Εθνικός Κήπος: κάθε σκέψη «αξιοποίησης» είναι ξένη προς το λόγο ύπαρξης του

Από τον Βασίλη Σγούτα*

 Η Δημοτική εταιρεία που διαχειρίζεται τον Κήπο θα έχει την δυνατότητα να προσπορίζεται έσοδα. Εύκολο να φανταστεί κανείς τι πρόκειται να γίνει. Αφήστε τον Κήπο στην ηρεμία του. Υπάρχουν τόσοι άλλοι ελεύθεροι χώροι – με πράσινο ή χωρίς – που διψάνε για στοργή από τον Δήμο.

Ο Κήπος από την Αμαλίας

Ο Εθνικός Κήπος

Ο Εθνικός Κήπος είναι, αναμφισβήτητα, η διαμαντόπετρα των ελεύθερων και πράσινων χώρων της Αθήνας. Δεν προξενεί καμιά εντύπωση ότι πολλοί τον επιβουλεύονται και πολλοί άλλοι έχουν αφήσει αρνητικά ίχνη στα 160 χρόνια από την αρχή της δημιουργίας του. Και συνεχίζουν και σήμερα. Για τον λόγο αυτό, και αν θέλουμε το δημιούργημα της Αμαλίας και όλων αυτών που άοκνα αγωνίστηκαν και αγωνίζονται, όπως Η Ειρήνη Μολφέση και οι Φίλοι του Εθνικού Κήπου, για να διατηρήσει ο Κήπος ανέπαφο και ατραυμάτιστο τον προορισμό του, πρώτο μέλημα πρέπει να είναι η υπαγωγή του σε ανεξάρτητο και ανεπηρέαστο από πολιτικές και δημοτικές σκοπιμότητες φορέα. Μόνο έτσι θα μπορέσει να θωρακιστεί από μεταβολές στον προορισμό του. Και να μην χαθεί η πεμπτουσία αυτού του μοναδικού πάρκου, για το οποίο ο Henri Miller είχε γράψει το 1939, ότι «παραμένει στη μνήμη μου όσο κανένα άλλο πάρκο που έχω επισκεφτεί στη ζωή μου» [Tropic of Capricorn /The Obelisk Press 1939].

Ο Κήπος χαρακτηρίζεται από ψηλή, μεσαία και χαμηλή βλάστηση, πανίδα, τρεχούμενα νερά και ένα δίκτυο μονοπατιών ποικίλου πλάτους, ορισμένα με βοτσαλωτά ρείθρα εκατέρωθεν. Η πυκνή, μεσαίου ύψους κυρίως, βλάστηση λειτουργεί και σαν οπτικός φραγμός δημιουργώντας την αίσθηση ότι ο Κήπος είναι πολύ μεγαλύτερος από τα 156 στρέμματα του. Ως μνημείο, προστατεύεται από τη Χάρτα της Βενετίας, και ως ιστορικός κήπος διέπεται από αρχές και υπόκειται σε περιορισμούς.

Το έλλειμμα του Κήπου είναι η συνεχής συντήρηση και ανανέωση του φυτικού του πλούτου, καθώς και η συντήρηση και τοπική βελτίωση των μονοπατιών και ο εκσυγχρονισμός των υποστηρικτικών της λειτουργίας του Κήπου δομών – άρδευση, ύδρευση και πυρόσβεση. Όλα τα άλλα είναι εκ του πονηρού και οδηγούν σε σκέψεις «αξιοποίησης» του Κήπου με στόχους ξένους προς τον λόγο ύπαρξης του. Ας μείνει ο Εθνικός Κήπος ήσυχος στην ηρεμία του. Υπάρχουν τόσοι άλλοι ελεύθεροι χώροι στην Αθήνα που διψάνε για νέες και πρωτοποριακές ιδέες.

Τι βλέπουμε στον Κήπο.

Προεδρική Φρουρά – Πράσινο Εθνικού Κήπου, σημειώσατε 1

Από την ίδια την Πολιτεία, έχουν γίνει δύο σημαντικές επεμβάσεις σε βάρος του ζωτικού χώρου και της αισθητικής του Κήπου. Η επέκταση της Προεδρικής Φρουράς και η τοποθέτηση ογκωδών κλιματιστικών μηχανημάτων και φυλακίου της Βουλής. Πριν πολλά χρόνια, ακόμα και υπαίθριο θέατρο αφέθηκε να λειτουργήσει δίπλα στις πανύψηλες ουασινγκτόνιες.

Εκτός από την καταφανή έλλειψη συντήρησης, έχουμε αρχίσει να βλέπουμε και ορισμένες αρνητικές πρακτικές όπως την, σποραδική προς το παρόν, κυκλοφορία ποδηλάτων, που δεν είναι και το καλύτερο για μικρά παιδιά, που ως τώρα περπατούσαν πιο αμέριμνα και ελεύθερα. Αύριο και μηχανάκια, αν η γενικότερη χαλάρωση συνεχιστεί;

«Οικοδομικά» έργα που αλλοιώνουν την πεμπτουσία του Κήπου

Τι ελπίζουμε να μην δούμε.

Την υλοποίηση ενός δημοτικού έργου, έμπνευσης της προηγούμενης δημοτικής αρχής, που περιλάμβανε την αντικατάσταση του υλικού όλων των μονοπατιών με πιο σκληρό και λιγότερο, ή καθόλου, απορροφητικό υλικό. Αλλά και έργα ηλεκτροφωτισμού με φανοστάτες και πίλαρ κατάλληλα για εκδηλώσεις, με ότι αυτά συνεπάγονται για την πανίδα και ιδιαίτερα για τα πουλιά. Είναι προφανές ότι, με τον ηλεκτροφωτισμό των μονοπατιών, σε ένα Κήπο που είναι ανοιχτός μόνο με το φώς της μέρας, εισαγόταν από την πίσω πόρτα, η δυνατότητα μελλοντικής λειτουργίας του Κήπου και κατά τις νυχτερινές ώρες. Πέρα από τους κινδύνους για εγκληματικότητα, άνοιγαν και οι ασκοί του Αιόλου για νυχτερινές πολιτιστικές, και όχι μόνο, χρήσεις.

Όλο και περισσότεροι φανοστάτες σε Κήπο που είναι κλειστός την νύχτα. Μαντέψτε γιατί

Η νέα δημοτική ανώνυμη εταιρεία «Εθνικός Κήπος – Μητροπολιτικό Πράσινο ΑΕ», που πια διαχειρίζεται τον Εθνικό Κήπο, τον λόφο Φιλοπάππου και άλλους χώρους πρασίνου, έχει αρχίσει να υλοποιεί έργα συντήρησης και αποκατάστασης με ρυθμούς που επιτρέπουν να προσεχτεί η λεπτομέρεια. Οπότε με συγκρατημένη αισιοδοξία αναμένονται τα επόμενα βήματα. Παραμένει όμως ένα ερωτηματικό ως προς τις χρήσεις του Κήπου, δεδομένου ότι η νέα αυτή εταιρία έχει την δυνατότητα να προσπορίζεται έσοδα εκμισθώνοντας χώρους σε ιδιώτες. Άγνωστη, λοιπόν, ακόμα η μελλοντική εικόνα.

Ευχή ο Κήπος να παραμείνει πάντα όπως τον είχαν οραματιστεί οι δημιουργoί του, και όπως τον ήξεραν και τον αγάπησαν οι Αθηναίοι από τα μέσα του 19^ου αιώνα μέχρι και σήμερα. Και όπως δικαιούνται να τον γνωρίσουν και οι επόμενες γενιές Αθηναίων.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design