Ενεργειακές Κοινότητες: Οι 17 τομείς ενεργειακής και οικονομικής δράσης, που ανοίγει ο νέος νόμος – Περιφέρειες και Δήμοι τα νέα «βασίλεια» της Ενέργειας

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Σε «βασίλεια» ενεργειακής Δημοκρατίας, καθώς θα μπορούν με αυτονομία να παράγουν,  να αποθηκεύουν, να διαθέτουν στα μέλη τους ή και να πωλούν ηλεκτρική, θερμική, ψυκτική ενέργεια, να αναπτύσσουν δίκτυο και να εκμεταλλεύονται υποδομές εναλλακτικών καυσίμων, ακόμη και να προμηθεύουν τα μέλη τους με ηλεκτροκίνητα οχήματα, μετατρέπει τους Δήμους και τις Περιφέρειες της χώρας ο νέος νόμος για τις Ενεργειακές Κοινότητες.

Ο νόμος που ήδη ψηφίστηκε  στη Βουλή και βρίσκεται στο στάδιο δημοσίευσης του στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης σπάζει τα καρτέλ της ενέργειας και  εισάγει την ενεργειακή δημοκρατία. Οι πολίτες, οι τοπικοί φορείς, όπως οι δήμοι και οι περιφέρειες αλλά και μικρές και μεσαίες τοπικές επιχειρήσεις αποκτούν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στην ενεργειακή μετάβαση, μέσω της άμεσης ενεργής εμπλοκής τους σε ενεργειακά εγχειρήματα, με προτεραιότητα στα εγχειρήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και εξοικονόμησης, που συνεπάγονται ήπιες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις.

Η ατζέντα των Ενεργειακών Κοινοτήτων

Το ecopress παρουσιάζει στην τελική μορφή του, όπως ψηφίστηκε στη Βουλή  (άρθρο 4 του νόμου)  τα αντικείμενα της ενεργειακής και οικονομικής  δραστηριότητας που αναλαμβάνουν οι  Ενεργειακές Κοινοτήτες.

Αναλυτικά  κάθε Ε.Κοιν. ασκεί υποχρεωτικά τουλάχιστον µία  και βέβαια ανάλογα με τις δυνατότητες της και το φάσμα λειτουργίας της έως και όλες μαζί από τις κατωτέρω δραστηριότητες

1. Παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση ή πώληση ηλεκτρικής ή θερµικής ή ψυκτικής ενέργειας από σταθµούς Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή Υβριδικούς Σταθµούς εγκατεστηµένους εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν. ή και εντός όµορης Περιφέρειας για Ε.Κοιν. µε έδρα εντός της Περιφέρειας Αττικής.
2. Διαχείριση, όπως συλλογή, µεταφορά, επεξεργασία, αποθήκευση ή διάθεση, πρώτης ύλης για την παραγωγή ηλεκτρικής ή θερµικής ή ψυκτικής ενέργειας από βιοµάζα ή βιορευστά ή βιοαέριο ή µέσω ενεργειακής αξιοποίησης του βιοαποικοδοµήσιµου κλάσµατος αστικών αποβλήτων.
3. Προµήθεια για τα µέλη της ενεργειακών προϊόντων, συσκευών και εγκαταστάσεων, µε στόχο τη µείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και της χρήσης συµβατικών καυσίµων, καθώς και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας.
4. Προµήθεια για τα µέλη της ηλεκτροκίνητων οχηµάτων, υβριδικών ή µη, και εν γένει οχηµάτων που χρησιµοποιούν εναλλακτικά καύσιµα.
5. Διανοµή ηλεκτρικής ενέργειας εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της.
6. Προµήθεια ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου προς τελικούς πελάτες, σύµφωνα µε το άρθρο 2 του ν. 4001/2011 (Α΄ 179), εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της.
7. Παραγωγή, διανοµή και προµήθεια θερµικής ή ψυκτικής ενέργειας εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της.
8. Διαχείριση της ζήτησης για τη µείωση της τελικής χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας και εκπροσώπηση παραγωγών και καταναλωτών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
9. Ανάπτυξη δικτύου, διαχείριση και εκµετάλλευση υποδοµών εναλλακτικών καυσίµων, σύµφωνα µε το ν. 4439/2016 (Α΄ 222) ή διαχείριση µέσων βιώσιµων µεταφορών εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.
10. Εγκατάσταση και λειτουργία µονάδων αφαλάτωσης νερού µε χρήση Α.Π.Ε. εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.
11. Παροχή ενεργειακών υπηρεσιών, σύµφωνα µε το άρθρο 10 της Δ6/13280/7.6.2011 (Β΄1228) απόφασης της Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής.

