ΕΣΔΑ: «ρυθμίσεις-παγίδες» για την ανακύκλωση και χρηματοδότηση από ΕΣΠΑ

Δύο «ρυθμίσεις- παγίδες» στην τροποποίηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), που μπορεί να ακυρώσουν την επίτευξη του βασικού Εθνικού και Ευρωπαϊκού στόχου  για 65% επαναχρησιμοποίηση – ανακύκλωση το 2035, να επιφέρουν πρόστιμα για τη χώρα μας και να θέσουν σε κίνδυνο τους διασφαλισμένους πόρους ύψους 600 εκ ευρώ του ΕΣΠΑ 2021-2027, επισημαίνει η Ελληνική Εταιρία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ).

Η ΕΕΔΣΑ στο πλαίσιο της διαβούλευσης για επιμέρους τροποποιήσεις του ΕΣΔΑ επισείει προς το ΥΠΕΝ  την ιδιαίτερη προσοχή για δύο διατάξεις οι οποίες είναι:

1) για τη μεταβατική διαχείριση ΑΣΑ, που προτείνεται να γίνεται σε ιδιωτικές ΜΑΑ/ΜΕΑ

2) για τη μεταβατική διαχείριση ειδικά στο ρεύμα σύμμεικτων ΑΣΑ, που προτείνεται προς ενεργειακή αξιοποίηση σε ιδιωτικές μονάδες.

Και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις για την ορθή εφαρμογή τους.

Παράλληλα η ΕΕΔΣΑ επισημαίνει ότι που πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη συμβατότητα των δύο αυτών τροποποιήσεων με τη νομοθεσία της ΕΕ για τα απόβλητα (Οδηγίες 2018/849,850,851), τον Κανονισμό της ΕΕ 2020/852 για τις χρηματοδοτήσεις για βιώσιμες επενδύσεις (EUTAXONOMY) και τον εγκεκριμένο ΕΠ ΠΕΚΑ 2021-2027, ώστε να ληφθούν υπ’ όψη πριν την έγκριση του τροποποιημένου ΕΣΔΑ, με πράξη Υπουργικού Συμβουλίου, για να μην υπάρξουν παρεπόμενες εμπλοκές από κοινοτικούς ελέγχους.

Οι θέσεις της ΕΕΔΣΑ

Σε κείμενο της ΕΕΔΣΑ, με θέμα: «Θέσεις της ΕΕΔΣΑ στο πλαίσιο της διαβούλευσης του ΥΠΕΝ για επιμέρους τροποποιήσεις του ΕΣΔΑ», που υπογράφουν ο πρόεδρος Γιώργος Ηλιόπουλος, ο αντιπρόεδρος Μιχάλης Γεράνης, ο εντεταλμένος αντιπρόεδρος Νικόλαος Μουσιόπουλος και ο γενικός γραμματέας Κωνσταντίνος Μουστάκας, το οποίο απευθύνεται προς τους υπουργό ΠΕΝ Κώστα Σκρέκα, ΓΓ Συντονισμού Αποβλήτων ΥΠΕΝ Μανώλη Γραφάκο, με γνωστοποίηση προς τους υφυπουργό στον Πρωθυπουργό Ι. Μπρατάκο, ΓΓ Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Δ. Σκάλκο και Πρόεδρο ΚΕΔΕ- Δ. Παπαστεργίου αναλυτικά σημειώνονται τα ακόλουθα:

-«Αξιότιμε Κε Υπουργέ, η ΕΕΔΣΑ αποτελεί τον επιστημονικό φορέα – σύμβουλο της πολιτείας σε θέματα διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Σήμερα η ΕΕΔΣΑ αριθμοί σχεδόν 3.000 εγγεγραμμένα μέλη και φίλους σε δύο κατηγορίες:

1) νομικά πρόσωπα, όπως Δήμους, Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Φο.Δ.Σ.Α) και Μελετητές, Κατασκευαστές, Προμηθευτές, Λειτουργούς έργων και εξοπλισμού, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, και

2) φυσικά πρόσωπα επιστήμονες εξειδικευμένους στο περιβάλλον, τη διαχείριση στερεών αποβλήτων και την κυκλική οικονομία.

Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για το θέμα, θα θέλαμε να σας γνωστοποιήσουμε τις απόψεις και προτάσεις μας.

