Εγκαταλειμμένα κτήρια: ο καθρέφτης της αδυναμίας μας

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Αυξανόμενο πρόβλημα είναι τα κτήρια που έχουν εγκαταλειφθεί, πολλά από τα οποία είναι ετοιμόρροπα ή έχουν καταρρεύσει. Είναι ο καθρέφτης της αδυναμίας μας να βρούμε λύσεις. Πρωταρχικό το ερώτημα: ωφελεί ή όχι ο χαρακτηρισμός «διατηρητέο», σε κτήρια που έχουν αφεθεί στην τύχη τους;

Τα εγκαταλειμμένα κτήρια

Από τα ανεκτέλεστα πανωσηκώματα άλλων εποχών, με τις αναμονές, ή «σίδερα της αισιοδοξίας του Έλληνα» όπως είχαν αποκληθεί, να ξεπροβάλλουν πάνω από τα δώματα, μέχρι τα ημιτελή και εγκαταλειμμένα κτήρια των πιο προσφάτων δικών μας ημερών, η εικόνα της πόλης δεν λέει να ισορροπήσει.

Οδός Ερμού κάτω από το Μοναστηράκι

Χρονικά όρια για την αποπεράτωση κτηρίων έχουν, επιτέλους, θεσπιστεί, και έτσι, τα ημιτελή κτήρια τουλάχιστον δεν θα πληθαίνουν. Αυξανόμενο πρόβλημα είναι τα κτήρια που έχουν εγκαταλειφθεί, πολλά από τα οποία είναι ετοιμόρροπα ή έχουν καταρρεύσει, ή έχουν «τεχνητά αποσαθρωθεί» όπως θα έλεγε ο Μάνος Μπίρης [Η συστηματική απαξίωση των «διατηρητέων» της Αθήνας /Καθημερινή 16.06.2020]. Διάσπαρτα σε πολλές μη προνομιούχες περιοχές, αλλά όχι μόνο, αποτελούν τον καθρέφτη μιας διοίκησης και μιας κοινωνίας που αδυνατούν να δώσουν ριζικές λύσεις. Λίγο η οικονομική δυσπραγία, λίγο τα έννομα δικαιώματα των ιδιοκτητών, σε ορισμένες, μάλιστα, περιπτώσεις αγνώστων, όλα μαζί εξηγούν, σε μεγάλο βαθμό, γιατί δεν έχουν τελεσφορήσει οι όποιες προσπάθειες έχουν γίνει ως τώρα. Ευχή να βρεθεί το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο που θα ρυθμίσει αυτή την μόνιμη αισθητική πληγή. Με οικονομικά και επενδυτικά κίνητρα που θα εξασφαλίζουν την συναίνεση των ιδιοκτητών, αλλά και με πιο τολμηρές και ριζοσπαστικές λύσεις – στέγαση αστέγων κλπ – όπου θα πρυτανεύει το γενικότερο κοινωνικό συμφέρον, ίσως αρχίσουμε να βλέπουμε λιγότερα σκαριά από μπετόν και λιγότερα εγκαταλειμμένα κτήρια. Λιγότερες χαίνουσες πληγές και λιγότερες αναγκαστικές κατεδαφίσεις για λόγους επικινδυνότητας.

Λιπάσματα Δραπετσώνα δίπλα στον τάφο του Θεμιστοκλή

Κτήρια εγκαταλειμμένα και, ταυτόχρονα, άστεγοι στους δρόμους είναι εικόνα από την σημερινή πραγματικότητα ορισμένων περιοχών της Αθήνας. Είναι και ένα χαρακτηριστικό μιας κοινωνίας που αδυνατεί να αντιμετωπίσει καταστάσεις με λύσεις που θα έπρεπε να είναι προφανείς. Επισκευή, και αποκατάσταση για χρήση, εγκαταλειμμένων κτηρίων και στέγαση αστέγων στα κτήρια αυτά. Είναι ελπιδοφόρο ότι ο Δήμος της Αθήνας έκανε, σχετικά πρόσφατα, μια αρχή. Δημιούργησε ένα Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων 400 κλινών, σε τρείς πολυκατοικίες της Πλατείας Βάθη, οι οποίες είχαν αφεθεί να ρημάζουν.

Οδός Σταδίου 51

Απελευθερωτική ανάσα για μια συνολική επίλυση του κτηριακού αποθέματος που έχει εγκαταλειφθεί, και ειδικότερα των ετοιμόρροπων και ερειπωμένων κτηρίων που είναι χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα, θα είναι η απάλειψη του χαρακτηρισμού. Τι νόημα, εξ’ άλλου, μπορεί να έχει η διατήρηση του;

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design