Εκστρατεία ενημέρωσης πολιτών «το νου μας στα απορρίμματα!»

Αυτοδιοίκηση Ειδήσεις Επιχειρήσεις Έργα Οικονομία Περιβάλλον Χρήμα 6 Απριλίου 2025 Αργύρης

Με τη χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου, έχουν αναπτυχθεί πιλοτικές δράσεις και εργαλεία, αξιοποιώντας σύγχρονους και δημιουργικούς κλάδους, που διευκολύνουν την ενημέρωση των δημοτών και τη συνεργασία τους με τον Δήμο τους. Στο πλαίσιο αυτό, ενεργοποιείται η εκστρατεία ενημέρωσης πολιτών “Το νου μας στα απορρίμματα! Ενεργοποιούμε τον νέο Κανονισμό Καθαριότητας” σε συνεργασία με το Δήμο Βριλησσίων.

Στην Ελλάδα, παράγουμε κάθε χρόνο περίπου 5,5 εκατομμύρια τόνους αστικών στερεών αποβλήτων, δηλαδή 500 κιλά ανά κάτοικο. Το 80% αυτών καταλήγει σε χωματερές, τη στιγμή που ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μόλις 22%. Η αδυναμία της Ελλάδας να εφαρμόσει σύγχρονες μεθόδους συλλογής και διαχείρισης απορριμμάτων είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή προστίμων άνω των 184 εκατ. ευρώ από το 2014, από το Δικαστήριο της ΕΕ για παραβάσεις των κανόνων σχετικά με τα απόβλητα και τα αστικά λύματα.

Από το 2012, το θεσμικό πλαίσιο της χώρας έχει εναρμονιστεί με τις στρατηγικές και τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διαχείριση αποβλήτων. Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) του 2020, θέτει φιλόδοξους στόχους, όπως η μείωση των αποβλήτων που οδηγούνται σε ταφή στο 10% του συνόλου, η καθολική εφαρμογή χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων, καθώς και η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των παραγόμενων ΑΣΑ τουλάχιστον σε ποσοστό 60% κατά βάρος μέχρι το 2030. Ωστόσο, η χώρα εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά σε υποδομές που θα επιτρέψουν την επίτευξη αυτών των στόχων. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την ενίσχυση της χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων, μόνο σε λίγους Δήμους υπάρχει εκτεταμένο δίκτυο κάδων χωριστής συλλογής, ενώ ακόμα λιγότεροι έχουν καταρτίσει ολοκληρωμένη στρατηγική ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη βιώσιμη διαχείριση απορριμμάτων.

Η διαχείριση απορριμμάτων αποτελεί διαχρονικά αρμοδιότητα των Δήμων, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη συλλογή και μεταφορά των αποβλήτων, καθώς και για την εφαρμογή προγραμμάτων ανακύκλωσης και διαλογής στην πηγή. Τα αυξανόμενα κόστη, σε συνδυασμό με τους περιορισμένους πόρους για την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων διαχείρισης απορριμμάτων, προκαλούν εμπόδια στους Δήμους που προσπαθούν να εφαρμόσουν βιώσιμες πρακτικές. Ειδικότερα, οι Δήμοι έχουν ως πάγια αιτήματα, αφενός την αύξηση της χρηματοδότησης για εξοπλισμό και ανθρώπινους πόρους, αφετέρου την αποκέντρωση και τη συμμετοχή τους στο σχεδιασμό και στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων. Στο πλαίσιο ημερίδας που διοργάνωσε η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Place Identity με τίτλο “Μεταβάσεις προς τη Βιώσιμη Διαχείριση Απορριμμάτων σε επίπεδο Δήμων”, δήμαρχοι και στελέχη τοπικής αυτοδιοίκησης συμφώνησαν στην ανάγκη να ανοιχτούν “νέοι δρόμοι” στους τρόπους αποκομιδής και διαχείρισης απορριμμάτων και να βρεθούν λύσεις περιβαλλοντικού χαρακτήρα, πέρα από ιδεολογίες ή κόμματα.

