Ενεργειακές Κοινότητες: Το νέο «συνεταιριστικό στοίχημα» με σίγουρες και υψηλές αποδόσεις – Πακέτο 13 μέτρων και κινήτρων στο σ/ν του ΥΠΕΝ

Εντός της τρέχουσας εβδομάδας εισάγεται στην Ολομέλεια της Βουλής για τελική ψήφιση το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ για τις Ενεργειακές Κοινότητες.

Για πρώτη φορά με το σχέδιο νόμου για τις Ενεργειακές Κοινότητες, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εισάγει την ενεργειακή δημοκρατία, δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες, τους τοπικούς φορείς, όπως οι δήμοι και οι περιφέρειες και σε μικρές και μεσαίες τοπικές επιχειρήσεις να συμμετάσχουν στην ενεργειακή μετάβαση και τον ενεργειακό σχεδιασμό, μέσω της άμεσης ενεργής εμπλοκής τους σε ενεργειακά εγχειρήματα, με προτεραιότητα στα εγχειρήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και εξοικονόμησης που συνεπάγονται ήπιες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις. Με αυτό τον τρόπο οι πολίτες και οι υπόλοιποι τοπικοί φορείς αποκτούν διττό ρόλο ως καταναλωτές και ως παραγωγοί ενέργειας (prosumers).

Οι Ενεργειακές Κοινότητες  θα φέρουν άμεσο και μετρήσιμο όφελος για τους μετέχοντες σε αυτές αλλά και ευρύτερα κοινωνικά σύνολα, με έμφαση στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, που πλήττει μεγάλες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στα αστικά κέντρα και την περιφέρεια, ιδίως σε μικρούς ορεινούς και νησιωτικούς δήμους.

Αναμένεται ότι αποτέλεσμα των Ενεργειακών Κοινοτήτων θα είναι η μείωση των τιμολογίων, η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ καθώς και η αξιοποίηση  των διαθέσιμων εργαλείων της ενεργειακής αγοράς, όπως, για παράδειγμα, ο συμψηφισμός ενέργειας (netmetering), ο εικονικός συμψηφισμός ενέργειας (virtualnetmetering) και οι Έξυπνοι Μετρητές (SmartMeters).

Οι Ενεργειακές Κοινότητες λοιπόν αποτελούν μια νέα μεγάλη πρόκληση αλλά και στοίχημα της ελληνικής κοινωνίας.

Τα φυσικά πρόσωπα, όσο και οι εμπλεκόμενοι φορείς της αυτοδιοίκησης, του ιδιωτικού τομέα και των κοινωνικών οργανώσεων, με άλλα λόγια η ελληνική κοινωνία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο καλείται, ενώ είναι αντιμέτωπη με τις συνέπειες της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης των τελευταίων ετών, να αποδείξει στην πράξη:

-Αφενός μεν, ότι μπορεί να αντιληφθεί τα οφέλη που φέρνουν οι Ενεργειακές Κοινότητες και να τα αξιοποιήσει, αντιμετωπίζοντας ακριβώς τις συνέπειες της κρίσης και δημιουργώντας παράλληλα σημαντικές αναπτυξιακές διεξόδους,

-Αφετέρου δε, ότι έχει διδαχθεί από τα αποτυχημένα συνεταιριστικά παραδείγματα του παρελθόντος, όπως πχ στον αγροτικό τομέα, εμφανίζοντας αντισώματα κοινωνικής, επιχειρηματικής και δημοκρατικής ωριμότητας, ώστε να προφυλάξει τις Ενεργειακές Κοινότητες από τις διαλυτικές παθογένειες και τις αρνητικές παρακαταθήκες.

Η προϋπόθεση δημιουργίας συνεργιών και συνεργασιών μεταξύ διαφόρων τοπικών φορέων, στο πλαίσιο των Ενεργειακών Κοινοτήτων, έχει  ως απώτερο στόχο τη δημιουργία κοινωνικών συναινέσεων, καθώς και την ενίσχυση της κοινωνικής αποδοχής των έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Η δημιουργία ενός αυστηρού θεσμικού πλαισίου σε συμφωνία με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη διασφάλιση της λειτουργίας των Ενεργειακών Κοινοτήτων σε συνθήκες απόλυτης διαφάνειας.

Σύμφωνα με το υπό ψήφιση νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ προβλέπεται ένα πακέτο συνολικά 13 μέτρων και κινήτρων στήριξης των Ενεργειακών Κοινοτήτων. Παράλληλα περιγράφεται το πεδίο δράσης τους, όπως επίσης από ποιους και πως μπορούν να αναπτυχθούν. Πιο αναλυτικά:

Οικονομικά Κίνητρα και Μέτρα Στήριξης των Ε.Κοιν.

