταγράφονται στο blockchain, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη μεταξύ των μερών.

-Μείωση κόστους: Εξαλείφει τους μεσάζοντες (συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, τραπεζίτεςκτλ.) και μειώνει τον κίνδυνο απάτης, οδηγώντας σε σημαντική εξοικονόμηση κόστους (έξοδα συναλλαγών και εκτέλεσης συμφωνιών).

-Ακρίβεια και αποφυγή ανθρώπινων σφαλμάτων: Οι όροι προγραμματίζονται και εκτελούνται ψηφιακά, μειώνοντας το ενδεχόμενο λαθών λόγω ανθρώπινης παρέμβασης.

-Ταχύτερη επίλυση διαφορών: Τα αμετάβλητα αρχεία και οι προκαθορισμένοι μηχανισμοί επίλυσης διαφορών διευκολύνουν την ταχύτερη διευθέτηση τυχόν διαφωνιών.

-Ενισχυμένη ασφάλεια: Χρησιμοποιεί κρυπτογραφικές τεχνικές και αποκεντρωμένα δίκτυα blockchainγια να διασφαλίσει την ακεραιότητα και την ασφάλεια των δεδομένων.

-Βελτίωση της διαχείρισης συμβολαίων και πληρωμών: Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε κλάδους όπως οι κατασκευές, όπου οι πληρωμές μπορούν να γίνονται αυτόματα μόλις ολοκληρωθεί μια εργασία, εξαλείφοντας καθυστερήσεις και διαφωνίες.

Προκλήσεις στην εφαρμογή των έξυπνων συμβολαίων

-Τεχνική πολυπλοκότητα: Η ανάπτυξη και υλοποίηση συστημάτων έξυπνων συμβολαίων απαιτεί εξειδικευμένη τεχνική γνώση. Η τεχνολογία είναι ακόμα νέα, και πολλοί επαγγελματίες και οργανισμοί δεν διαθέτουν τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις για να τη χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά.

-Νομικά και ρυθμιστικά εμπόδια: Τα νομικά πλαίσια που διέπουν τα έξυπνα συμβόλαια βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη, δημιουργώντας προκλήσεις για την εφαρμογή τους.

-Ενσωμάτωση με υφιστάμενα συστήματα: Η σύνδεση των έξυπνων συμβολαίων με παλαιότερα συστήματα μπορεί να απαιτεί σημαντικές προσαρμογές και επενδύσεις.

-Προβλήματα ασφάλειας: Τα έξυπνα συμβόλαια δεν είναι απαλλαγμένα από ευπάθειες, ενώ τυχόν παραβιάσεις ασφαλείας μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις.

-Αδυναμία διαχείρισης πολύπλοκων νομικών διαφορών: Τα έξυπνα συμβόλαια είναι εξαιρετικά για αυτοματοποιημένες συναλλαγές, αλλά δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν πολύπλοκες νομικές διαφορές που απαιτούν ανθρώπινη διαμεσολάβηση.

-Οι συναλλαγές που γίνονται με έξυπνα συμβόλαια απαιτείται να εκτελούνται όχι με παραδοσιακά νομίσματα (δολάρια, ευρώ κλπ.), αλλά με κρυπτονομίσματα, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευμετάβλητα και επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες που επικρατούν στην παγκόσμια πολιτική και οικονομία.

Παρά τις δυνατότητες τους, η εφαρμογή των έξυπνων συμβολαίων βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, με προκλήσεις που περιλαμβάνουν τη δυσκολία αξιολόγησης της αποτελεσματικότητάς τους, τεχνικά και διαχειριστικά εμπόδια και την ανάγκη για περαιτέρω ανάπτυξη. Παρόλο που τα έξυπνα συμβόλαια αναφέρονται συχνά ως μέρος της τεχνολογίας blockchain, η μοναδική τους αξία και ο ρόλος τους στη βιομηχανία των κατασκευών δεν έχουν αναγνωριστεί πλήρως.

Στην Ελλάδα, η εφαρμογή γενικά των έξυπνων συμβολαίων είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο, αλλά η χώρα αρχίζει να αναγνωρίζει τη σημασία τους και τα οφέλη που μπορούν να προσφέρουν σε διάφορους τομείς, όπως η κατασκευή, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και η δημόσια διοίκηση. Αν και η υιοθέτησή τους στον κατασκευαστικό τομέα δεν είναι εκτεταμένη ακόμα, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα έξυπνα συμβόλαια θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της βιομηχανίας στο μέλλον.

Οι προκλήσεις που παρατηρούνται στην εφαρμογή των έξυπνων συμβολαίων στις κατασκευές στην Ελλάδα συνοψίζονται κυρίως στα εξής:

-Ρυθμιστικό πλαίσιο: Η κανονιστική ρύθμιση για την τεχνολογία blockchain και τα έξυπνα συμβόλαια στην Ελλάδα δεν είναι ακόμα ανεπτυγμένη και δεν παρέχει το νομικό πλαίσιο που απαιτείται για τη σωστή και ασφαλή εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών.

-Γνώση και εκπαίδευση: Η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα στο στάδιο όπου η γνώση γύρω από την τεχνολογία blockchain και τα έξυπνα συμβόλαια δεν είναι ευρέως διαδεδομένη, γεγονός που εμποδίζει την ευρύτερη εφαρμογή τους.

-Αντίσταση στις αλλαγές: Η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών στις παραδοσιακές βιομηχανίες, όπως η κατασκευή, μπορεί να συναντήσει αντιστάσεις λόγω του κόστους εφαρμογής και της ανάγκης για σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές.

Τα συστήματα έξυπνων συμβολαίων έχουν τη δυνατότητα να μεταμορφώσουν τη βιομηχανία των κατασκευών, βελτιστοποιώντας διαδικασίες, ενισχύοντας τη διαφάνεια και μειώνοντας το κόστος. Παρόλο που υπάρχουν προκλήσεις, οι συνεχείς τεχνολογικές εξελίξεις και η προσαρμογή των ρυθμιστικών πλαισίων ανοίγουν τον δρόμο για την ευρεία υιοθέτησή τους. Η υιοθέτηση αυτής της καινοτόμου προσέγγισης μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ενός πιο αποδοτικού, αξιόπιστου και βιώσιμου οικοσυστήματος κατασκευών. Καθώς η βιομηχανία εξελίσσεται, τα έξυπνα συμβόλαια αναμένεται να αποτελέσουν αναπόσπαστο εργαλείο, προωθώντας την πρόοδο και την καινοτομία τα επόμενα χρόνια.