Εργολήπτες δημοσίων έργων εναντίον των ΣΕΔ αποβλήτων κατασκευών

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Οι εργολήπτες δημοσίων έργων κρίνουν ως αναποτελεσματική τη λειτουργία των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) Ανακύκλωσης Αποβλήτων Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) και ζητούν από το ΥΠΕΝ να θεσμοθετήσει   στο νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) 2020 – 2030  τη σύσταση ενός Εθνικού Συστήματος Εναλλακτική Διαχείρισης (ΕΣΕΔ) για τα ΑΕΚΚ.

Συγκεκριμένα η Πανελλήνια Ένωση Διπλωματούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΔΜΕΔΕ) με παρέμβαση της στη δημόσια διαβούλευση παράλληλα με την αναποτελεσματικότητα της λειτουργίας των ΣΕΔ ΑΕΚΚ θέτει και θέματα διαφάνειας και ορθής διαχείρισης των πόρων για την ανακύκλωση σημειώνοντας ότι « η Διοίκηση των συστημάτων στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελεί και Διοίκηση των Μονάδων επεξεργασίας ΑΕΚΚ, προκαλώντας ερωτηματικά για τη διαφάνεια και την ορθή αξιοποίηση των χρηματικών εισφορών που δίνουμε ως Εργολήπτες Δημοσίων Έργων – Διαχειριστές ΑΕΚΚ στα συστήματα».

Παράλληλα η ΠΕΔΜΕΔΕ καταθέτει σειρά προτάσεων μεταξύ των οποίων είναι:

• Η καθιέρωση διαδικασιών και υποχρεωτικών ποσοστών προμήθειας δευτερογενών υλικών στο πλαίσιο των πράσινων δημόσιων συμβάσεων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα ληφθεί υπόψη η ανακύκλωση ΑΕΚΚ.
  • Η επένδυση και χρηματοδότηση σε δράσεις έρευνας και ανάπτυξης, για την ενίσχυση της αγοράς ανακυκλώσιμων υλικών.
  • Η ανάπτυξη σήμανσης CE για προϊόντα που περιέχουν ανακυκλωμένα υλικά, ιδίως σήμανση CE για προϊόντα επαναχρησιμοποιούμενων προϊόντων δομικών κατασκευών (π.χ. δοκοί ξύλου, χάλυβας).
  • Η θέσπιση υψηλού τέλους ταφής, ως αποτρεπτικός παράγοντας για την ταφή και ενεργοποίησης των δράσεων διαλογής και ανακύκλωσης στα ΑΕΚΚ.
  • Η μείωση ΦΠΑ στα δευτερογενή ανακυκλωμένα υλικά, μπορεί να φέρει ικανοποιητικά αποτελέσματα στην αειφόρο διαχείριση των ΑΕΚΚ.

Παρέμβαση ΠΕΔΜΕΔΕ

Το πλήρες κείμενο που κατέθεσε η ΠΕΔΜΕΔΕ στη δημόσια διαβούλευση έχει ως εξής:

