Ενεργειακός πόλεμος: νικητές και ηττημένοι 

Του Χάρη Δούκα*

Το 2022 ολοκληρώνεται. Άλλη μία πολύ δύσκολη χρονιά, με τον πόλεμο να επισκιάζει τα πάντα (είμαστε ήδη στον δέκατο μήνα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία) και τις παρενέργειες του ιδιαίτερα έντονες. Μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να μη βιώνει πολεμικές συγκρούσεις, αλλά έναν μεγάλο οικονομικό και ενεργειακό πόλεμο.

Στον ενεργειακό πόλεμο, όπως και σε κάθε πόλεμο, υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Στους νικητές είναι σίγουρα οι μεγάλες πετρελαϊκές. Η Exxon ανακοίνωσε τα υψηλότερα κέρδη στα 152 χρόνια ιστορίας της. Η πρόβλεψη των κερδών της για ολόκληρο το έτος θα ξεπεράσει τα 50 δις $ – περισσότερα από τις Amazon, Procter & Gamble και Tesla μαζί (με βάση τo Bloomberg). Το ίδιο συμβαίνει και με Shell, Total, Chevron, με βάση τα ανακοινωμένα οικονομικά τους στοιχεία (πηγή: S&P Global Market Intelligence και σχετική δημοσίευση στον Guardian). Ενδεικτικά, η Shell ανακοίνωσε κέρδη 9.5 δις $ στο τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, τα δεύτερα υψηλότερα στην ιστορία της.

Κι ενώ οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου απολαμβάνουν ακραία υπερκέρδη, που ούτε που φαντάζονταν μόλις πριν από δύο χρόνια, κατά τη διάρκεια των πιο σκοτεινών ημερών της πανδημίας, οι ηγέτες προσπαθούν να τις πείσουν να χαλαρώσουν τις τιμές στην αντλία για τους καταναλωτές και να επιστρέψουν ένα μέρος των υπερκερδών τους στην κοινωνία. Μάταια όμως.

Τα αποτελέσματα μέχρι τώρα είναι μηδαμινά.

Και αυτό συμβαίνει, ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν δαπανήσει, από την αρχή της κρίσης, κοντά στα 700 δις € για να προστατεύσουν νοικοκυριά & επιχειρήσεις, επιδοτώντας τις ίδιες εταιρείες με λεφτά φορολογούμενων πολιτών. Να λοιπόν και οι ηττημένοι.

Εντύπωση επίσης προκαλούν επισημάνσεις στελεχών των πετρελαϊκών, πως, παρά τα δις € επιδοτήσεων των φορολογούμενων για τις ακραίες τιμές των προϊόντων τους, τώρα θέλουν επιπλέον δις €, για νέες εξορύξεις καυσίμων που οι ίδιες εμπορεύονται. Αυτό ζήτησαν ευθαρσώς, σε πρόσφατο συνέδριο του Economist στην Κύπρο, μπροστά από νυν και πρώην υπουργούς ενέργειας κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου και της Ελλάδας.

Την ίδια ώρα οι Βρυξέλλες, όλη η Ευρώπη και η χώρα μας σείονται από το “QatarGate”, που εμπεριέχει τα πάντα. Χρήματα σε σακούλες, ΜΚΟ για τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα που αποτελούν στην πράξη οχήματα δωροδοκίας και διαφθοράς, ευρωβουλευτές και στελέχη που χρηματίζονται από («θεσμοθετημένα;») λόμπι και άλλα απίστευτα. Λέγεται πως όταν αποκαλυφθεί η δράση του ενεργειακού λόμπι ορυκτών καυσίμων στις Βρυξέλλες, πολλοί θα χάσουν τον ύπνο τους (και στην Ελλάδα).