Επίσης σύμφωνα με το ίδιο άρθρο του νέου νόμου οι Ενεργειακές Κοινότητες μπορούν να προσελκύουν κεφάλαια για επενδύσεις, να αντλούν πόρους από τα Ευρωπαϊκά ή τα εθνικά Ταμεία, αλλά και να αναλαμβάνουν δράσεις για την υποστήριξη ευάλωτων ομάδων πολιτών.

Αναλυτικά κάθε Ενεργειακή Κοινότητα μπορεί να ασκεί οποιαδήποτε από τις παρακάτω δραστηριότητες:

12. Προσέλκυση κεφαλαίων για την πραγµατοποίηση επενδύσεων αξιοποίησης των Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή παρεµβάσεων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης εντός της Περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.
13. Σύνταξη µελετών αξιοποίησης των Α.Π.Ε. ή της Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή υλοποίησης παρεµβάσεων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης ή παροχή στα µέλη της τεχνικής υποστήριξης στους ανωτέρω τοµείς.
14. Διαχείριση ή συµµετοχή σε προγράµµατα χρηµατοδοτούµενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά µε τους σκοπούς της.
15. Παροχή συµβουλών για τη διαχείριση ή συµµετοχή των µελών της σε προγράµµατα χρηµατοδοτούµενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά µε τους σκοπούς της,
16. Ενηµέρωση, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για θέµατα ενεργειακής αειφορίας.
17. Δράσεις για την υποστήριξη ευάλωτων καταναλωτών και την αντιµετώπιση της ενεργειακής ένδειας πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, εντός της Περιφέρειας στην οποία βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν., ανεξάρτητα αν είναι µέλη της Ε.Κοιν., όπως παροχή ή συµψηφισµός ενέργειας, ενεργειακή αναβάθµιση κατοικιών ή άλλες δράσεις που µειώνουν την κατανάλωση της ενέργειας στις κατοικίες των πολιτών αυτών.

Οι στόχοι για τις Ενεργειακές Κοινότητες 

Από τους πιο φιλόδοξους στόχους του νέου νόμου  είναι η μείωση των τιμολογίων, η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ καθώς και η αξιοποίηση  των διαθέσιμων εργαλείων της ενεργειακής αγοράς, όπως, για παράδειγμα, ο συμψηφισμός ενέργειας (netmetering), ο εικονικός συμψηφισμός ενέργειας (virtualnetmetering) και οι Έξυπνοι Μετρητές (SmartMeters).

Με το νέο θεσμικό πλαίσιο οι πολίτες και οι υπόλοιποι τοπικοί φορείς αποκτούν διττό ρόλο ως καταναλωτές και ως παραγωγοί ενέργειας (prosumers). Όπως αναφέρεται σε σχετικό ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας  η προϋπόθεση που θέτει ο νόμος για συνέργειες και συνεργασίες, αποβλέπει  στη δημιουργία κοινωνικών συναινέσεων, καθώς και στην ενίσχυση της κοινωνικής αποδοχής των έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

« Η συμμετοχή των πολιτών, των τοπικών φορέων όσο και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των ενδιαφερομένων που είχαν παραδοσιακά αποκλειστεί από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στη διαδικασία της ενεργειακής μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας αποτελεί πολιτική επιλογή». Το στοιχείο της τοπικότητας είναι κεντρικό στο σχεδιασμό των Ενεργειακών Κοινοτήτων . Ενδυναμώνεται ο ρόλος των τοπικών φορέων στον τοπικό ενεργειακό σχεδιασμό με στόχο τα έργα να λαμβάνουν υπόψη τις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες και ακόμη να δημιουργούν χώρο για την έναρξη διαλόγου μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή.