Το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) για την κρίσιμη χρονική περίοδο 2020 – 2030 τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση την Πέμπτη 6 Αυγούστου, και θα ολοκληρωθεί στις 21 Αυγούστου. Ο οδικός αυτός χάρτης, που αποτελείται από 729 σελίδες, τέθηκε σε διαβούλευση μέσα σε περίοδο διακοπών (αυτή του 15 Αυγούστου), για διάστημα 15 ημερών, χωρίς να γίνει κανένας επίσημος διάλογος με τους παραγωγικούς και επιστημονικούς φορείς.
Οπότε το πρώτο αίτημα μας είναι η παράταση της διαβούλευσης και η επίσημη ενημέρωση και η συμμετοχική διαβούλευση με όλους τους εμπλεκομένους παραγωγικούς και επιστημονικούς φορείς, και όχι η εσπευσμένη τυπική και όχι ουσιαστική διαβούλευση 15 ημερών εντός της περιόδου των διακοπών του 15 Αυγούστου.
Το αίτημα παράτασης της διαβούλευσης γίνεται ακόμα πιο σημαντικό εάν αναλογιστούμε την πορεία επίτευξης του φιλόδοξου στόχου της ταφής των αστικών στερεών αποβλήτων από 80% περίπου που είναι σήμερα σε 10%, σε μια περίοδο όπου η οικονομική κρίση και η κρίση λόγω covid19 δυσχεραίνουν πολύ την υλοποίηση των πολιτικών.
Επιπλέον, βασικές γενικές παρατηρήσεις επί του σχεδίου είναι:
1. Ο σχεδιασμός παρουσιάζει εναλλακτικά σενάρια, και αφήνει όλη την πρωτοβουλία στους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) να επιλέξουν στο πλαίσιο των Περιφερειακών Σχεδίων ποιο σενάριο να υλοποιήσουν, κάτι το οποίο προϋποθέτει την αναβάθμιση των ΦοΣΔΑ, την καλή συνεννόηση μεταξύ τους στην περίπτωση που υπάρχουν περισσότεροι του ενός σε μια περιφέρεια, την καλή συνεργασία ΦοΔΣΑ και Περιφέρειας, την αναγκαία τεχνική επάρκεια των ΦοΔΣΑ, ενώ υποβαθμίζεται ο ρόλος των εθνικών δομών π.χ. Υπουργείου Περιβάλλοντος και ο εθνικός σχεδιασμός και συντονισμός.
2. Αναφέρεται η ανάπτυξη και η λειτουργία πολλών υποδομών και εργοστασίων, η οποία προϋποθέτει την απαραίτητη εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων, η αναλυτική περιγραφή των οποίων χρηματοδοτήσεων θα πρέπει να αναφερθεί, να εξασφαλισθούν οι απαραίτητοι πόροι από ιδιωτικές επενδύσεις μέσω ΣΔΙΤ, κάτι το οποίο απαιτεί την διαβούλευση με ιδιωτικούς φορείς, αλλά επιπλέον σύμφωνα με την μέχρι τώρα εμπειρία, θα πρέπει να εξασφαλισθεί η μείωση της γραφειοκρατίας και η κατάλληλη συνεργασία των εμπλεκομένων δημόσιων υπηρεσιών.
3. Όσον αφορά τα ΑΕΚΚ, ακολουθείται και προωθείται η μέχρι τώρα πρακτική της δημιουργίας συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης σε περιφερειακό επίπεδο σε συνδυασμό με τις μονάδες επεξεργασίας ΑΕΚΚ που δημιουργούνται, ενώ δεν έχει ληφθεί καθόλου υπόψη η πρόταση της ΠΕΔΜΕΔΕ, η οποία κατατέθηκε στον ΕΟΑΝ από 28/5/2019, και ακόμα δεν έχει εξετασθεί από το ΔΣ του ΕΟΑΝ, για τη δημιουργία εθνικού συστήματος που θα λύσει όλα τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί μέχρι τώρα και θα μεριμνήσει ουσιαστικά και υπεύθυνα για την επίτευξη του εθνικού στόχου ανακύκλωσης των ΑΕΚΚ σε ποσοστό 70%, κάτι το οποίο έπρεπε ήδη να έχει επιτευχθεί έως το 2020, σύμφωνα με την οδηγία πλαίσιο 2008/98/ΕΚ, και η κάλυψη όλης της γεωγραφικής έκτασης της χώρας με συνεργαζόμενες μονάδες αλλά και κινητές μονάδες που θα δημιουργηθούν με μέριμνα του ΣΕΔ σε συνεργασία με τις Περιφέρειες, την επιδότηση του ΣΕΔ για μεταφορά των ΑΕΚΚ και τον έλεγχο της απόδοσης και επιδότησης των μονάδων επεξεργασίας όχι μόνο βάσει της εισόδου υλικών, αλλά και της εξόδου δευτερογενών υλικών. Όλες αυτές οι προτάσεις υπάρχουν αναλυτικά στο επιχειρησιακό σχέδιο που κατέθεσε η ΠΕΔΜΕΔΕ, από 28 Μαΐου 2019 στον ΕΟΑΝ, που είναι η αρμόδια Πανελλήνια Πρωτοβάθμια Οργάνωση Εργοληπτών, η οποία καλύπτει όλο το φάσμα των επιχειρήσεων και στελεχών που ασχολούνται με την κατασκευή των Δημοσίων Έργων. Επιπλέον, η ευρύτητα της εκπροσώπησης του κλάδου από την ΠΕΔΜΕΔΕ, είναι αναγνωρισμένη και στο εξωτερικό. Είναι η μόνη Εργοληπτική Οργάνωση που εκπροσωπεί την Ελλάδα στο διεθνή χώρο. Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας της Κατασκευαστικής Βιομηχανίας (Fédération de l’ Industrie Européenne de la Construction – F.I.E.C.), μέλος των Ευρωπαίων Διεθνών Κατασκευαστών (European International Contractors – E.I.C.), και της European Demolition Association, EDA, με τον Πρόεδρο της ΠΕΔΜΕΔΕ να κατέχει θέσεις στα διοικητικά συμβούλια των παραπάνω ευρωπαϊκών οργανισμών.
4. Αναφέρεται στον εθνικό σχεδιασμό ότι το Compost Like Output CLO, μετά το 2026, δεν θα υπολογίζεται ως ανάκτηση, εκτός εάν προωθείται σε διαδικασίες επίχωσης, όπως για την αποκατάσταση λατομείων. Η συνολική εικόνα διαχείρισης του CLO σε εργασίες επίχωσης για την αποκατάσταση λατομείων, μπορεί να σχεδιασθεί και να γίνει η παρακολούθηση διαχείρισης της από ένα εθνικό σύστημα διαχείρισης ΑΕΚΚ.
5. Άλλες προτάσεις της ΠΕΔΜΕΔΕ που έχει καταθέσει με το επιχειρησιακό σχέδιο για τη δημιουργία εθνικού συστήματος διαχείρισης ΑΕΚΚ, και πρέπει να ληφθούν υπόψη στον εθνικό σχεδιασμό για τη διαχείριση των ΑΕΚΚ είναι:
• Η καθιέρωση διαδικασιών και υποχρεωτικών ποσοστών προμήθειας δευτερογενών υλικών στο πλαίσιο των πράσινων δημόσιων συμβάσεων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα ληφθεί υπόψη η ανακύκλωση ΑΕΚΚ.
• Η επένδυση και χρηματοδότηση σε δράσεις έρευνας και ανάπτυξης, για την ενίσχυση της αγοράς ανακυκλώσιμων υλικών.
• Η ανάπτυξη σήμανσης CE για προϊόντα που περιέχουν ανακυκλωμένα υλικά, ιδίως σήμανση CE για προϊόντα επαναχρησιμοποιούμενων προϊόντων δομικών κατασκευών (π.χ. δοκοί ξύλου, χάλυβας).
• Η θέσπιση υψηλού τέλους ταφής, ως αποτρεπτικός παράγοντας για την ταφή και ενεργοποίησης των δράσεων διαλογής και ανακύκλωσης στα ΑΕΚΚ.
• Η μείωση ΦΠΑ στα δευτερογενή ανακυκλωμένα υλικά, μπορεί να φέρει ικανοποιητικά αποτελέσματα στην αειφόρο διαχείριση των ΑΕΚΚ.

