Επιτυχημένη  υλοποίηση Έργων Αναβάθμισης Φωτισμού οδών, πλατειών, κοινοχρήστων χώρων

Του Γιώργου Ηλιόπουλου *   Επιτυχημένη  υλοποίηση Έργων Αναβάθμισης Φωτισμού οδών, πλατειών, κοινοχρήστων χώρων – Οδικός Χάρτης με τις 12  Βέλτιστες Πρακτικές για Δήμους/Περιφέρειες – Η Εμπειρία από  Ευρωπαϊκά Προγράμματα  (Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη / ΙΕΕ κ.α.)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το δίκτυο φωτισμού οδών , πλατειών και κοινόχρηστων χώρων αποτελεί αρμοδιότητα των Δήμων και σε μερικές κεντρικές οδούς και μόνο των Περιφερειών .

Για την αρμοδιότητα αυτή μάλιστα οι πολίτες πληρώνουν στον λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος , υπέρ Δήμου χρέωση με βάση τα m2 της κατοικίας τους, στα λεγόμενα ανταποδοτικά δημοτικά τέλη.

Πέραν του κόστους οδοφωτισμού που αφορά στην

1. ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουν τα φώτα
2. το κόστος αντικατάστασης ή συμπλήρωσης του δικτύου  ( λάμπες, φωτιστικά σώματα ή/και ιστοί οδοφωτισμού)  αλλά και
3. το κόστος προσωπικού που χρειάζεται για την παρακολούθηση, καθαρισμό και συντήρηση τους υπάρχει και η παράμετρος της ποιότητας οδοφωτισμού δηλαδή των

1. υποφωτισμένων δρόμων που δεν εξασφαλίζει την απαραίτητη οδική και εν γένει ασφάλειας που συχνά σήμερα στο υφιστάμενο οδικό δίκτυο δεν καλύπτεται με αποτέλεσμα πιθανά ατυχήματα αλλά και αύξηση της παραβατικότητας
2. υπερφωτισμένων δρόμωνσε συγκεριμένα συνήθως κεντρικά σημεία των πόλεων μας που οδηγούν σε σπατάλη ηλεκτρικής ενέργειας και κόστους αλλά και σε όχληση οπτική πολλές φορές στις γειτονικές με τα φωτιστικά αυτά σώματα κατοικίες.
3. τηςαισθητικής και οικονομικής βελτίωσης του φωτισμού με περιορισμένη διάχυση , με σωστή εστίαση στο οδόστρωμα , με δυνατότητα ρύθμισης της έντασης τις ώρες χαμηλής κυκλοφορίες σε ανεκτά επίπεδα για περαιτέρω εξοικονόμηση   κοκ.

Ο  ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ

Δεδομένου ότι στην Ελλάδα τα υλοποιηθέντα εν λειτουργία σήμερα έργα αναβάθμισης οδοφωτισμού είναι μικρής κλίμακας και πιλοτικά , ενώ οι διαθέσιμες τεχνολογίες και τεχνικές οδοφωτισμού στην Ε.Ε είναι ευρύτερα διαδεδομένες και εφαρμοσμένες , η χώρα μας καλείται στα επόμενα 2-3 χρόνια να κάνει ότι έκαναν άλλες πρωτοπόρες χώρες της Ε.Ε. τα προηγούμενα χρόνια.

Για να γίνει αυτό με τις βέλτιστες περιβαλλοντικές, τεχνικές, οικονομικές και νομικές πρακτικές από χώρες της Ε.Ε.,  θα πρέπει να υπάρξει ένας οδικός χάρτης βέλτιστων πρακτικών  που μπορούν να ακολουθούνται κατά την υλοποίηση τέτοιων έργων   από τους Δήμους ή/και Περιφέρειες.

Πιο συγκεκριμένα, οι 12 βέλτιστες πρακτικές- βήματα   για την επιτυχημένη  υλοποίηση Έργων Αναβάθμισης Φωτισμού,  είναι οι ακόλουθες:  .

1.Αναλυτική και Αξιόπιστη Απογραφή του υφιστάμενου δικτύου ( είδος λαμπτήρα, είδος φωτιστικού, ύψος ιστού, ισχύς, θέση χ-y , κατηγορία οδού ή πλατεία, pillar που τροφοδοτείται κοκ) και απεικόνιση σε σύστημα GIS και αξιολόγηση ευρημάτων σε σχέση με  τις καταναλώσεις που χρεώνεται ο δήμος για το ηλεκτρικό ρεύμα.

2. Ειδικές Φωτοτεχνικές Μελέτεςμε βάση εθνικά και διεθνή πρότυπαανά κατηγορία οδού με βάση πιστοποιημένα προγράμματα / εργαλεία και διασφάλιση της ποιότητας και ασφάλειας.