Σε αυτές τις συγκυρίες, εντύπωση προκαλεί πώς ακόμα και σήμερα, στην χώρα μας, υπάρχουν «πετρελαιολάτρες», που δίνουν τον υπερπάντων αγώνα για να «διευκολύνουν» μεγάλες πετρελαϊκές να προχωρήσουν σε νέες εξορύξεις στην νοτιο ανατολική μεσόγειο. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η απορία, όταν την ίδια ώρα, στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση κινούνται τα ευρήματα μελετών και οι δηλώσεις των επικεφαλής παγκόσμιων οργανισμών ενέργειας. Για παράδειγμα, ο διευθυντής του «συντηρητικού» Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΔΟΕ) Φάτιχ Μπιρόλ, πριν περίπου ένα μήνα, κατά την παρουσίαση της ετήσιας έκθεσης του οργανισμού, μίλησε χωρίς υπεκφυγές για το τέλος της χρυσής εποχής του φυσικού αερίου που διαρκεί εδώ και μία δεκαετία.

Τα νούμερα των επιστημόνων για τις κλιματικές καταστροφές που παρουσιάστηκαν πριν λίγο καιρό, στην 27η διεθνή διάσκεψη για το κλίμα (COP27), στο Σαρμ-Ελ-Σείχ της Αιγύπτου, ήταν αποκαλυπτικά. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα της τελευταίας δεκαετίας έχουν προκαλέσει οικονομικές απώλειες άνω των 145 δις € στην ΕΕ. Μόνο για το 2020 οι ζημιές ξεπέρασαν τα 12 δις €, ενώ η χειρότερη χρονιά ήταν το 2017, με σχεδόν 28 δις €.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση, με τις υψηλότερες οικονομικές απώλειες, υπέρ-τριπλάσιες του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Και βρισκόμαστε μόνον στον πρόλογο μιας εποχής όπου τα ακραία φαινόμενα θα γίνονται όλο και πιο ακραία, όλο και πιο συχνά. Ο λόγος είναι πως δεν προχωράμε στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Αντίθετα, συνεχίζεται η επιδότησή τους, με απίστευτα μεγάλα ποσά. Και όλα αυτά, παρά τις εκκλήσεις για συγκράτηση της κλιματικής αλλαγής, που έχει εκτραπεί πλήρως λόγω πολέμου στην Ουκρανία.

«Είναι πασιφανές πως αν ο κόσμος, και ιδιαίτερα η Ευρώπη, είχε επενδύσει μαζικά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυτά τα τελευταία 20 χρόνια, δεν θα βρισκόμασταν αντιμέτωποι με την ενεργειακή κρίση που γνωρίζουμε σήμερα και οι τιμές του πετρελαίου και του αερίου δεν θα ήταν τόσο υψηλές» είπε ο Γκουτέρες, επικεφαλής του ΟΗΕ, ερωτηθείς για τον πόλεμο στην Ουκρανία και για τις συνέπειες της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα.

«Ας διδαχθούμε από το παρελθόν, λοιπόν» πρόσθεσε.

Οι δεσμεύσεις για μηδενικές καθαρές εκπομπές έχουν μηδενική αξία χωρίς συγκεκριμένες πολιτικές και άμεσες δράσεις να τις υποστηρίξουν. “Οδικοί Χάρτες”, λύσεις “προσεχώς”, “προαναγγελίες” δράσεων & “εκκρεμείς εξειδικεύσεις” δεν μπορούν πια να θεωρηθούν επαρκείς.

Η βαθιά αναπροσαρμογή των αγορών ενέργειας έχει ως αναγκαία συνθήκη τις μαζικές επενδύσεις σε καθαρές μορφές ενέργειας, με τον πολίτη συμμέτοχο και συνιδιοκτήτη σε αυτές. Οι Κυβερνήσεις μπορούν να τις προωθήσουν με μεγαλύτερη γενναιότητα για να αποτραπεί η κλιματική κατάρρευση και να «αντιστραφεί η τάση».

Με αυτό τρόπο μπορούν οι λαοί της Ευρώπης να βρεθούν στην πλευρά των νικητών. Το ίδιο και η χώρα μας.

* Ο κ. Χάρης Δούκας είναι Αν. Καθηγητής ΕΜΠ