1. Δυνατότητα Συμμετοχής σε προγράμματα του Αναπτυξιακού Νόμου
2. Κίνητρα για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ
3. Ειδικές προϋποθέσεις και όροι προνομιακής συμμετοχής ή εξαίρεσης από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβολής προσφορών Μειωμένες Χρεώσεις για σταθμούς ΑΠΕ που συμμετέχουν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Φο.Σ.Ε.Τε.Κ.)
4. Απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής του Ετήσιου τέλους διατήρησης δικαιώματος κατοχής άδειας παραγωγής
5. Μειωμένο ύψος εγγυητικών επιστολών που απαιτούνται κατά την αδειοδότηση
6. Προτεραιότητα κατά την αδειοδότηση
7. Απαλλαγή από το ειδικό τέλος του 1,7%, όταν συμμετέχει ΟΤΑ στην Ε.Κοιν.
8. Κίνητρα για συμμετοχή στην αγορά – προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας
9. Ελάχιστο κεφάλαιο για χορήγηση άδειας προμήθειας: 60.000€
10. Μειωμένα ποσά εγγυητικών επιστολών για εγγραφή στο μητρώο Συμμετεχόντων
11. Επιτρέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών και σταθμών μικρών ανεμογεννητριών από Ε.Κοιν. για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών των μελών τους με εφαρμογή εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (VirtualNetMetering με μέλη της Ε.Κοιν).
12. Eιδικοί όροι για τις Ε.Κοιν. που λειτουργούν ως Φορείς Εκμετάλλευσης υποδομών Φόρτισης Η/Ο.
13. Ειδικές προβλέψεις για Ε.Κοιν. που θα αδειοδοτούν σταθμούς θερμικής ενέργειας για τηλεθέρμανση

Βασικές δραστηριότητες των Ε.Κοιν.

Οι Ενεργειακές Κοινότητες δραστηριοποιούνται στους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, της Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης, της ορθολογικής χρήσης ενέργειας, της ενεργειακής αποδοτικότητας, των βιώσιμων χερσαίων μεταφορών, της διαχείρισης της ζήτησης και της παραγωγής, διανομής και προμήθειας ενέργειας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

Ειδικότερα, έχουν δικαίωμα να ασκούν τις κάτωθι δραστηριότητες:

• Παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση ή πώληση ηλεκτρικής ή θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας από σταθμούς Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α.
• Παραγωγή, Διανομή και προμήθεια θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας
• Προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου προς Τελικούς Πελάτες
• Διαχείριση πρώτης ύλης για την παραγωγή ενέργειας από βιομάζα ή βιορευστά ή βιοαέριο
• Προμήθεια για τα μέλη της ενεργειακών προϊόντων, ηλεκτροκίνητων οχημάτων και οχημάτων εναλλακτικών καυσίμων.
• Ανάπτυξη, διαχείριση και εκμετάλλευση υποδομών εναλλακτικών καυσίμων και οχημάτων εναλλακτικών καυσίμων
• Εγκατάσταση και λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης νερού με χρήση Α.Π.Ε. εντός της περιφέρειας που βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.

Ακόμη δυνητικά μπορούν να ασκούν:

• Διαχείριση ή συμμετοχή σε προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Παροχή συμβουλών για τη διαχείριση ή συμμετοχή των μελών της σε προγράμματα χρηματοδοτούμενα
• Παροχή ενεργειακών υπηρεσιών.
• Ενημέρωση, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για θέματα ενεργειακής αειφορίας.
• Δράσεις για την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας σε ευάλωτους καταναλωτές ή πολίτες κάτω από τα όρια της φτώχειας, ανεξάρτητα αν είναι μέλη της ενεργειακής κοινότητας, όπως ενδεικτικά παροχή ή συμψηφισμός ενέργειας, ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών ή άλλα μέτρα που μειώνουν την κατανάλωση της ενέργειας στις κατοικίες των πολιτών αυτών.

Αναμένεται ότι αποτέλεσμα των Ενεργειακών Κοινοτήτων θα είναι η μείωση των τιμολογίων, η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ καθώς και η αξιοποίηση  των διαθέσιμων εργαλείων της ενεργειακής αγοράς, όπως, για παράδειγμα, ο συμψηφισμός ενέργειας (netmetering), ο εικονικός συμψηφισμός ενέργειας (virtualnetmetering) και οι Έξυπνοι Μετρητές (SmartMeters).

Ποιοι μπορούν να συμμετάσχουν σε Ε.Κοιν.

Δικαίωμα συμμετοχής στις Ενεργειακές Κοινότητες έχουν φυσικά πρόσωπα με πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού της ίδιας περιφερειακής ενότητας εντός της οποίας βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν. ή επιχειρήσεις αυτών και Ο.Τ.Α. β΄ βαθμού εντός των διοικητικών ορίων των οποίων βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.