3.Χρηματοοικονομική Ανάλυση Έργου αναβάθμισης με κόστος/ όφελος παρεμβάσεων

4.Αξιολόγηση διαφορετικών σεναρίων χρηματοδότησης από 3ους ( εξ ολοκλήρου δανεισμός  του Δήμου/Περιφέρειας, μερικός δανεισμός Δήμου /Περιφέρειας συν  κεφάλαια 3^ων ιδιωτικών φορέων, χρήση μόνο κεφαλαίων 3^ων  ιδιωτικών φορέων ,κοκ ) και ανάλυση ευαισθησίας σε μεταβολές επιτοκίου δανεισμού σε περίπτωση δανεισμού  και σε μεταβολές  % εξοικονόμησης.

Για τα 4 πρώτα παραπάνω βήματα  έχει ολοκληρωθεί η δημόσια διαβούλευση από το ΤΕΕ νέας Τεχνικής Οδηγίας ( ΤΟΤΕΕ) που αναμένεται να ολοκληρωθεί άμεσα.

5.Απόφαση αρμοδίου οργάνου του Δήμου/Περιφέρειας για το  τελικό τεχνικό, χρηματοοικονομικό και χρηματοδοτικό  και θεσμικό πλάνο υλοποίησης του έργου

6 Α) Σε περίπτωση εξ’ ολοκλήρου δανεισμού του Δήμου/Περιφέρειας  , υπάρχει  το ειδικό Πρόγραμμα Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων ( ΤΠΔ)  αλλά τότε   επιπρόσθετα απαιτείται:

1.Ο Δήμος/Περιφέρεια να έχει κατάλληλη πιστοληπτική ικανότητα  και επιπρόσθετα να μην υπερβεί το όριο δανεισμού που επιτρέπεται από την νομοθεσία.

2.Να βεβαιώσει ο  Δήμος/Περιφέρεια ότι η εξοικονομούμενη ενέργεια ως χρηματικό όφελος είναι καθ’ όλη την διάρκεια του δανείου ( έως 10 έτη) είναι μεγαλύτερη από το τοκοχρεωλύσιο που θα πληρώνει ο δήμος στο ΤΠΔ.

Ως εκ τούτου απαιτείται από τον Δήμο/Περιφέρεια μια άρτια  και πλήρης μελέτη οδοφωτισμού αλλά και ανάλυση ευαισθησίας σε περίπτωση  λήψης δανείου με μεταβλητό επιτοκίο.

3.Η  διασφάλιση  εκ μέρους του αναδόχου , εγγύησης αποδοτικής λειτουργίας με σωστές εξασφαλίσεις για τον Δήμο/Περιφέρεια.

Θεσμικά σε αυτή την περίπτωση το έργο προτείνεται να υλοποιηθεί με τον Ν.4412/2016 με  βέλτιστη σχέση ποιότητας/τιμής με κριτήρια ανάλυσης κύκλου ζωής  και υψηλές οικονομικές εγγυήσεις για την περίοδο εγγύησης των φωτιστικών σωμάτων και του εξοπλισμού.

6 Β) Σε  περίπτωση εξ ‘ολοκλήρου υλοποίησης του έργου με κεφάλαια από τρίτους ιδιωτικούς φορείς, επιπρόσθετα απαιτούνται εξασφαλίσεις του Δήμου /Περιφέρειας  μέσα από τον μηχανισμό  σταδιακής αποπληρωμής των τρίτων ιδιωτών,  για την αποδοτικότητα του εξοπλισμού   .

Θεσμικά το έργο θα υλοποιηθεί είτε ως παροχή υπηρεσίες με τις  διατάξεις του  Ν.4412/2016 εφόσον δεν υπάρχει παραχώρηση δικαιώματος εκμετάλλευσης,   είτε  – ιδιαίτερα αν πρόκειται για μεγάλου μεγέθους έργο – με τις ειδικότερες διατάξεις του  ειδικού  νόμου περί ΣΔΙΤ .

Σε αυτή την υποπερίπτωση( ΣΔΙΤ)

i.υπάρχει η δυνατότητα να εξεταστεί  η δανειοδότηση του ιδιωτικού φορέα  πέραν από κεφάλαια εμπορικών τραπεζών και με κεφάλια της EBRD  για μείωση του κόστους δανεισμού άρα και  υλοποίησης του έργου εφ’όσον το έργο είναι μεγάλης κλίμακας.

ii.θα πρέπει να κατατεθεί αίτημα-φάκελος τεχνικοοικονομικής του έργου  στην ΕΓ ΣΔΙΤ και να εγκριθεί από την Διυπουργική Επιτροπή ΣΔΙΤ .