Ως πρόσθετο μέτρο για τη μείωση των ποσοτήτων που οδηγούνται σε ταφή, από το 2022 εφαρμόζεται τέλος ταφής, το οποίο σήμερα ανέρχεται σε 35 ευρώ ανά τόνο και θα αυξάνεται ετησίως έως το 2027, όταν θα φτάσει τα 55 ευρώ ανά τόνο. Σε συνδυασμό με το αυξανόμενο κόστος διαχείρισης, το κόστος που θα επωμιστούν οι δημότες για τη διαχείριση των απορριμμάτων τους αναμένεται να αυξηθεί εκθετικά τα επόμενα χρόνια.

Σε ό,τι αφορά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η εφαρμογή της βιώσιμης διαχείρισης απορριμμάτων στη χώρα μας, προστίθεται η ελλιπής πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού σχετικά με τη νομοθεσία, τα προγράμματα του οικείου Δήμου, τις πρακτικές που εφαρμόζονται για τη μείωση, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση, καθώς και για καλές πρακτικές που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν. Σε έρευνα κοινού που διεξήχθη το 2022 στο Δήμο Βύρωνα από την Place Identity, το 71,5% των ερωτηθέντων δεν γνώριζαν την ύπαρξη τοπικών Κανονισμών και ποια θέματα ρυθμίζουν, όπως η καθαριότητα και η διαχείριση απορριμμάτων, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στο Δήμο Βριλησσίων ήταν 64,3%.

Σε αυτό το πλαίσιο, με στενά περιθώρια για βιώσιμες μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων, η Αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Place Identity, εδώ και τρία χρόνια, αναπτύσσει καινοτόμες δράσεις σε συνεργασία με Δήμους που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν τη μετάβαση προς τη βιώσιμη διαχείριση απορριμμάτων. Αναπτύσσοντας στρατηγικά τις δράσεις “Mind the Waste – Το νου σου στα απορρίμματα”, υποστηρίζει φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης που εφαρμόζουν πρακτικές πρόληψης, επανάχρησης και ανακύκλωσης με διαλογή στην πηγή, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα. Συγχρόνως, συμβάλλει στην κατάρτιση καμπανιών ενημέρωσης και στην ανάπτυξη καναλιών συνεργασίας και επικοινωνίας με τους δημότες. Οι καλές πρακτικές προάγουν φιλοπεριβαλλοντικές μεθόδους υπέρ του δημοσίου συμφέροντος, την διαφάνεια και τη λογοδοσία, καθώς και την ενημέρωση και ενεργή συμμετοχή των πολιτών, οι οποίοι αναλαμβάνουν καθοριστικές αρμοδιότητες, όπως η διαλογή στην πηγή, δηλαδή στο χώρο παραγωγής των απορριμμάτων, με ισχυρά ανταποδοτικά κίνητρα για την κοινότητά τους.

Για όλα τα παραπάνω, που προϋποθέτουν νέες δομές, διαδικασίες, αλλαγή συνηθειών, σχέσεων και αρμοδιοτήτων, οι μεθοδολογίες συμμετοχικού σχεδιασμού και συμμετοχικής έρευνας κρίνονται απολύτως αναγκαίες. Μέχρι σήμερα, στις δράσεις της Place Identity, αξιοποιούνται συστηματικά μεθοδολογίες συμμετοχικού σχεδιασμού, τόσο στο σχεδιασμό λύσεων και εφαρμογών όσο και στη διαμόρφωση τοπικών κανονισμών και νόμων. Έχει μάλιστα επιχειρηθεί και συμμετοχικός συνταγματικός σχεδιασμός στο πλαίσιο δράσεων του φορέα. Οι μεθοδολογίες αυτές διευκολύνουν την αμοιβαία μάθηση και την παραγωγική συνεργασία στελεχών, εργαζομένων και δημοτών, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη, η οποία είναι απαραίτητη για τη διαχείριση των αλλαγών.