Ως αρχικό σχόλιο θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι το κείμενο του τροποποιημένου ΕΣΔΑ πρέπει να ενσωματώνει όλες τις νομοθετημένες προβλέψεις, που έγιναν μεταγενέστερα του αρχικού ΕΣΔΑ 2020 (πχ Ν.4819/2021), ώστε να μπορεί ως ενιαίο και συνεκτικό σχέδιο (που εξειδικεύει τη νομοθεσία) να τα περιλαμβάνει όλα. Για αυτό προτείνουμε να ενσωματωθούν στο κείμενο ΕΣΔΑ θέματα σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, που απορρέουν από τον Ν.4819/2021 (π.χ. αναφορά σε ΚΔΕΥ, τέλη ταφής, διαλογή στην πηγή εντός των σχολικών μονάδων κ.λπ.).

Εν συνεχεία, αναφέρουμε τα δυο (2) θετικά στοιχεία της τροποποίησης:

1) την πρόβλεψη περί προσαρμογής της λειτουργίας των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων- ΜΕΑ που διαχειρίζονται βασικά την ροή των συμμίκτων (του εν ισχύ ΕΣΔΑ 2020), σε ΜΑΑ (Μονάδες Ανάκτησης Ανακύκλωσης)

2) την αναφορά της χρηματοδοτικής εξασφάλισης πόρων της ΕΕ ύψους 600 εκ στο νέο ΕΣΠΑ από 1.1.2024 για δράσεις διαχείρισης στερεών αποβλήτων, που αποτελεί μια σημαντική κατάκτηση της πολιτείας με ενέργειες του ΥΠΕΝ και της ΓΓ Συντονισμού Αποβλήτων.

Και αυτό διότι η λειτουργία ΜΑΑ δίνει τη δυνατότητα να υπάρχει συν-διαχείριση 3 ρευμάτων, εκ των οποίων 2 αφορούν στα ανακυκλώσιμα οργανικά και υλικά από ΔσΠ (έναντι του ρεύματος σύμμεικτου στις ΜΕΑ) κάτι που δημιουργεί οικονομίες κλίμακας, συνέργειες, μεγιστοποίηση της επιλεξιμότητας προς συγχρηματοδότηση των ΜΑΑ από 1.1.2024, οδηγώντας στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας τους με βάση την ιεράρχηση της ΕΕ και στην ελαχιστοποίηση του κόστους για τους πολίτες. Σε ειδικές περιπτώσεις που κάποιες εκ των υφιστάμενων ΜΕΑ μπορεί να μην είναι αναβαθμίσιμες σε ΜΑΑ (π.χ. λόγω διαθέσιμου χώρου ή άλλων τεχνικών περιορισμών προτείνουμε να περιληφθεί στον ΕΣΔΑ πρόβλεψη για να ληφθεί υπόψη στους υπό εκπόνηση 13 ΠΕΣΔΑ, για τη δημιουργία επιπλέον μονάδων (διακριτών ή τμήματος άλλων μονάδων) που να λειτουργούν συμπληρωματικά ως δορυφόροι της ΜΑΑ, π.χ. για την προετοιμασία εναλλακτικών καυσίμων. Επιπλέον, η ανωτέρω πρόβλεψη λειτουργίας των ΜΕΑ ως ΜΑΑ δεν αποκλείει την παράλληλη λειτουργία αυτόνομων αποκεντρωμένων ιδιωτικών ή/και δημοσίων ΚΔΑΥ για την ροή των ανακυκλώσιμων υλικών από ΔσΠ, εφ’ όσον τηρούν τις απαιτήσεις για τον εκσυγχρονισμό τους βάσει του Ν.4819/2021, με βάση την αρχή της εγγύτητας, για την ελαχιστοποίηση του κόστους για τους πολίτες.

Αξιότιμε Κύριε Υπουργέ, Θα θέλαμε να επιστήσουμε την ιδιαίτερη προσοχή που πρέπει να δοθεί στη συμβατότητα των παρακάτω 2 τροποποιήσεων με τη νομοθεσία της ΕΕ για τα απόβλητα (Οδηγίες 2018/849,850,851), τον Κανονισμό της ΕΕ 2020/852 για τις χρηματοδοτήσεις για βιώσιμες επενδύσεις (EUTAXONOMY) και τον εγκεκριμένο ΕΠ ΠΕΚΑ 2021-2027, ώστε να ληφθούν υπ’ όψη πριν την έγκριση του τροποποιημένου ΕΣΔΑ, με πράξη Υπουργικού Συμβουλίου, για να μην υπάρξουν παρεπόμενες εμπλοκές από κοινοτικούς ελέγχους. Ειδικότερα στο κείμενο τροποποιήσεων του ΕΣΔΑ, υπάρχουν 2 μεταβατικές διατάξεις, που μπορεί να:

1) ακυρώσουν την επίτευξη του βασικού Εθνικού και Ευρωπαϊκού στόχου (65% επαναχρησιμοποίηση – ανακύκλωση το 2035) με συνεπακόλουθα πρόστιμα για τη χώρα μας

2) θέσουν σε κίνδυνο τους διασφαλισμένους πόρους ύψους 600 εκ ευρώ του ΕΣΠΑ 2021-2027.