Ο νόμος  επιδιώκει να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των πολιτών, των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και  μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στον ενεργειακό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό η διασφάλιση της ισότητας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων είναι καίριας σημασίας, ώστε όλοι να έχουν ίσο δικαίωμα στη λήψη αποφάσεων μέσα στην Ενεργειακή Κοινότητα. Για αυτό το λόγο προβλέπεται σε κάθε μέλος να αντιστοιχεί μία ψήφος ανεξαρτήτως του συνεταιριστικού μεριδίου που αυτό κατέχει. Το όφελος που μπορεί να προκύψει μέσω αυτών των συμπράξεων δεν περιορίζεται στο όφελος των συμβαλλόμενων, αλλά επεκτείνεται στην τοπική κοινωνία με τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας.

Οι Ενεργειακές Κοινότητες (Ε.Κοιν.) είναι αστικοί συνεταιρισμοί με αποκλειστικό σκοπό την προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και καινοτομίας στον ενεργειακό τομέα, την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας και την προαγωγή της ενεργειακής αειφορίας, την παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση, διανομή και προμήθεια ενέργειας, την ενίσχυση της ενεργειακής αυτάρκειας/ασφάλειας σε νησιωτικούς δήμους, καθώς και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας στην τελική χρήση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

Βασικές δραστηριότητες των Ε.Κοιν.

Οι Ενεργειακές Κοινότητες δραστηριοποιούνται στους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, της Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης, της ορθολογικής χρήσης ενέργειας, της ενεργειακής αποδοτικότητας, των βιώσιμων χερσαίων μεταφορών, της διαχείρισης της ζήτησης και της παραγωγής, διανομής και προμήθειας ενέργειας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

Ποιοι μπορούν να συμμετάσχουν σε Ε.Κοιν.

Δικαίωμα συμμετοχής στις Ενεργειακές Κοινότητες έχουν φυσικά πρόσωπα με πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού της ίδιας περιφερειακής ενότητας εντός της οποίας βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν. ή επιχειρήσεις αυτών και Ο.Τ.Α. β΄ βαθμού εντός των διοικητικών ορίων των οποίων βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.

Κριτήρια εντοπιότητας

Τουλάχιστον το 50% συν ένα των μελών πρέπει να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν., και συγκεκριμένα τα φυσικά πρόσωπα – μέλη να έχουν πλήρη ή ψιλή κυριότητα ή επικαρπία σε ακίνητο το οποίο βρίσκεται εντός της περιφερειακής ενότητας της έδρας της Ε.Κοιν. ή να είναι δημότες δήμου της περιφερειακής ενότητας αυτής και τα νομικά πρόσωπα μέλη να έχουν την έδρα τους εντός της περιφερειακής ενότητας της έδρας της Ε.Κοιν.

Οι Ε.Κοιν. έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα

Ο ελάχιστος αριθμός μελών των Ε.Κοιν. είναι:

• 5 στην περίπτωση που τα μέλη είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου εκτός των Ο.Τ.Α ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή φυσικά πρόσωπα
• 2 στην περίπτωση Ο.Τ.Α.α΄ βαθμού νησιωτικών περιοχών, με πληθυσμό κάτω από τρεις χιλιάδες εκατό (3.100) κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή
• 3 στην περίπτωση που τα μέλη είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου ή φυσικά πρόσωπα, εκ των οποίων τα δύο (2) τουλάχιστον να είναι Ο.Τ.Α.

Όσον αφορά τη διάθεση των κερδών, αυτά δεν διανέμονται στα μέλη, αλλά παραμένουν στην Ε.Κοιν. υπό τη μορφή αποθεματικών και διατίθενται για τους σκοπούς της με απόφαση της γενικής συνέλευσης.

Εξαίρεση οι Ε.Κοιν. κερδοσκοπικού χαρακτήρα

Οι Ε.Κοιν. δύνανται να έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα κατ’ εξαίρεση και μόνο σε περίπτωση που συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις:

• τα μέλη της Ε.Κοιν. είναι τουλάχιστον δεκαπέντε (15)
• δέκα (10) προκειμένου για Ε.Κοιν. με έδρα σε νησιωτικό δήμο

καθώς και εάν το 50% συν ένα εξ αυτών είναι φυσικά πρόσωπα.

