Έλλειμμα συμμετοχής των πολιτών στις αποφάσεις για το περιβάλλον  

Το σοβαρό έλλειμμα ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον επισημαίνουν 12 φορείς, με παρέμβασή τους προς τα μέλη της Βουλής των Ελλήνων.

Στην παρέμβασή τους, η οποία καταλήγει σε πρόταση συγκεκριμένων βελτιώσεων με τη μορφή πρότασης νόμου, οι 11 φορείς τονίζουν ότι σήμερα είναι εξαιρετικά περιορισμένο το δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον. Παρεμποδίζεται επίσης σοβαρά είτε από τον περιορισμένο χρόνο διαβουλεύσεων, είτε από εξαιρετικά τεχνικά κείμενα και δυσνόητες ρυθμίσεις, είτε από την πολυδιάσπαση των τόπων και μεθόδων διαβούλευσης.

Μέσω της παρέμβασής τους, οι φορείς ζητούν από τους βουλευτές να προσφέρουν τον απαραίτητο χρόνο και να οργανώσουν τις απαραίτητες συζητήσεις, ώστε κατά το δυνατόν να επιτευχθεί διακομματική συναίνεση για την ανάγκη ενίσχυσης της ουσιαστικής συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν στο περιβάλλον.

Η πρόταση των 11 φορέων διαμορφώθηκε ως βάση για δημόσιο διάλογο και τοποθετεί ψηλά τον πήχη για την ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον. Συνοπτικά, οι προτάσεις που οι φορείς συνυποβάλλουν προς τους βουλευτές με τη μορφή νομοθετικής πρότασης, συνοψίζονται ως εξής:

1. Δημιουργία ενιαίου δικτυακού τόπου ανοιχτής πρόσβασης, όπου θα διενεργούνται όλες οι διαδικασίες συμμετοχής του κοινού στη λήψη αποφάσεων για το περιβάλλον.
2. Θέσπιση διασφαλίσεων για την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων συμμετοχής (π.χ. αποθάρρυνση καταχρηστικών διώξεων).
3. Ενίσχυση της συμμετοχής με υποχρέωση έγκαιρης γνωστοποίησης επικείμενων διαβουλεύσεων, επέκταση των δημόσιων διαβουλεύσεων σε νέες πράξεις (π.χ. πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, τροπολογίες, προτάσεις νόμων και προτάσεις αναθεώρησης του Συντάγματος κ.λπ.), και διενέργεια διερευνητικών διαβουλεύσεων, θεσμού που αποτελεί πρώτο βήμα πριν την τελική διαβούλευση, όταν όλα τα ενδεχόμενα και οι επιλογές πολιτικής είναι ακόμα ανοιχτά.
4. Ισχυροποίηση του ρόλου των τοπικών κοινωνιών με δεσμευτικά τοπικά δημοψηφίσματα.
5. Θέσπιση νέας διαδικασίας που αφορά την «Πρωτοβουλία πολιτών» με αίτημα προς τις αρμόδιες διοικητικές αρχές για την έκδοση κανονιστικής πράξης που προβλέπεται σε εξουσιοδοτική διάταξη νόμου.
6. Ενίσχυση της δυνατότητας κάθε πολίτη να υποβάλει αίτημα για έλεγχο οποιουδήποτε περιστατικού θεωρεί ότι επηρεάζει δυσμενώς το περιβάλλον.

Η πρόταση νόμου διαμορφώθηκε μέσα από διαδικασία ανοιχτής και μακράς διάρκειας δημόσιας διαβούλευσης, την οποία φιλοξένησαν το WWF Ελλάς και ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛ/ΛΑΚ) σε ειδικά διαμορφωμένη ιστοσελίδα. Έτσι, το αίτημα για ουσιαστικές διαβουλεύσεις και ενίσχυση της δημόσιας συμμετοχής αποτέλεσε τη βάση για την ίδια τη διαμόρφωση της νομοθετικής πρότασης, ώστε οι διεκδικήσεις που διατυπώνονται να εκφράζουν την κοινωνία. Η πρόταση νόμου αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας και της συμμετοχής του κοινού σε όλο το φάσμα της παραγωγής και εφαρμογής των διοικητικών πράξεων, νομοθετικών ρυθμίσεων και δημόσιων πολιτικών που αφορούν το περιβάλλον στην Ελλάδα, δίνοντας λύσεις σε σημαντικά θεσμικά προβλήματα.

Η ισχυρή και ακώλυτη δημόσια συμμετοχή και η διαφάνεια στη διαδικασία λήψης περιβαλλοντικών αποφάσεων είναι νομικά κατοχυρωμένο ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε όλη την ΕΕ. Εκτός όμως από επιταγή για κάθε δημοκρατική πολιτεία, η συμμετοχή αποτελεί και αναγκαία προϋπόθεση για κοινωνική νομιμοποίηση και για αποτελεσματική εφαρμογή των αποφάσεων και συνολικά της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αποτελεί επίσης την καλύτερη πηγή για νέες ιδέες, αλλά και για συνθέσεις και συγκλίσεις προς καλύτερα συγκροτημένες πολιτικές. Όπως εύγλωττα επισημαίνει και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, «η συμμετοχή του κοινού μπορεί να απελευθερώσει κοινωνική δημιουργικότητα, να δημιουργήσει γνώσεις και να κινητοποιήσει φορείς. Μπορεί να αποτελέσει μέσο για την έκφραση και τη συζήτηση περιβαλλοντικών και κοινωνικών ανησυχιών και συγκρούσεων, ακόμη και αν δεν είναι απαραίτητο να επιλυθούν.»

Οι φορείς που συνπογράφουν:

Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας

Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς

Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Ελληνική Εταιρία Προστασίας τηςΦύσης

Εταιρία Προστασίας Πρεσπών

Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Καλλιστώ

Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛ/ΛΑΚ)

Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών

Greenpeace

Vouliwatch

WWF Ελλάς