Το Εθνικό σύστημα που προτείνει η ΠΕΔΜΕΔΕ έρχεται να λύσει συσσωρευμένα προβλήματα, που παρουσιάζουν τα μέχρι σήμερα εγκεκριμμένα ΣΕΔ για τα ΑΕΚΚ:
Κάθε σύστημα έχει διαφορετικές χρηματικές εισφορές για τα ίδια απόβλητα ακόμα και στις ίδιες Περιφέρειες.
Η κατηγοριοποίηση των χρηματικών εισφορών δεν γίνεται με βάση τους κωδικούς Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ) που ζητούν και τα Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΣΔΑ) που κατατίθενται στις υπηρεσίες δόμησης και αυτό δυσκολεύει το έργο των μηχανικών – εργοληπτών.
Η αντιστοίχιση των κατηγοριών αποβλήτων με χρηματικές εισφορές και η σύγκριση τιμών σε διαφορετικά ΣΕΔ εντός της ίδιας γεωγραφικής περιφέρειας είναι πολύ δύσκολη.
Τα συστήματα επιδοτούν τις μονάδες ανακύκλωσης ανεξάρτητα από την απόδοση ανακύκλωσης τους (επιδότηση στην είσοδο των αποβλήτων).
Η Διοίκηση των συστημάτων στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελεί και Διοίκηση των Μονάδων επεξεργασίας ΑΕΚΚ, προκαλώντας ερωτηματικά για τη διαφάνεια και την ορθή αξιοποίηση των χρηματικών εισφορών που δίνουμε ως Εργολήπτες Δημοσίων Έργων – Διαχειριστές ΑΕΚΚ στα συστήματα.
Τα δημόσια έργα δεν προβλέπουν στην περιβαλλοντική αδειοδότηση ή στη σύμβαση ανάθεσης του έργου όρους και αντίστοιχη χρηματοδότηση για τη διαχείριση των ΑΕΚΚ.
Οι δημόσιες υπηρεσίες (δόμησης κλπ..) δεν είναι καλά ενημερωμένες για τις υποχρεώσεις διαχείρισης των ΑΕΚΚ.
Λόγω των θεμάτων – προβλημάτων που αναφέρθηκαν ανωτέρω αλλά και λόγω των χαμηλών ποσοστών ανακύκλωσης της χώρας αναδεικνύεται η ανάγκη για σύσταση ενός Εθνικού Συστήματος Εναλλακτική Διαχείρισης (ΕΣΕΔ), και αυτό πρέπει να προβλεφθεί στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων.