Ελληνικό: η πολιτεία υποκλίνεται σε ένα κράτος εν κράτει, με σημαία το κέρδος
Αθήνα η πόλη μουΑρχιτεκτονικήΑστικό περιβάλλονΟικονομίαΠεριβάλλονΠολεοδομίαΦυσικοί πόροιΧωροταξία 13 Οκτωβρίου 2024 Αργύρης
Από τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό του ΥΠΕΧΩΔΕ και τις πολιτικές δεσμεύσεις του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και του Γιώργου Παπανδρέου ότι το Ελληνικό θα γινόταν μητροπολιτικό πάρκο, φτάσαμε στο σήμερα με την ιδιωτικοποίηση της όλης έκτασης και με συνεχώς αυξανόμενο όγκο κτιρίων. Όλα για τους επενδυτές λοιπόν, με τον Έλληνα πολίτη πλήρως αποξενωμένο. Ένα κράτος εν κράτει που απαιτεί ακόμα και κατάργηση της θεσμοθετημένης γραμμής τραμ που θα συνέδεε την παραλιακή γραμμή τραμ με τον σταθμό Μετρό της Αργυρούπολης. Και με την Πολιτεία να υποκλίνεται. Και με το παραλιακό μέτωπο του Σαρωνικού να υφίσταται την εκτέλεση έργων χωρίς ημερομηνία λήξης. Που βρισκόμαστε; Στην Ελλάδα ή σε μπανανία αλά Ελληνικό;
Το καζίνο όταν ολοκληρωθεί θα έχει ύψος 200μ. Ένα ακόμα κερασάκι στον μετασχηματισμό της παραλιακής ζώνης.
Το Ελληνικό
Η αξιοποίηση του πρώην Διεθνούς Αεροδρομίου του Ελληνικού είναι το πιο σημαντικό και σύνθετο πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό εγχείρημα που παρουσιάστηκε στην Αττική, από το τέλος των σχεδιασμών για την αποκατάσταση των προσφύγων του 1923 μέχρι σήμερα. Μπορεί να χαρακτηριστεί το μεγαλύτερο έργο αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, ίσως και στην Ευρώπη, των τελευταίων ετών. Και μοναδική ευκαιρία που υπερβαίνει, κατά πολύ, το τελικό αποτύπωμα των έργων στο χώρο. Με έκταση ίση με τους Δήμους Αγίας Παρασκευής και Χολαργού-Παπάγου μαζί, και σημαντικά μεγαλύτερη από ολόκληρο το Αισθητικό Δάσος Καισαριανής, το μέγεθος του, και οι χρήσεις του, αναπόφευκτα θα γίνουν σημεία αναφοράς για την, ούτως η άλλως, συνεχώς μετασχηματιζόμενη κοινωνική και επιχειρηματική πραγματικότητα της πόλης μας.
Η πρόταση του 1ου βραβείου διεθνούς διαγωνισμού UIA 2004. Περιλαμβάνει έξι ρέματα, που θα γίνονταν διάδρομοι πρασίνου
Όλα άρχισαν από τον αρχικό νόμο του 1995 και την απόφαση για μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα. Η αναγκαστική απαλλοτρίωση μεγάλης έκτασης γεωργικής γης, είχε, δια στόματος του τότε πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη [Ορεινές Συμφωνίες – Ντοκιμαντέρ Ιδρύματος Κωνσταντίνου Μητσοτάκη /2019], το «πράσινο» αντάλλαγμα της – το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού στις πρώην εγκαταστάσεις του αεροδρομίου. Μετά την μεταφορά του αεροδρομίου το 2001, φτάσαμε στο 2004 και την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών που είχε γίνει σύμφωνα με τους κανονισμούς UNESCO-UIA. Η ομόφωνη απόφαση των κριτών οδήγησε στην ανάθεση, στην ομάδα του Α’ Βραβείου, μελέτης εξειδίκευσης των προτάσεων της. Ως εδώ καλά. Μετά άρχισαν οι γνωστές παθογένειες της διοίκησης, οι παρεμβάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, και όχι μόνο, που εστίαζαν στις λεπτομέρειες και όχι στη μεγάλη εικόνα. Και ο χρόνος περνούσε και, μεσούσης πια της κρίσης, η αναζήτηση τονωτικών οικονομικών ενέσεων άρχισε να γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Στα δεκαπέντε χρόνια ενστάσεων, διαβουλεύσεων και νέων προτάσεων και σχεδίων που ακολούθησαν, το αρχικό αντικείμενο, προοδευτικά, άρχισε να μετασχηματίζεται.
Εξώφυλλο βιβλίου Λ. Βασενχόβεν
Στην αρχή, αποτελείτο, κατά κύριο λόγο, από Μητροπολιτικό Πάρκο με συναφείς λειτουργίες, συν πολεοδομική και οικιστική ανάπτυξη περιορισμένης έκτασης, ικανής, όμως, να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση της κατασκευής και της συντήρησης του πάρκου, καθώς και πόρους για την αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιοχών της Αθήνας. Αυτή ήταν η διατυπωμένη, στη διακήρυξη του διαγωνισμού, πρόθεση της Πολιτείας. Η οικοπεδική έκταση από 5.300 στρέμματα κατέληξε να είναι 6.200 στρέμματα, στα οποία περιλαμβάνονται πολύ μικρότερο πάρκο, αλλά πολλές άλλες, πέρα από κατοικίες, δραστηριότητες.
Η συνολική δόμηση, από το αρχικό στη φάση του διαγωνισμού, ανώτατο επιτρεπτό όριο των 1,3 εκατ. τετραγωνικών, αυξήθηκε σταδιακά σε σχεδόν 3 εκατ. τετραγωνικά. Δημιουργείται μια νέα πόλη 11.000 κατοικιών που πιθανά θα φτάσει και τους 30.000 κατοίκους. Με έξι πολύ ψηλά κτίρια, τους αποκαλούμενους ουρανοξύστες, τέσσερα ξενοδοχεία, δύο εμπορικά κέντρα, καζίνο και ποικίλα άλλα κτίρια, ακόμα και ιατρικό κέντρο, και με οδηγό και ευαγγέλιο τις επενδύσεις και τις πολλές θέσεις εργασίας κατά την κατασκευή και κατά την λειτουργία του.
Και έτσι φτάσαμε, από μια, ρομαντική ίσως, αλλά φιλοπεριβαλλοντική και στα ανθρώπινα μέτρα, βραβευμένη πρόταση, όπου η ποιότητα ζωής της Αθήνας και των Αθηναίων ήταν το κυρίαρχο ζητούμενο, σε μια δυναμική Αθήνα, οικοδομημένη πάνω σε ξένα πρότυπα, μια Αθήνα ικανή να ανταγωνίζεται με επιτυχία αντίστοιχες μεγαλουπόλεις της Ευρώπης. Τα δύο δεν είναι συγκρίσιμα, είναι καθαρά θέμα επιλογής.
Έχει περάσει πολύς χρόνος από το 2004 και έχει κυλίσει πολύ νερό στο αυλάκι. Το νερό δεν γυρίζει πίσω. Διαδοχικές αποφάσεις της Πολιτείας, κάποιες μετά από αντιπαραθέσεις, έχουν στηρίξει την μετεξέλιξη του Ελληνικού. Σε καμιά φάση δεν υποστηρίχτηκε επιστροφή σε λύση παρεμφερή με την αρχική του 2004.
