Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τον αντίκτυπο του φωτισμού στην ανθρώπινη υγεία

Του Δρος Σπύρου Κιτσινέλη*

Eκείνοι που εργάζονται τη νύχτα πρέπει να κάνουν κατάλληλη χρήση φωτός, ώστε να δημιουργήσουν ένα “εικονικό νορμάλ” κύκλο φωτός- σκοταδιού. Οι άνθρωποι που απασχολούνται για πολλές ώρες σε εσωτερικούς χώρους έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D και τα συμπληρώματα της βιταμίνης ή η έκθεση σε περισσότερο φως θα μπορούσαν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Οι γυναίκες που εργάζονται σε βραδινές βάρδιες είναι πολύ πιο ευπαθείς στον καρκίνο του μαστού. Το φως έχει επιπτώσεις σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ.

Τα τελευταία χρόνια ερευνητές μελετούν τον αντίκτυπο φωτισμού στην ανθρώπινη υγεία. Μέχρι τώρα, ο φωτισμός είχε ως σκοπό σχεδόν αποκλειστικά να υποστηρίζει τις οπτικές μας ανάγκες όμως όλο και περισσότερη έρευνα, μας λέει ότι ο φωτισμός μπορεί να κάνει πολλά περισσότερα από το να μας βοηθά να δούμε. Καθώς μαθαίνουμε περισσότερα, νέα συστήματα τεχνητού φωτισμού θα δημιουργηθούν όχι μόνο για να ενισχύσουν την οπτική μας απόδοση, αλλά και για να αποτρέψουν ασθένειες.

Κιρκαδικοί ρυθμοί και φως

Πολλές από τις επιπτώσεις του φωτός στην υγεία προέρχονται από τη δυνατότητά του να επηρεάζει τους κιρκαδικούς ρυθμούς, που είναι εικοσιτετράωρες ταλαντώσεις νευρικής δραστηριότητας οι οποίες ελέγχονται από ένα ” κύριο βιολογικό ρολόι” τοποθετημένο στον  υπερχιασματικό πυρήνα (SCN) του υποθαλάμου.

Ο κιρκάδιος ρυθμός (πηγή φωτογραφίας wikipedia)

Έχουμε ανακαλύψει μη οπτικά φωτοευαίσθητα αμφιβληστροειδικά κύτταρα γαγγλίων (RGCs) που συνδέουν άμεσα τον αμφιβληστροειδή με το SCN, και επηρεάζουν την έκκριση μελατονίνης από τον κωνοειδή αδένα. Η μελατονίνη ενεργεί κάπως ως αντιοξειδωτικό “αιμοκαθαρτικό” με τα επίπεδά της να αυξάνονται ενώ κοιμόμαστε.

Το φως εμποδίζει την παραγωγή μελατονίνης τη νύχτα, και οι έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που εργάζονται σε βραδινές βάρδιες είναι πολύ πιο ευπαθείς στον καρκίνο του μαστού. Το λογικό συμπέρασμα είναι ότι εκείνοι που εργάζονται τη νύχτα πρέπει να κάνουν κατάλληλη χρήση φωτός ώστε να δημιουργήσουν ένα ‘εικονικό νορμάλ’  κύκλο φωτός- σκοταδιού.

Η μελατονίνη (C13Η16N2O2), γνωστή και με τη χημική της ονομασία ως N-ακετυλο-5-μεθοξυ τρυπταμίνη (η πλήρως χημική επίσημη ονομασία κατά IUPAC είναι N-2-(5-μεθοξυ-1H-ινδολ-3-υλ)αιθυλακεταμίδη), είναι μία ορμόνη μοριακού βάρους 232,28 που παράγεται από ζώα, φυτά και μικρόβια. Στα ζώα τα επίπεδα των συγκεντρώσεών της στο αίμα αυξομειώνονται ακολουθώντας έναν ημερήσιο κύκλο, επιτρέποντας έτσι τη ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού σε αρκετές βιολογικές λειτουργίες.

Φως και βιταμίνη D

Το φως συνδέεται επίσης με την παραγωγή της βιταμίνης D– “η βιταμίνη της ηλιοφάνειας” – μια ορμόνη που σε μερικές μορφές (D3) παράγεται στο δέρμα, κατά την έκθεση του στο φως.

Οι ερευνητές λένε ότι οι άνθρωποι απορροφούν λιγότερη βιταμίνη D3, επειδή έχουν μειώσει την έκθεσή τους στο φως του ήλιου προκειμένου να αποφευχθεί ο καρκίνος του δέρματος. Σε μια φινλανδική μελέτη, τα παιδιά που έλαβαν τα συμπληρώματα βιταμινών D από την ηλικία ενός έτους είχαν μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 1 κατά 80% .

Άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που απασχολούνται για πολλές ώρες σε εσωτερικούς χώρους έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D και ότι τα συμπληρώματα της βιταμίνης ή η έκθεση σε περισσότερο φως θα μπορούσαν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.

Η χοληκαλσιφερόλη, επίσης γνωστή ως βιταμίνη D₃, είναι ένας τύπος βιταμίνηςD που παράγεται από το δέρμα όταν εκτίθεται σε ηλιακό φως. Βρίσκεται επίσης σε ορισμένα τρόφιμα και μπορεί να ληφθεί ως συμπλήρωμα διατροφής.

Αλτσχάιμερ και Φως

Έχει αποδειχτεί επίσης ότι το φως έχει επιπτώσεις σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ. Μέσω φωτοθεραπείας, μια πειραματική ομάδα ήταν σε θέση να παγιώσει τις περιόδους ανάπαυσης και δραστηριότητας, διευκολύνοντας πολύ το έργο των φροντιστών τους. Κατά ενδιαφέροντα τρόπο, τα μήκη κύματος του φωτός που χρησιμοποιήθηκαν επηρέαζαν τα αποτελέσματα.

Άλλες ασθένειες

Άλλες μελέτες δείχνουν ότι ο φωτισμός μπορεί να θεραπεύσει το βρεφικό ίκτερο, την ψωρίαση και άλλες ασθένειες δερμάτων, την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή, αναταραχές ύπνου, να αποτρέψει τη μυωπία, και να καταπολεμήσει την μέσω αέρος μετάδοση ασθενειών. Μελέτες είναι επίσης εν εξελίξει για να εξετάσουν την επίδραση του φωτός στην υψηλή πίεση αίματος και τις καρδιακές παθήσεις.

Φανταστείτε να μπορείτε να εργάζεστε σε ένα περιβάλλον, όπου ο φωτισμός όχι μόνο σας βοηθά να κάνετε σωστά τη δουλειά σας αλλά και να σας βελτιώνει την ποιότητα και προσδόκιμο ζωής.

*Δρ Σπύρος Κιτσινέλης, καθηγητής χημείας και υπεύθυνος επικοινωνίας Ένωσης Ελλήνων Χημικών

Πηγή: The Right Light: Matching Technologies to Needs and Applications Taylor and Francis – CRC, ISBN:  978-1-4398-9931-1