Κριτήρια εντοπιότητας

Τουλάχιστον το 50% συν ένα των μελών πρέπει να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν., και συγκεκριμένα τα φυσικά πρόσωπα – μέλη να έχουν πλήρη ή ψιλή κυριότητα ή επικαρπία σε ακίνητο το οποίο βρίσκεται εντός της περιφερειακής ενότητας της έδρας της Ε.Κοιν. ή να είναι δημότες δήμου της περιφερειακής ενότητας αυτής και τα νομικά πρόσωπα μέλη να έχουν την έδρα τους εντός της περιφερειακής ενότητας της έδρας της Ε.Κοιν.

Οι Ε.Κοιν. έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα

Ο ελάχιστος αριθμός μελών των Ε.Κοιν. είναι:

• 5 στην περίπτωση που τα μέλη είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου εκτός των Ο.Τ.Α ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή φυσικά πρόσωπα
• 2 στην περίπτωση Ο.Τ.Α.α΄ βαθμού νησιωτικών περιοχών, με πληθυσμό κάτω από τρεις χιλιάδες εκατό (3.100) κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή
• 3 στην περίπτωση που τα μέλη είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου ή φυσικά πρόσωπα, εκ των οποίων τα δύο (2) τουλάχιστον να είναι Ο.Τ.Α.

Όσον αφορά τη διάθεση των κερδών, αυτά δεν διανέμονται στα μέλη, αλλά παραμένουν στην Ε.Κοιν. υπό τη μορφή αποθεματικών και διατίθενται για τους σκοπούς της με απόφαση της γενικής συνέλευσης.

Εξαίρεση οι Ε.Κοιν. κερδοσκοπικού χαρακτήρα

Οι Ε.Κοιν. δύνανται να έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα κατ’ εξαίρεση και μόνο σε περίπτωση που συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις:

• τα μέλη της Ε.Κοιν. είναι τουλάχιστον δεκαπέντε (15)
• δέκα (10) προκειμένου για Ε.Κοιν. με έδρα σε νησιωτικό δήμο

καθώς και εάν το 50% συν ένα εξ αυτών είναι φυσικά πρόσωπα.

Σε αυτή την περίπτωση το υπόλοιπο των καθαρών κερδών μετά την αφαίρεση των αποθεματικών διανέμεται στα μέλη.

Συνεταιριστικές μερίδες

Για όλες τις Ε. Κοιν ισχύει ότι πέραν της υποχρεωτικής συνεταιριστικής μερίδας, κάθε μέλος μπορεί να κατέχει και μία ή περισσότερες προαιρετικές συνεταιριστικές μερίδες, με ανώτατο όριο συμμετοχής του στο συνεταιριστικό κεφάλαιο το 20%. Μόνη εξαίρεση αποτελούν οι Ο.Τ.Α. που μπορούν να συμμετέχουν στο συνεταιριστικό κεφάλαιο με ανώτατο όριο το 40%, καθώς και με ανώτατο όριο συμμετοχής το 50% για τους Ο.Τ.Α. α’ βαθμού νησιωτικών περιοχών με πληθυσμό κάτω από τρεις χιλιάδες εκατό (3.100) κατοίκους, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή Όσον αφορά τη μεταβίβαση συνεταιριστικής μερίδας σε μέλος ή σε τρίτο πρόσωπο γίνεται μόνο ύστερα από συναίνεση του διοικητικού συμβουλίου.

Δυνατότητα δημιουργίας Ενώσεων-Ομοσπονδίας

Τουλάχιστον πέντε Ε.Κοιν. με έδρα στην ίδια Περιφέρεια, μπορούν να συστήσουν ένωση ενεργειακών συνεταιρισμών, με σκοπό το συντονισμό και την προώθηση των δραστηριοτήτων τους. Η Γενική Συνέλευση της ένωσης των ενεργειακών συνεταιρισμών απαρτίζεται από τους αντιπροσώπους των Ε.κοιν. που συμμετέχουν στην ένωση.

Οι ενώσεις ενεργειακών συνεταιρισμών όλης της χώρας, δύνανται επιπλέον, να συστήσουν Ομοσπονδία Ενεργειακών Συνεταιρισμών της Ελλάδας, με σκοπό τον συντονισμό και την καλύτερη εκπροσώπηση του ενεργειακού συνεταιριστικού κινήματος της χώρας. Στη γενική συνέλευση της Ομοσπονδίας των Ενεργειακών Συνεταιρισμών της Ελλάδας, προβλέπεται η συμμετοχήόλων των ενώσεων ενεργειακών συνεταιρισμών, με δύο αντιπροσώπους η καθεμία.