Σε αυτή την περίπτωση το υπόλοιπο των καθαρών κερδών μετά την αφαίρεση των αποθεματικών διανέμεται στα μέλη.

Συνεταιριστικές μερίδες

Για όλες τις Ε. Κοιν ισχύει ότι πέραν της υποχρεωτικής συνεταιριστικής μερίδας, κάθε μέλος μπορεί να κατέχει και μία ή περισσότερες προαιρετικές συνεταιριστικές μερίδες, με ανώτατο όριο συμμετοχής του στο συνεταιριστικό κεφάλαιο το 20%. Μόνη εξαίρεση αποτελούν οι Ο.Τ.Α. που μπορούν να συμμετέχουν στο συνεταιριστικό κεφάλαιο με ανώτατο όριο το 40%, καθώς και με ανώτατο όριο συμμετοχής το 50% για τους Ο.Τ.Α. α’ βαθμού νησιωτικών περιοχών με πληθυσμό κάτω από τρεις χιλιάδες εκατό (3.100) κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή Όσον αφορά τη μεταβίβαση συνεταιριστικής μερίδας σε μέλος ή σε τρίτο πρόσωπο γίνεται μόνο ύστερα από συναίνεση του διοικητικού συμβουλίου.

Δυνατότητα δημιουργίας Ενώσεων-Ομοσπονδίας

Τουλάχιστον πέντε Ε.Κοιν. με έδρα στην ίδια Περιφέρεια, μπορούν να συστήσουν ένωση ενεργειακών συνεταιρισμών, με σκοπό το συντονισμό και την προώθηση των δραστηριοτήτων τους. Η Γενική Συνέλευση της ένωσης των ενεργειακών συνεταιρισμών απαρτίζεται από τους αντιπροσώπους των Ε.κοιν. που συμμετέχουν στην ένωση.

Οι ενώσεις ενεργειακών συνεταιρισμών όλης της χώρας, δύνανται επιπλέον, να συστήσουν Ομοσπονδία Ενεργειακών Συνεταιρισμών της Ελλάδας, με σκοπό τον συντονισμό και την καλύτερη εκπροσώπηση του ενεργειακού συνεταιριστικού κινήματος της χώρας. Στη γενική συνέλευση της Ομοσπονδίας των Ενεργειακών Συνεταιρισμών της Ελλάδας, προβλέπεται η συμμετοχήόλων των ενώσεων ενεργειακών συνεταιρισμών, με δύο αντιπροσώπους η καθεμία.

Οικονομικά Κίνητρα και Μέτρα Στήριξης των Ε.Κοιν.

• Δυνατότητα Συμμετοχής σε προγράμματα του Αναπτυξιακού Νόμου
• Κίνητρα για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ
• Ειδικές προϋποθέσεις και όροι προνομιακής συμμετοχής ή εξαίρεσης από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβολής προσφορών Μειωμένες Χρεώσεις για σταθμούς ΑΠΕ που συμμετέχουν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Φο.Σ.Ε.Τε.Κ.)
  • Απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής του Ετήσιου τέλους διατήρησης δικαιώματος κατοχής άδειας παραγωγής
  • Μειωμένο ύψος εγγυητικών επιστολών που απαιτούνται κατά την αδειοδότηση
  • Προτεραιότητα κατά την αδειοδότηση
  • Απαλλαγή από το ειδικό τέλος του 1,7%, όταν συμμετέχει ΟΤΑ στην Ε.Κοιν.
• Κίνητρα για συμμετοχή στην αγορά – προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας
  • Ελάχιστο κεφάλαιο για χορήγηση άδειας προμήθειας: 60.000€
  • Μειωμένα ποσά εγγυητικών επιστολών για εγγραφή στο μητρώο Συμμετεχόντων
• Επιτρέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών και σταθμών μικρών ανεμογεννητριών από Ε.Κοιν. για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών των μελών τους με εφαρμογή εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (VirtualNetMetering με μέλη της Ε.Κοιν).
• Eιδικοί όρους για τις Ε.Κοιν. που λειτουργούν ως Φορείς Εκμετάλλευσης υποδομών Φόρτισης Η/Ο.
• Ειδικές προβλέψεις για Ε.Κοιν. που θα αδειοδοτούν σταθμούς θερμικής ενέργειας για τηλεθέρμανση.