ΕΣΠΑ: σε «καραντίνα» έργα 1,5 δις ευρώ, λόγω πανδημίας

Της Άντας Σεϊμανίδη

Σε περίπου 1,5 δις € σε όρους Δημόσιας Δαπάνης, εκτιμούν σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες, οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων  τους τελικούς πόρους  που  θα  αναδιανεμηθούν ανάμεσα στα Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2014-2020 προκειμένου να στηριχτούν οι δράσεις αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας.

• 1,5 δις €  από τα Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2014-2020 «επιστρατεύονται» στη μάχη με την πανδημία: Σε  αναμονή οι αντιδράσεις των Περιφερειών   

• Tο 1,5 δις €   που προέρχεται   από  ενταγμένα στο ΕΣΠΑ πλην  όμως μη συμβασιοποιημένα έργα  και  θα  καλύψει τρέχουσες  ανάγκες  για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού»

• Yψηλόβαθμα στελέχη  της  κυβέρνησης  προβληματίζονται  σχετικά με το πώς θα «πειστούν τελικά»  οι Περιφερειάρχες

• Μάχη» για  διάσωση έργων  φυσικού αερίου, διαχείρισης απορριμμάτων και ΕΡΓΟΣΕ 

• Ποια κονδύλια θα  δώσουν στη χώρα την επενδυτική ώθηση που χρειάζεται

Τι σημαίνει  αυτό στην πράξη;  Ότι  αυτό το 1,5 δις €   που προέρχεται   από  τις δεσμεύσεις για ενταγμένα στο ΕΣΠΑ πλην  όμως μη συμβασιοποιημένα έργα Περιφερειών και Δήμων, θα  καλύψει τρέχουσες  ανάγκες  και  δαπάνες  που προέκυψαν  όπως  στήριξη  επιχειρήσεων  και εργαζομένων, του τομέα της υγείας  κα.

Υπηρεσιακοί  πάντως  παράγοντες , διαβεβαιώνουν ότι  δεν θα λείψουν πόροι για όποια έργα μπορούν να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του  2023 , εντός δηλαδή της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, ενώ τα υπόλοιπα θα εξυπηρετηθούν στο πλαίσιο της νέας περιόδου 2021-27.

Όμως το ύψος των μεταφερόμενων  πόρων είναι  μεγάλο και μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν έχει τύχει της επίσημης  αποδοχής των Περιφερειών, που  όπως είναι λογικό αντιδρούν. Επειδή  δε πλησιάζει  η  ώρα  που το συγκεκριμένο ποσό  πρέπει να «δεσμευτεί»,  ακόμα και  υψηλόβαθμα στελέχη  της  κυβέρνησης  προβληματίζονται  σχετικά με το πώς θα «πειστούν τελικά»  οι Περιφερειάρχες.  Ίσως, ενόψει  και των σημαντικών ενισχύσεων που  προτείνει  η  ΕΕ  να λάβει  η Ελλάδα στο πλαίσιο  του σχεδίου ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας ( 22,5 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 9,4 δισ. ευρώ σε δάνεια ) οι αντιστάσεις να καμφθούν  τελικά ..πιο εύκολα.  Βέβαια, η  σχετική διαδικασία που ακολουθήθηκε  δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, ενώ αναμενόταν έτσι κι αλλιώς  και  η  καθιερωμένη  αναθεώρηση του ΕΣΠΑ  στις αρχές του καλοκαιριού.

Ήδη, από  τις  7 Μαρτίου  με  εξαιρετικά επείγουσα επιστολή του, δείτε εδώ την αποκάλυψη του ecopress,  ο υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Γιάννης Τσακίρης  ζητούσε από τις Περιφέρειες  να  ενημερώσουν τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ και  την Ειδική Γραμματεία Συντονισμού της Εφαρμογής για τις δράσεις και τα έργα που δεν είχαν μέχρι τότε  συμβασιοποιηθεί,  επισημαίνοντας ως απόλυτη προτεραιότητα τη  στοχευμένη ανακατανομή των αναξιοποίητων  έως  τότε  πόρων για τη χρηματοδότηση  άμεσων αναγκών  αντιμετώπισης της πανδημίας.  Το ύψος των μη συμβασιοποιημένων πόρων σύμφωνα με την επιστολή  ανέρχεται στο ποσό των 8 δισ. Ευρώ.