*Σημειώνεται ότι κάλλιστα μπορεί να συνδυαστεί η χρηματοδότηση με συνδυασμό των 2 παραπάνω σεναρίων ( 6 Α, 6Β) ήτοι με δανεισμό του Δήμου/περιφέρειας από το ΤΠΔ ( έως 30%)  και των υπόλοιπων  κεφαλαίων από τρίτους ιδιωτικούς φορείς .

7. Σύνταξη Τευχών Δημοπράτησης με βάση το τελικά επιλεχθέν χρηματοδοτικό και θεσμικό πλαίσιομε  υψηλές απαιτήσεις διασφάλισης σε νομικό , τεχνικό και χρηματοοικονομικό επίπεδο.
8. Διαδικασία Διεθνούς Διαγωνισμού( Δημοσίευση- Διενέργεια, Επιλογή ) Αναδόχου , είτε ανοιχτούείτε κλειστού είτε με την διαδικασία ανταγωνιστικού διαλόγου αναλόγως της  πολυπλοκότητας του αντικειμένου.
9. Εκπόνηση Μελέτης Εφαρμογής από τον Ανάδοχο με βάση τον τελικό εξοπλισμό .Επιβεβαίωση της τελικής εξοικονόμησης και αναβάθμισης για τον Δήμο/Περιφέρεια
10. Εγκατάσταση Εξοπλισμού– Δοκιμαστική Λειτουργία- Πιστοποίηση – Παραλαβή – Εγγύηση αποδοτικής λειτουργίας
11. Επαναπιστοποίηση αποδοτικής λειτουργίας από κατάλληλο και αξιόπιστο φορέα ( πανεπιστήμια, εξειδικευμένες- ανεξάρτητες εταιρείες) σε συστηματική τακτική και έκτακτη βάση.
12. Σωστή συντήρηση- διαχείριση από Δήμο / Περιφέρεια ή Ανάδοχο σε περίπτωση αποπληρωμής του σε βάθοςχρόνου ( πχ ΣΔΙΤ)  με βάση την ποιότητα και αποτελεσματικότητα του έργου.

ΧΡΟΝΟΣ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΡΓΟΥ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ

Ο συνολικός χρόνος έως και  την έναρξη λειτουργίας ενός  έργου αναβάθμισης οδοφωτισμού είναι περίπου 2  έτη και αναλύεται

Α. 3 μήνες για την αρχική ωρίμανση του έργου ( βήματα 1-4)

Β. 3 μήνες για την  προετοιμασίας ( χρηματοδότηση, τεύχη δημοπράτησης κοκ) για την δημοπράτηση ( βήματα 5-7)

Γ.  8-12 μήνες για την  διαδικασία διαγωνισμού ( βήμα 8)

Δ. 6 μήνες  για την προετοιμασία και την τελική εγκατάσταση εξοπλισμού ( βήματα 9-10)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα έργα αναβάθμισης οδοφωτισμού είναι διαδεδομένα σε άλλες χώρες της Ε.Ε. αλλά στην Ελλάδα όχι ακόμη. Είναι σύνθετα και μερικές φορές πολύπλοκα καθώς συνδυάζουν τεχνικές, νομικές , χρηματοοικονομικές πτυχές και απαιτούν μια θεσμικά άριστη διαδικασία υλοποίησης για να είναι πραγματικά επιτυχημένα.

Καθοριστικός παράγοντας  επιτυχίας είναι η σωστή αρχή και συγκεκριμένα  τα πρώτα τέσσερα βήματα (1 – 4) που αφορούν στην  αρχική τεχνικοοικονομική μελέτη που θα βασίζεται σε μια πλήρη Απογραφή της υφιστάμενης Κατάστασης και θα καθορίζει το τελικό όφελος της αναβάθμισης με τήρηση των προδιαγραφών ασφάλειας των δρόμων.

Αναλόγως του τρόπου χρηματοδότησης του έργου θα καθοριστεί και ο τελικός τρόπος δημοπράτησης . Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει  στα τεύχη δημοπράτησης να συμπεριλαμβάνονται  για τους Δήμους/Περιφέρειες όροι – υψηλές απαιτήσεις διασφάλισης τους  σε νομικό , τεχνικό και χρηματοοικονομικό επίπεδο.

*Μεταπτυχιακό στα Οικονομικά-(ΜΒΑ) , Διπλ. Χ. Μηχανικός (ΕΜΠ), Μέλος Επιτροπής νέας  Τεχνικής Οδηγίας ΤΕΕ ( ΤΟΤΕΕ) για τον Οδοφωτισμό, Στέλεχος ΕΠΤΑ ΑΕ Σύμβουλοι Μελετητές Περιβαλλοντικών και Ενεργειακών Έργων www.epta.gr 210 6086300.