Ειδικότερα, οι παρακάτω 2 μεταβατικές διατάξεις, έχοντας ένα αόριστο χρονικό χαρακτήρα, μπορούν να λειτουργήσουν ως «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού», οδηγώντας σε διαρκείς αναβολές και οριστική ακύρωση των απαραίτητων έργων ΜΑΑ. Αποτέλεσμα των αναβολών/ακυρώσεων η de facto ακύρωση των στόχων επαναχρησιμοποίησης – ανακύκλωσης της ΕΕ και της Ελλάδας και συνεπακόλουθο η δημιουργία νέας γενιάς προστίμων δεκάδων εκ ευρώ της ΕΕ για τη χώρα μας.

Για αυτό προτείνουμε για τις 2 προβλέψεις μεταβατικής διαχείρισης που αφορούν για περιπτώσεις περιοχών που καθυστερεί η υλοποίηση και λειτουργία ΜΑΑ των ΦΟΔΣΑ τα ακόλουθα:

1) Για τη μεταβατική διαχείριση ΑΣΑ, που προτείνεται να γίνεται σε ιδιωτικές ΜΑΑ/ΜΕΑ: Να υπάρξει ρητή προϋπόθεση για τη μεταβατική διαχείριση, πέραν της συμφωνίας με τον οικείο ΦΟΔΣΑ και στο χρονικό ορίζοντα της μεταβατικότητας κατά μέγιστο 4ετία με ενδιάμεσο χρόνο την 2ετία για τη συμβασιοποίησή τους. Με αυτόν τον ορίζοντα 2 + 2 = 4 έτη, η μεταβατικότητα δεν θα υπερβαίνει την περίοδο επιλεξιμότητας των εξασφαλισμένων πόρων νέου ΕΣΠΑ ήτοι το έτος 2027, καθώς το αργότερο έως τότε πρέπει να υλοποιηθούν τα μόνιμα έργα ΜΑΑ των ΦΟΔΣΑ.

2) Για τη μεταβατική διαχείριση ειδικά στο ρεύμα σύμμεικτων ΑΣΑ, που προτείνεται προς ενεργειακή αξιοποίηση σε ιδιωτικές μονάδες: Δεν θα πρέπει να επιτραπεί η μεταβατική διαχείριση σύμμεικτων, σε μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης, καθώς η μεταβατικότητα αυτή θα οδηγούσε σε de facto διαφορετική διαστασιολόγηση τέτοιων έργων, θα ήταν εις βάρος της ιεράρχησης αποβλήτων της ΕΕ που δίνει προτεραιότητα στην επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, ενώ και τεχνικά δεν θα ήταν συμβατή με την αναγκαιότητα ενεργειακής αξιοποίησης εναλλακτικών καυσίμων/υπολειμμάτων, την οποία ορίζει ο ΕΣΔΑ του 2020, με αυστηρά περιορισμένους ποσοτικά και ποιοτικά όρους.

Η μεταβατικότητα αυτή ενέχει κίνδυνο ολικού χρηματοδοτικού παγώματος από την ΕΕ του ΕΠ ΠΕΚΑ του ΕΣΠΑ 2021-2027 και για τις επιλέξιμες δράσεις (π.χ. Πράσινα Σημεία, ΚΔΕΥ, Γωνιές Ανακύκλωσης, επιτόπια κομποστοποίηση κ.λπ.), καθώς οι μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης σύμμεικτων είναι εκτός:

-Του γράμματος και του πνεύματος του Κανονισμού της ΕΕ 2020/852 για τις χρηματοδοτήσεις ( EU TAXONOMY), που απαιτεί στο άρθρο 13 παρ 1 ι), οι επενδύσεις πρέπει να «ελαχιστοποιούν την αποτέφρωση των αποβλήτων και , σύμφωνα με τις αρχές της ιεράρχησης των αποβλήτων»

-Των δεικτών αποτελέσματος του νέου ΕΠ ΠΕΚΑ του ΕΣΠΑ 2021-2027 που προωθεί επενδύσεις για ανακυκλωμένα απόβλητα, απόβλητα που συλλέγονται χωριστά και ανακτηθέντα απόβλητα και όχι για ανάκτηση ενέργειας από τα σύμμεικτα απόβλητα.

Είμαστε στη διάθεσή σας και ευελπιστούμε στις διορθωτικές σας ενέργειες».