Μακριά από τη δημοσιότητα

Σε  άμεση συνέχεια,  συνεδρίασε η Ένωση  Περιφερειών Ελλάδος (ΕΝ. ΠΕ) απαντώντας διπλωματικά μεν, πλην όμως κάθετα αρνητικά στην μετακίνηση πόρων  και αντιπροτείνοντας το παρακάτω τρίπτυχο:

-Τη συνέχιση πρώτον της υλοποίησης των Περιφερειακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ ως έχουν, χωρίς καμία αναστολή σε εντάξεις νέων έργων, έκδοση νέων προσκλήσεων και δημοπράτηση ενταγμένων έργων.

-Δεύτερον, την έγκριση υπερδέσμευσης  ανά  Περιφερειακό Πρόγραμμα σε ύψος που θα καλύπτει τις οριζόντιες ανάγκες για την αντιμετώπιση της κρίσης, όταν αυτές οριστικοποιηθούν από πλευράς της Κυβέρνησης.

-Την αναμόρφωση  τρίτον των Προγραμμάτων στις αρχές του 2021 με μεταφορά δράσεων στην επόμενη Προγραμματική Περίοδο 2021 – 2027, έτσι ώστε και οι πόροι της τρέχουσας Προγραμματικής Περιόδου του ΕΣΠΑ να αξιοποιηθούν στο έπακρο.

Ακολούθησαν  τηλεδιασκέψεις  ανάμεσα στις δυο πλευρές , με το υπουργείο να επισημαίνει ότι  η μετακίνηση / ανακατανομη των πόρων στοχεύει  μεν στην  αντιμετώπιση της πανδημίας, ακολουθεί όμως και την καθιερωμένη  αναθεώρηση  των  Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, που  θα διεξαγόταν έτσι και αλλιώς  στις αρχές του καλοκαιριού .  Πλην όμως οι Περιφέρειες συνέχισαν  να διαφωνούν και επί της αρχής, τονίζοντας την  παραβίαση του αποκεντρωμένου ρόλου  της  Περιφερειακής  Αυτοδιοίκησης  με βάση  τον  Καλλικράτη  αλλά  και  επί  της  ουσίας , αναφερόμενες στον   κίνδυνο   να χαθούν έργα ζωτικής σημασίας για την περιφερειακή ανάπτυξη. Αν και οι δυο πλευρές απέφυγαν επιμελώς τη  δημοσιότητα, οι  Περιφερειάρχες, ανεξάρτητα της πολιτικής τους προέλευσης  ήταν  αρνητικοί σε μια τόσο εκτεταμένη αναδιανομή πόρων , ενώ  κάποιοι, όπως ο επί σειρά ετών  Περιφερειάρχης της  Κρήτης  Σταύρος Αρναουτάκης, φέρεται να έφτασαν οριακά σε σημείο σύγκρουσης με τους συνομιλητές  τους.

 «Πακέτο ευελιξίας» με πλήρη συγχρηματοδότηση                   

Όσο όμως  η κρίση του κορωνοϊού  βάθαινε και  οι ανάγκες  στήριξης της οικονομίας,  του τομέα της υγείας και των εισοδημάτων μεγάλωναν,  το υπουργείο  Ανάπτυξης δεν είχε άλλη εναλλακτική   από το την  χρήση του λεγόμενου «πακέτου ευελιξίας»  που προσέφερε η  ΕΕ για τη χρήση του ΕΣΠΑ. Αυτό δεν προσθέτει νέους πόρους στη διάθεση των κρατών-μελών  παρέχει, όμως  τις εξής διευκολύνσεις:

Πρώτον: Συγχρηματοδοτεί κατά  100% όλες τις δαπάνες ΕΣΠΑ που θα γίνουν μέσα  στο  λογιστικό  έτος 2020.  Κάτι που σημαίνει  ότι  αυτές δεν θα έχουν καμία δημοσιονομική επίπτωση, καθώς το σύνολο του όποιου κόστους θα επιστρέφεται από την Ε.Ε σε κάθε χώρα ( για κάθε ευρώ δαπάνης, ένα ευρώ επιστροφή από την ΕΕ ως έσοδο στον κρατικό προϋπολογισμό).

