Ενεργειακή ένταση: μέτρο οικονομικής ανάπτυξης
ΕνέργειαΕπιχειρήσειςΕπωνύμωςΕυρωπαϊκή ΈνωσηΟικονομίαΠεριβάλλονΦυσικοί πόροιΧρήμα 29 Ιουλίου 2024 Αργύρης
Της Στέλας Σαρρή* Ηλεκτρολόγου Μηχανικού και Μηχανικού Υπολογιστών, MSc, PhD
Η Ενεργειακή Ένταση είναι μέτρο της έλλειψης ενεργειακής αποδοτικότητας και στόχος είναι η μείωση της τιμής του δείκτη αυτού, προκειμένου να καταναλώνεται λιγότερη ενέργεια ανά μονάδα ΑΕΠ και, επομένως, να προστατεύονται περισσότερο οι περιβαλλοντικοί πόροι, να υπάρχουν λιγότεροι ρύποι και να βελτιώνεται η ποιότητα ζωής των πολιτών. Οι επιδόσεις της χώρας μας και ποια μέτρα θα πρέπει να ληφθούν προκειμένου να μειωθεί και στην Ελλάδα με μεγαλύτερο ρυθμό η Ενεργειακή Ένταση.
Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) αποτελεί, παραδοσιακά, το κυριότερο μακροοικονομικό μέγεθος για την αποτίμηση της πορείας της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας. Ο βασικός στόχος της μέτρησής του είναι η απόκτηση ενός μέτρου της συνολικής ποσότητας αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται για την αγορά σε μια δεδομένη χώρα κατά τη διάρκεια μιας δεδομένης χρονικής περιόδου. Κατά συνέπεια, το ΑΕΠ αποτελεί ένδειξη οικονομικού πλούτου και προόδου μιας χώρας, ενώ όσο η τιμή του αυξάνεται, τόσο πιο υγιής και κερδοφόρα θεωρείται η οικονομία μας χώρας.
Ωστόσο, ο δείκτης αυτός διακρίνεται από ορισμένες «αδυναμίες». Ένα αυξανόμενο ΑΕΠ συνήθως αντιστοιχεί σε αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας, η οποία με τη σειρά της απαιτεί περισσότερους περιβαλλοντικούς πόρους. Από την αυγή της βιομηχανικής εποχής, τα ορυκτά καύσιμα ήταν βασικός παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης, παρέχοντας το καύσιμο που παρήγαγε το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας, τροφοδοτώντας αυτοκίνητα, πλοία και αεροσκάφη καθώς και τη βιομηχανική δραστηριότητα. Ως αποτέλεσμα, η οικονομική ανάπτυξη έχει συνδεθεί στενά με την αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης οικονομικής ιστορίας. Κατά συνέπεια, το ΑΕΠ δεν αξιολογεί και δεν περιλαμβάνει το κόστος που έχει η οικονομική ανάπτυξη στο περιβάλλον, ενώ δεν λαμβάνει υπόψη την ποιότητα ζωής των πολιτών και την κοινωνική ευημερία.
Την αδυναμία του ΑΕΠ να εκφράσει τα παραπάνω έρχεται να καλύψει ένας άλλος δείκτης, η Ενεργειακή Ένταση (Energy Intensity), η οποία ορίζεται ως η κατανάλωση ενέργειας ανά μονάδα ΑΕΠ και μετριέται σε kWh/$. Η Ενεργειακή Ένταση είναι μέτρο της έλλειψης ενεργειακής αποδοτικότητας και στόχος είναι η μείωση της τιμής του δείκτη αυτού, προκειμένου να καταναλώνεται λιγότερη ενέργεια ανά μονάδα ΑΕΠ και, επομένως, να προστατεύονται περισσότερο οι περιβαλλοντικοί πόροι, να υπάρχουν λιγότεροι ρύποι και να βελτιώνεται η ποιότητα ζωής των πολιτών. Οι στόχοι αυτοί αποκτούν ιδιαίτερη σημασία στην προσπάθεια για την ενεργειακή μετάβαση και την επίτευξη μηδενικών ρύπων.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, σύμφωνα με στοιχεία για το έτος 2022, σημειώθηκε μια παγκόσμια μείωση της Ενεργειακής Έντασης κατά 1.2%. Ωστόσο, η μείωση αυτή είναι μικρότερη από τον μέσο όρο της μείωσης κατά τη διάρκεια των ετών 2010-2019 (-1.9%). Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η μείωση ήταν αισθητά μεγαλύτερη αγγίζοντας το 7.8%, το οποίο κατέστησε τον δείκτη της Ενεργειακής Έντασης κατά 42% χαμηλότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ρίχνοντας μια ματιά στην κατάσταση έξω από τα Ευρωπαϊκά σύνορα, η Ενεργειακή Ένταση το 2022 παρέμεινε σχεδόν σταθερή στις ΗΠΑ (πολύ μικρή μείωση κατά 0.3%) και στον Καναδά (μικρή αύξηση κατά 0.4%), μειώθηκε κατά 2.8% στην Αυστραλία και κατά 2% στην Ιαπωνία ενώ, δυστυχώς, παρέμεινε σταθερή στην Κίνα όπου η Ενεργειακή Ένταση είναι κατά 30% πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Τέλος, στη Ρωσία σημειώθηκε αύξηση του δείκτη κατά 1.7%, ενώ η τιμή του δείκτη είναι 95% πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Όσον αφορά την τιμή του δείκτη εντός συνόρων και τη σύγκριση με άλλες χώρες, στο παρακάτω γράφημα απεικονίζεται η εξέλιξη της τιμής της Ενεργειακής Έντασης από το 1995 έως το 2022 για την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Επισημαίνεται ότι το ΑΕΠ έχει προσαρμοστεί για τον πληθωρισμό και τις διαφορές στο κόστος ζωής μεταξύ των χωρών. Στην Ελλάδα, υπάρχει μια τάση μείωσης του δείκτη από το 2017, αλλά η τιμή του παραμένει υψηλότερη σε σχέση με αυτή άλλωνχωρών της ΕΕ. Σύμφωνα με στοιχεία του 2022, η ενεργειακή ένταση στην Ελλάδα έχει υψηλότερη τιμή από τις περισσότερες χώρες της ΕΕ.
(Πηγή δεδομένων: https://ourworldindata.org/)
Αισθητά μικρότερη, σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο, είναι και η πρόοδος που έχει σημειώσει η Ελλάδα για τη μείωση του δείκτη, το 2022. Στο παρακάτω γράφημα φαίνεται ότι η πρόοδος της χώρας ήταν κάτι λιγότερο από 5%, το οποίο είναι αρκετά κάτω από τον μέσο όρο της προόδου που σημείωσε η ΕΕ (περίπου 8%).
(Πηγήδεδομένων: International Energy Agency)
Παρόμοια εικόνα για τη χώρα παρουσιάζει κι ένας άλλος σχετικός δείκτης, η Ένταση Άνθρακα (CarbonIntensity), ή αλλιώς Ένταση Εκπομπών (EmissionsIntensity). Oδείκτης αυτός εκφράζει το ποσό του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται ανά μονάδα παραγωγής ενέργειας και μετριέται σε κιλά CO2ανά κιλοβατώρα (kgCO₂/kWh). Όπως φαίνεται στο παρακάτω γράφημα, και ο δείκτης αυτός εμφανίζει μια πτωτική τάση στην Ελλάδα. Ωστόσο, είμαστε πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
(Πηγή δεδομένων: https://ourworldindata.org/)
Από τα παραπάνω, το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι ποια μέτρα θα πρέπει να ληφθούν προκειμένου να μειωθεί και στην Ελλάδα με μεγαλύτερο ρυθμό η Ενεργειακή Ένταση. Ενδεικτικά μέτρα είναι τα ακόλουθα:
1.Βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση στη Βιομηχανία
Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί μέσω αναβάθμισης του εξοπλισμού, αντικαθιστώντας παλιό, ανεπαρκή εξοπλισμό με σύγχρονο και ενεργειακά αποδοτικό. Επίσης, η βελτιστοποίηση των διαδικασιών παραγωγής και η ανάκτηση θερμότητας μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της σπατάλης ενέργειας και θερμότητας στις βιομηχανικές διαδικασίες.
2.Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης σε κτίρια
Ενέργειες που μπορούν να βοηθήσουν σε αυτήν την κατεύθυνση είναι οι βελτιωμένες μονώσεις για να μειωθούν οι ανάγκες για θέρμανση και ψύξη, η χρήση έξυπνων συστημάτων φωτισμού και λαμπτήρων LED, η εγκατάσταση συστημάτων θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού υψηλής απόδοσης(high-efficiency heating, ventilation, and air conditioning – HVAC systems), και η εφαρμογή αυτοματοποιημένων συστημάτων για τη βελτιστοποίηση της χρήσης ενέργειας βάσει της χωρητικότητας και των περιβαλλοντικών συνθηκών.
3.Τομέας Mεταφορών
Τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν σε αυτόν τον τομέα είναι η προώθηση της χρήσης οχημάτων με πιο υψηλή αποδοτικότητα καυσίμου και η ενθάρρυνση της χρήσης ηλεκτρικών οχημάτων (ElectricVehicles – EVs) με παράλληλη επέκταση του δικτύου και των υποδομών φόρτισης. Επιπλέον, μπορεί να βοηθήσει η ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών ώστε να μειωθεί η χρήση ΙΧ, καθώς και η δημιουργία (ασφαλών) υποδομών στα αστικά μας κέντρα προκειμένου να προωθηθούν οι μη μηχανοκίνητες μεταφορές (ποδηλασία, περπάτημα).
4.Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ)
Η μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και η αύξηση της διείσδυσης ΑΠΕ (αιολικά, φωτοβολταϊκά) και βιοκαυσίμων (βιομάζα, βιοαέριο) θα βοηθήσει στη μείωση της εκπομπής ρύπων και την προστασία του περιβάλλοντος.
5.Συστήματα Διαχείρισης Ενέργειας
Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τη διενέργεια τακτικών ενεργειακών επιθεωρήσεων για τον εντοπισμό σημείων βελτίωσης, την εφαρμογή συστημάτων παρακολούθησης ενέργειας σε πραγματικό χρόνο για την παρακολούθηση και διαχείριση της χρήσης ενέργειας, και τη χρήση εργαλείων λογισμικού για την ανάλυση της κατανάλωσης ενέργειας και τη βελτιστοποίηση της απόδοσης.
6.Αλλαγές ενεργειακών συνηθειών και ευαισθητοποίηση του κόσμου
Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη διεξαγωγή εκστρατειών ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, με παράλληλη εκπαίδευση των εργαζομένων σχετικά με πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας και τα οφέλη της ενεργειακής απόδοσης.
7.Κυβερνητική πολιτική και παροχή κινήτρων
Αρχικά, θα πρέπει να θεσπιστούν και να υιοθετηθούν πρότυπα ενεργειακής απόδοσης για συσκευές, κτίρια και οχήματα. Εξίσου σημαντική είναι και η παροχή κινήτρων, μέσω κατάλληλων προγραμμάτων, από την Κυβέρνηση, για ενεργειακά αποδοτικές επενδύσεις. Αυτό λ.χ. μπορεί να υλοποιηθεί με φορολογικές διευκολύνσεις και ειδικές εκπτώσεις, μέσα και από το κατάλληλο νομικό πλαίσιο. Τέλος, σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει και η χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης σε ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες και πρακτικές.
8.Έξυπνα ηλεκτρικά δίκτυα
Η επένδυση στα έξυπνα ηλεκτρικά δίκτυα (smartgrids) θα ενισχύσει την απόδοση και την αξιοπιστία της διανομής ηλεκτρισμού. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στον εκσυγχρονισμό και την ψηφιοποίηση του ηλεκτρικού δικτύου, στην αυτοματοποίηση διαδικασιών, την απόκριση ζήτησης (demandresponse) και την αποθήκευση, προκειμένου να διασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ παραγωγής ενέργειας και αναγκών κατανάλωσης, λαμβάνοντας υπόψη και την υψηλή στοχαστικότητα των ΑΠΕ.
9.Πρόσθετα μέτρα
Επιπλέον μέτρα που μπορούν να ληφθούν είναι η επένδυση σε συστήματα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας. Μέσω αυτών των συστημάτων, είναι εφικτό παράλληλα με την παραγωγή ρεύματος να έχουμε και παραγωγή θερμότητας από την ίδια πηγή ενέργειας, προκειμένου να εξυπηρετούνται οι ανάγκες θέρμανσης των πολιτών. Μάλιστα, εκτός από τη θέρμανση, πλέον είναι εφικτό η συμπαραγωγή να επεκταθεί και στην παροχή ψύξης (η τεχνολογία αυτή ονομάζεται trigeneration). Σημαντικό ρόλο στη μείωση της Ενεργειακής Έντασης μπορεί να παίξει και η μείωση της σπατάλης υλικών και αποβλήτων μέσω βελτιωμένων διαδικασιών σχεδιασμού και κατασκευής, καθώς και η προώθηση της ανακύκλωσης για τη μείωση της ενέργειας που απαιτείται για την παραγωγή νέων υλικών.
Η υιοθέτηση μέτρων όπως τα παραπάνω είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη εάν στην εξίσωση της οικονομικής ανάπτυξης θέλουμε να συμπεριλάβουμε το κοινωνικό πρόσημο και την προστασία του περιβάλλοντος.
* Η Στέλα Σαρρή είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών, με διδακτορικό στα έξυπνα ηλεκτρικά δίκτυα και ειδίκευση σε θέματα λειτουργίας ηλεκτρικών δικτύων και αγοράς ενέργειας. Είναι μέλος του Συντονιστικού της παράταξης ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ.
