Ελλάδα και Ταμείο Ανασυγκρότησης

Του Γιάννη Μανιάτη*

Η πρόκληση είναι ιστορική. Οι επιλογές και οι διαδικασίες αξιοποίησης των €72δις των ευρωπαϊκών ταμείων, (ίσως και €100δις, αν αξιοποιηθούν τα ΣΔΙΤ), πρέπει να οδηγήσουν από τη σημερινή Ελλάδα της κατανάλωσης και των εισαγωγών, στην αυριανή Ελλάδα της Παραγωγής, των Εξαγωγών, της Καινοτομίας. Από εκατοντάδες υποψήφιες δράσεις, πρέπει να επιλεγούν αυτές που δημιουργούν τις περισσότερες θέσεις εργασίας στη χώρα, ενισχύουν την έξυπνη ενδογενή ανάπτυξη και μειώνουν περισσότερο τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Με αποκέντρωση αρμοδιοτήτων κι εκτεταμένη αξιοποίηση εμπειρογνωμόνων από τον ιδιωτικό τομέα, με συντονισμό και αξιολόγηση του δημοσίου.

Το νέο εθνικό αναπτυξιακό πρότυπο πρέπει να είναι Έξυπνο (αξιοποίηση της ψηφιακής επανάστασης), Πράσινο (αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής), Κοινωνικά και Χωρικά Δίκαιο (μείωση ανισοτήτων κοινωνικά και χωροταξικά), Χωρίς Αποκλεισμούς (νέων, γυναικών, ΑΜΕΑ), με δημιουργία αξιοπρεπών νέων θέσεων Εργασίας. Με αντιμετώπιση των προβλημάτων της Ενεργειακής Φτώχειας (50εκατ. ευρωπαίοι πολίτες, 700.000 ελληνικές οικογένειες) κι εφαρμογή των αρχών της Κλιματικής και Ψηφιακής Δημοκρατίας και Δικαιοσύνης.

Με πρόσφατες τις οδυνηρές εμπειρίες από την εξάρτηση της Ε.Ε. από τρίτες χώρες, ακόμη και σε βασικό υγειονομικό υλικό, συνειδητοποιήθηκε απολύτως ότι Γεωστρατηγική Ανεξαρτησία, χωρίς Αυτονομία σε ενέργεια και κρίσιμα αγαθά, είναι αδύνατη. Έτσι, η μεγιστοποίηση χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), με μπαταρίες κι έξυπνα συστήματα ενέργειας και οι επενδύσεις σε ενεργειακή Εξοικονόμηση, είναι κορυφαίες ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Πολύ περισσότερο στην Ελλάδα, της 74% συνολικής ενεργειακής εξάρτησης (με ευρωπαϊκό μέσο όρο 54%) και την εθνική οικονομία κατά 100% εξαρτημένη από εισαγωγές υδρογονανθράκων, να δαπανά κάθε χρόνο για εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, περίπου €5,5 δις (τα εθνικά κοιτάσματα ακόμη περιμένουν την αξιοποίησή τους…).

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ενέργειας (IEA), για να διατηρηθεί η αύξηση θερμοκρασίας κάτω του 1.5οC, πρέπει να μειωθούν οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά 44% από Εξοικονόμηση Ενέργειας και κατά 33% από Ανανεώσιμες Πηγές. Από τις εκατοντάδες υποψήφιες για χρηματοδότηση δράσεις, επιλέγω να αναφερθώ μόνο σε δύο συμβολικά, καινοτόμα κι εθνικά χρήσιμα νέα προγράμματα, ένα για στήριξη του Ε.Σ.Υ. κι ένα για ενεργειακή αυτονομία μικρών νησιών:

Α. « Εξοικονομώ Υγείας – Πρόνοιας». Οι 1.000 δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές Υγείας και Πρόνοιας (περίπου 500 δημόσια Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας, γηροκομεία, ορφανοτροφεία), λειτουργούν διαρκώς όλο το 24ωρο, όλη τη βδομάδα, όλες τις μέρες του χρόνου και καταναλώνουν για ενέργεια κάθε χρόνο, πάνω από €300.000.000. Με συνολικές επεμβάσεις ύψους €500.000.000, μέσω εταιρειών Εξοικονόμησης Ενέργειας (ESCOs), θα υπάρχει εξοικονόμηση πάνω από €50.000.000 κάθε χρόνο και δημιουργία 10-12.000 θέσεων εργασίας. Με την ενεργειακή αυτονομία των μονάδων, μέσα από την εγκατάσταση φωτοβολταικών στις στέγες, μονάδων συσσωρευτών (μπαταρίες), έξυπνων ενεργειακών συστημάτων για βελτιστοποίηση του μοντέλου παραγωγής – κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, γεωθερμίας, πλήρους ενεργειακής θωράκισης του κελύφους του κτιρίου. Η ετήσια εξοικονόμηση των €50.000.000, πρέπει να ενισχύσει τους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων, επιπλέον της υπόλοιπης τακτικής τους επιχορήγησης, ως ένα ακόμη δείγμα σεβασμού κι ενίσχυσης των υγειονομικών, στο πόλεμο κατά του COVID-19.

Αντί για δεκάδες χρονοβόρους διαγωνισμούς από τις 500 δημόσιες διοικήσεις υγείας και πρόνοιας, προτείνεται να προκηρυχθούν 15 δημόσιοι διεθνείς διαγωνισμοί ΣΔΙΤ (ένας για κάθε Περιφέρεια και 3 για Αττική λόγω μεγέθους των μονάδων), ώστε με την ανάληψη του συνόλου των υπευθυνότητας των Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) από τον ιδιωτικό τομέα (μελέτες, τιμολόγια, χρονοδιαγράμματα, κόστη, κα), με την εποπτεία και ρύθμιση του κράτους – στρατηγείου project manager, να υλοποιηθούν οι διαγωνιστικές διαδικασίες που θα διασφαλίσουν το χαμηλότερο δυνατό κόστος, ταχύτητα και ποιότητα κατασκευής και των 500 έργων.

Β. «Ενεργειακά Αυτόνομη και Πράσινη Νησιωτική Ελλάδα». Μια σημαντική δράση περιβαλλοντικής αναβάθμισης και εθνικής ενίσχυσης της νησιωτικής Ελλάδας, αποτελεί η εγκατάσταση αποκεντρωμένων, μικρού μεγέθους μονάδων ΑΠΕ και αποθήκευσης, έξυπνων συστημάτων διαχείρισης ενέργειας, χρήσης ηλεκτρικών οχημάτων, στα 10-15 Μη Διασυνδεδεμένα μικρά Νησιά (ΜΔΝ), που λόγω γεωγραφίας, δεν προβλέπεται άμεσα να συνδεθούν ηλεκτρικά με την ηπειρωτική χώρα (ενδεικτικά Καστελλόριζο, Αγ. Ευστράτιος, Αγαθονήσι, Ανάφη, Αντικύθηρα, Αρκιοί, Γαύδος, Δονούσα, Οθωνοί, κ.α.).

Ήδη, η Τήλος – πράσινο νησί, τον τελευταίο 1.5 χρόνο, λειτουργεί, με ταυτόχρονη χρήση φωτοβολταϊκών κι αιολικών μονάδων, καθώς και μονάδων αποθήκευσης, με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης και Internet of Things σε έξυπνες ενεργειακές συσκευές, προκειμένου να ρυθμίζονται ζητήσεις και καταναλώσεις ηλεκτρικής ενέργειας. Αντίστοιχα, το ΚΑΠΕ, έχει προκηρύξει με συνολικό κόστος €6.000.000, το έργο «Υβριδικό Σύστημα Παραγωγής Ηλεκτρικής και Θερμικής Ενέργειας στο νησί του Αγίου Ευστρατίου». Το Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ), εκπόνησε τεχνικοοικονομική μελέτη, για την ενεργειακή ανεξαρτησία και αυτονομία του Καστελλόριζου, με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών κι αιολικών ισχύος 3-3.5MW, σε συνδυασμό με σύστημα αποθήκευσης – μπαταρίας, ισχύος 2MW, καθώς και αναλυτικό σχέδιο εξηλεκτρισμού των ενεργειακών αναγκών του νησιού (περιλαμβανομένης της μονάδας αφαλάτωσης), συνολικού κόστους €5.500.000. Το σταθμισμένο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας της Μεγίστης είναι περίπου 3-3.5 φορές μικρότερο από το αντίστοιχο του 2018, με μείωση του κόστους Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ), κατά €1.5εκατ./χρόνο.

Η επέκταση της παραπάνω εμπειρίας στο σύνολο των υπόλοιπων μικρών νησιών, σε συνδυασμό με δράσεις αειφόρου ανάπτυξης και ανάδειξης της τοπικής βιοποικιλότητας, οδηγούν στην υλοποίηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου ενός καινοτόμου ελληνικού δικτύου μικρών νησιωτικών παραδείσων «Ενεργειακά Αυτόνομη και Πράσινη Νησιωτική Ελλάδα», με κόστος της τάξης των €50.000.000. Τα εθνικά, αναπτυξιακά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη ενός τέτοιου Σχεδίου, είναι αυτονόητα.

Την επόμενη δεκαετία θα επενδυθούν στη χώρα €45-50δις σε θέματα Κυκλικής Οικονομίας, με δημιουργία 300.000 θέσεων εργασίας. Για Έξυπνη Ενέργεια, αντιπλημμυρικά και διαχείριση αποβλήτων, Ευφυή Γεωργία, Έξυπνες Πόλεις, Logistics και Μεταφορές. Μας αξίζει να κάνουμε το ιστορικό άλμα μιας νέας αναπτυξιακής πορείας της πατρίδας μας. Με τόλμη, όραμα και πολλή δουλειά.

*Ο καθηγητής Γιάννης Μανιάτης είναι πρώην υπουργός

Πηγή: “Τα Νέα”