Δεύτερον: Παρέχει τη δυνατότητα πλήρους  κάλυψης από το ΕΣΠΑ  όποιων άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης,  αποφασίσει το κράτος-μέλος. Στην περίπτωση της Ελλάδας λόγου χάριν σε αυτήν την κατηγορία  εντάσσονται το γνωστό επίδομα των 800 ευρώ που δόθηκε το πρώτο διάστημα για την  κάλυψη απωλεσθέντος  εισοδήματος  σε ευρύτατη γκάμα, εργαζομένων, αυτοαπασχολουμένων, το έκτακτο επίδομα  των επισφαλώς  και  εποχικώς εργαζομένων , η μη επιστρεπτέα ενίσχυση κεφαλαίου κίνησης για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η   μισθοδοσία πρόσθετου ιατρικού προσωπικού, υπερωρίες, δαπάνες για εξοπλισμό στα νοσοκομεία, οι  υποχρεωτικές μάσκες για εργαζόμενους και πολίτες  κα.

Τρίτον: Δίνει  τη  δυνατότητα μεταφοράς πόρων από Ταμείο σε Ταμείο  ( λχ  από το Ταμείο Συνοχής στο ΕΤΠΑ και αντιστρόφως) και  από Περιφέρεια σε Περιφέρεια,  με στόχο  την εστίαση των  μέτρων  σε τομείς  που έχουν πληγεί περισσότερο.

Μεταφέρονται πόροι, δεν χάνονται έργα

Η  δυνατότητα λοιπόν αυτή αξιοποιήθηκε πλήρως από  τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας  Δημοσίων Επενδύσεων  και  ΕΣΠΑ οι οποίες κλήθηκαν  να κάνουν την  έτσι κι αλλιώς αναμενόμενη αυτήν την περίοδο αναδιανομή πόρων προσπαθώντας όμως να μην  χαθούν έργα και ικανοποιώντας τη μία τουλάχιστον από  τις προτάσεις των Περιφερειών: Δεδομένου, ότι η επόμενη προγραμματική περίοδος  ξεκινά  ήδη από το 2021, έργα που δεν είχαν προοπτική άμεσης υλοποίησης  στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο, είτε σχεδιάστηκαν στη βάση άλλων προοπτικών,  θα μεταφερθούν στη νέα χρονιά. Σύμφωνα μάλιστα με εκτιμήσεις έμπειρων στελεχών,  η ευελιξία θα βοηθήσει στο τέλος της ημέρας προγράμματα που δεν ήταν σε καθόλου καλή κατάσταση.

«Μάχη» για  διάσωση έργων  φυσικού αερίου, διαχείρισης απορριμμάτων και μεταφορών

Για του λόγου το αληθές  όπως εξομολογείται με ειλικρίνεια εκπρόσωπος των Περιφερειών  κάποια ΠΕΠ «συνελήφθησαν» με απογοητευτικά χαμηλές απορροφήσεις. Στην τελευταία βαθμίδα της κατάταξης,  δυστυχώς το ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας, περιφέρεια που έχει ως γνωστό να αντιμετωπίσει και το ειδικό θέμα της ενεργειακής μετάβασης/απολιγνιτοποίησης  με το κλείσιμο μονάδων της ΔΕΗ. Ενδεικτικά και μόνον αναφέρεται ότι το ποσοστό των συμβασιοποιημένων έργων στο ΠΕΠ της εν λόγω Περιφέρειας  ανερχόταν προ μηνός μόλις στο  36,44%.  Αλλά και σε αρκετά άλλα ΠΕΠ εντοπίστηκαν ειδικά θέματα και καθυστερήσεις. Επιμέρους προβλήματα δεν έλειψαν όμως και σε επίπεδο τομεακών προγραμμάτων. Λόγου χάριν στον τομέα της ενέργειας πρώτη προτεραιότητα  του Υπουργείου Περιβάλλοντος είναι να επιταχυνθούν τα έργα υποδομής Φυσικού Αερίου προκειμένου να διασωθούν γιατί  δεν είναι επιλέξιμα την επόμενη περίοδο.