Μερική άποψη της ανάπτυξης
Όταν θα έχει πια ολοκληρωθεί το όλο έργο, το κυρίαρχο στοιχείο της νέας πόλης μέσα στην πόλη, σίγουρα θα είναι οι έξι ουρανοξύστες ύψους 140-200μ. Το τοπόσημο της νέας Αθήνας. Η συνεχής σύγκριση του ύψους τους με του Αη-Γιώργη του Λυκαβηττού είναι υπερβολική λόγω της μεταξύ τους απόστασης, και μονόπλευρη επειδή δεν λαμβάνει υπ’ όψη ότι στην ανάπτυξη των πόλεων, τα πάντα ρει. Εκτός αν λέμε ότι πουθενά στο λεκανοπέδιο δεν θα μπορούν να αναγείρονται αντίστοιχα πολύ ψηλά κτίρια. Πολλά είναι τα παραδείγματα του εξωτερικού όπου οι νέες πόλεις και οι νέες αντιλήψεις για την δόμηση συνυπάρχουν αρμονικά με το προϋπάρχον καθεστώς.
Τέσσερεις παράμετροι θα είναι καθοριστικές προκειμένου να υπηρετήσει το όλο έργο του Ελληνικού και την κοινωνία και το περιβάλλον.
- Πόσο πράσινο θα είναι το πράσινο
Παρ’ όλο που η συνολική επιφάνεια του πάρκου των 2.000 στρεμμάτων είναι πολλαπλά μεγαλύτερη από τον Εθνικό Κήπο και παρ’ όλη την ποιότητα του σχεδιασμού, το ζητούμενο είναι πόσες αμιγώς με χώμα επιφάνειες θα υπάρχουν, και πόσο συνεχόμενο και με ψηλά δέντρα θα είναι το πράσινο. Και όχι υποταγμένο σε επιφάνειες δαπεδοστρώσεων, έστω υδατοπερατές. Και πόσα από τα 2.000 στρέμματα θα περιλαμβάνουν κτίσματα αθλητικών, κοινωνικών κλπ χρήσεων.
- Πόσο προσβάσιμο θα είναι το μέτωπο προς τη θάλασσα
Προσβάσιμο για το κοινό, χωρίς να πρέπει να μπαίνει το χέρι στην τσέπη.
- Πόσο δημόσιος θα είναι ο δημόσιος χώρος
Πόσο ελεύθεροι και ανεμπόδιστοι θα είναι οι κοινόχρηστοι δημόσιοι χώροι; Σημασία έχει να αισθάνεται άνετος και όχι εποπτευόμενος ο επισκέπτης, και οι χώροι κοινής χρήσης να είναι συνεχόμενοι και όχι εξαρτώμενοι από κτιριακές λειτουργίες.
- Πόσο θα διαρκέσουν τα έργα
Να μην καταλήξει να είναι ένα εργοτάξιο πάρα πολλών ετών του οποίου η αποπεράτωση θα διέπεται από τις ροές χρηματοδότησης και όχι από κατασκευαστικά κριτήρια και ανελαστικές συμβατικές ημερομηνίες.
Από όποια πλευρά και αν την δούμε, η τελική διαμόρφωση του Ελληνικού θα αποτελέσει τομή στα πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά δεδομένα της Αθήνας, και τομή στα κοινωνικά δεδομένα, με το καζίνο να αποτελεί τον φάρο της νέας καθημερινότητας. Ένα είναι σίγουρο – η ιστορία θα μιλήσει τελευταία.
*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.
-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ
-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.
-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design
Σχετικά Άρθρα
- ΣΗΤΑ: με εντολή υφυπουργού κόπηκε η γραμμή τραμ στο Ελληνικό
- Τραμ: επαναλειτουργία τμήματος της παραλιακής γραμμής
- Τραμ ή ηλεκτροκίνητα λεωφορεία: ρομαντικές επιλογές και ρεαλιστικές λύσεις
- Γραμμή 3: ξεκίνησαν δοκιμαστικά δρομολόγια-τι αλλάζει στις μετακινήσεις
- Τα έργα επεκτάσεων του Μετρό στην Αθήνα, ποιες περιοχές ωφελούνται
- Επεκτάσεις μετρό: όλος ο προγραμματισμός των έργων