Έξι «παγίδες» που οδηγούν σε κατασκευές μικρότερης ανθεκτικότητας έναντι κινδύνων

Ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Μιχάλης Φαρδής, αναπτύσσοντας εισήγηση στην ημερίδα του ΤΕΕ για τις «φυσικές καταστροφές» σχετικά με τη «Μελέτη κατασκευών για πολλαπλούς κινδύνους», τόνισε πως σε τυχαία και απρόσμενα συμβάντα οφείλονται, πιθανόν, η πλειονότητα των αστοχιών και καταρρεύσεων των κατασκευών πολιτικού μηχανικού.

Συγκεκριμένα, όπως είπε, «στατιστικά προκύπτει ότι τέτοια αίτια όπως σεισμός εξαιρετικής έντασης, πολύ μεγαλύτερος από το σεισμό σχεδιασμού, αλλά και φωτιά, εκρήξεις, κρουστικά φορτία και λοιπά, προκαλούν μεγαλύτερο ποσοστό αστοχιών απ’ ότι οι αιτίες και οι φορτίσεις για τις οποίες μελετάμε τις κατασκευές».

Παράλληλα με τις εσκεμμένες, ανθρωπογενείς απειλές, δήλωσε, αυξάνεται σήμερα η πολυπλοκότητα και η πυκνότητα του δομημένου περιβάλλοντος, καθώς και η τρωτότητά του σε ακραία συμβάντα.

O κ. Φαρδής παρουσίασε έξι παράγοντες, που όπως είπε οδηγούν σε κατασκευές με μικρότερη ανθεκτικότητα έναντι κινδύνων που δεν έχουν ληφθεί υπόψη στη μελέτη, οι οποίοι  είναι:

1. H χρήση υπολογιστών για τη μελέτη των κατασκευών.
2. H μείωση των περιθωρίων ασφαλείας λόγω της επιστημονικής/τεχνικής προόδου.
3. H ασυνέχεια στις συνδέσεις προκατασκευασμένων μελών για να διευκολυνθεί η τοποθέτηση και η αποσυναρμολόγησή τους (για επανάχρηση ή ανακύκλωση υλικών στο πλαίσιο της βιώσιμης χρήσης των πόρων).
4. Η αύξηση των ανοιγμάτων μεταξύ κατακόρυφων στοιχείων για καλύτερη λειτουργικότητα και πολυχρηστικότητα των χώρων.
5. Η κατασκευή πιο λεπτών στοιχείων χάρη στα νέα υλικά υψηλής αντοχής.
6. Oι μεγάλοι ανοιχτοί χώροι (οριζόντια ή κάθετα) στα σύγχρονα κτίρια, που επιτρέπουν την εξάπλωση της πυρκαγιάς.

Η πρόοδος της επιστημονικής και τεχνική γνώσης ώστε να αποτραπούν ή να περιοριστούν οι καταστροφές από ακραία συμβάντα δεν έχει προχωρήσει ανάλογα. Είναι προφανώς κοινότοπη η διαπίστωση ότι η τεχνολογία δεν μπορεί να ελέγξει τη φύση και ότι υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να κάνει ώστε να αποτρέψει ανθρωπογενείς απειλές.   Αναγνωρίζοντας το παραπάνω, όπως και τη δυνατότητα ισχυρών φαινομένων να καταστρέψουν κοινότητες, μεγάλες περιοχές ή ακόμα και ολόκληρες χώρες (βλ. τον σεισμό στην Αϊτή το 2010, τους σεισμούς μαζί με τσουνάμι που έπληξαν τη Σουμάτρα το 2004 και τη Βορειοανατολική Ιαπωνία το 2011), η επιστημονική/τεχνική κοινότητα που ασχολείται με τέτοιες απειλές, όπως και μεγάλοι εθνικοί και υπερεθνικοί οργανισμοί, επέλεξαν την ανθεκτικότητα έναντι καταστροφών ως την καλύτερη στρατηγική για τη μείωση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων από αναπόφευκτους κινδύνους.

Η πιο σημαντική (αν όχι μοναδική) ανταπόκριση της κοινότητας των Πολιτικών Μηχανικών στην έκκληση για ανθεκτικότητα έναντι καταστροφών προέρχεται από τον τομέα της αντισεισμικής μηχανικής. Και συνοπτικά, τόνισε, προτείνεται ένας ολιστικός σχεδιασμός κατασκευών, έναντι πολλαπλών κινδύνων. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, δηλαδή σε πολύ σημαντικές κατασκευές, να καταφεύγει ο μελετητής σε αρκετά κοπιώδεις και εξειδικευμένες διαδικασίες, για την αντιμετώπιση τέτοιων κινδύνων, μέσω υποθετικών σεναρίων υλοποίησης κινδύνων συγκεκριμένων και ανάλυσης τύπου δέντρου συμβάντων, για τις συνέπειές τους. Στη γενική περίπτωση μέσω της σωστής μόρφωσης και κατασκευαστικών λεπτομερειών, μπορεί να αντιμετωπιστεί σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα των κινδύνων από ακραία γεγονότα και σε πολύ λίγες περιπτώσεις να χρειαστεί να καταφύγει κανείς σε εξειδικευμένες αναλύσεις και υπολογισμούς.