Σημαντικοί  εξάλλου  πόροι φαίνεται ότι θα μεταφερθούν και από τον τομέα του περιβάλλοντος  με  τη Διαχειριστική  όμως Αρχή του ΥΜΕΠΕΡΑΑ να διαβεβαιώνει ότι δεν θα επηρεαστούν τα ήδη προγραμματισμένα και απόλυτα αναγκαία περιβαλλοντικά  έργα όπως ύδρευση, αποχέτευση, αντιπλημμυρική προστασία,  εξοικονόμηση  ενέργειας κα.  Εντατικές προσπάθειες γίνονται σύμφωνα με πληροφορίες πάλι  από το Υπουργείο Περιβάλλοντος προκειμένου να προχωρήσουν και τα έργα διαχείρισης απορριμμάτων που αρχίζουν να αποκτούν μια δυναμική. Ανησυχία υπάρχει και στον τομέα των μεταφορών και ειδικότερα  με  την ολοκλήρωση  των  προγραμματισμένων έργων της ΕΡΓΟΣΕ που είναι όμως επιλέξιμα και την επόμενη Προγραμματική Περίοδο.

ΕΣΠΑ,  Πανδημία και Ανάπτυξη  

Το καλό ερώτημα , καθώς γίνεται αντιληπτό ότι ένα σημαντικό τμήμα του τρέχοντος ΕΣΠΑ θα  καλύψει   μεγάλο μέρος  των άμεσων αναγκών της πανδημίας είναι τι θα γίνει με τα έργα και την ανάπτυξη, που είναι και το βασικό επιχείρημα των Περιφερειών. Προαναφέρθηκε ήδη  η επιβεβαίωση εκ μέρους των αρμοδίων αρχών του υπουργείου ότι θα ολοκληρωθούν απρόσκοπτα τα  ήδη συμβασιοποιημένα έργα.  Προφανώς αυτά δεν αρκούν για να δώσουν στη χώρα την επενδυτική ώθηση που χρειάζεται.

Πρόσφατα δημοσιοποιήθηκε δείτε εδώ στο ecopress μια επίκαιρη πρόταση της κ. Ε. Φωτονιάτα πρώην ειδικής γραμματέως Διαχείρισης Τομεακών ΕΠ του ΕΣΠΑ (ΕΤΠΑ και Τ.Σ.) και  του  πρώην  Γενικού Γραμματέα ΕΣΠΑ  κ. Π. Κορκολή, σύμφωνα με την οποία για  έργα  σημαντικά   για την ανάπτυξη,  η  αναθεώρηση του τρέχοντος  ΕΣΠΑ θα μπορούσε να  στηριχτεί  κυρίως σε αναπροσαρμογές προϋπολογισμών και όχι σε απεντάξεις δρομολογημένων έργων. Με αυτόν τον τρόπο  μπορεί να εξασφαλιστεί επιπλέον χώρος της τάξης του 1 δισ. ευρώ περίπου.Την άποψη αυτή, φαίνεται να συμμερίζονται και αρκετοί  Περιφερειάρχες.

Από την άλλη,  με βάση την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ανακοινώθηκε την Τετάρτη 27 Μαΐου 2020 για το σχέδιο ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας φαίνεται ότι η Ελλάδα  θα πάρει πεντακόσια δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και 250 δισεκατομμύρια σε δάνεια για να  ξεπεράσει την κρίση του κορωνοϊού ενώ παράλληλα θα έχει τη δυνατότητα να επωφεληθεί  και από άλλα εξειδικευμένα προγράμματα για τις επενδύσεις, την απασχόληση, την «πράσινη» ανάπτυξη που ετοιμάζουν οι Βρυξέλλες.

Αν λοιπόν δει κανείς το όλο θέμα βηματοδοτικά, άμεση αντιμετώπιση της πανδημίας πρώτα, σταδιακή επανεκκίνηση της οικονομίας  στη συνέχεια και  αναπτυξιακή -επενδυτική επιτάχυνση  από το τέλος του 2020 και μετά καταλήγει ότι σε κάθε περίπτωση η χώρα μας δεν θα …ξεμείνει από λεφτά.