Φωτοβολταϊκά στέγης: οδηγός για αυτοπαραγωγή ενέργειας από τα νοικοκυριά

Τι προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο για την «αυτοπαραγωγή» ενέργειας από νοικοκυριά και επιχειρήσεις,  με φωτοβολταϊκό στέγης. Ποιο είναι το κόστος και σε πόσο χρόνο γίνεται η απόσβεση της επένδυσης  με τις σημερινές τιμές των παρόχων.  Τι ισχύει και τι πρέπει να γίνει με τις επιδοτήσεις για τα οικιακά φωτοβολταϊκά, ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας.  

Η Greenpeace, σε αναλυτική ενημέρωση για ενεργειακές λύσεις που μπορούν να ακολουθήσουν οι πολίτες στην εποχή της ενεργειακής ακρίβειας, δίνει απαντήσεις για την εγκατάσταση οικιακού φωτοβολταϊκού  αυτοπαραγωγής ρεύματος από ΑΠΕ. Παράλληλα δημοσιεύει Οδηγό με 11 ερωτήσεις- απαντήσεις για «όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι για την αυτοπαραγωγή».

Αυτοπαραγωγή χωρίς μπαταρίες

-«Μπορείς να αποκτήσεις δικό σου φωτοβολταϊκό στην ταράτσα σου! Το θεσμικό πλαίσιο επιτρέπει σε όλους μας να γίνουμε «αυτοπαραγωγοί» ενέργειας, δηλαδή να παράγουμε και να καταναλώνουμε τη δική μας ενέργεια, χωρίς μάλιστα τη χρήση μπαταριών. Βάζουμε απλώς στη στέγη μας το φωτοβολταϊκό με έναν inverter, αυτό συνδέεται στο δίκτυο και η ενέργεια που δεν χρησιμοποιούμε με ταυτοχρονισμό μέσα στη μέρα διοχετεύεται στο δίκτυο και μας επιστρέφεται τη νύχτα ή τις ημέρες του χρόνου που η παραγωγή είναι χαμηλή», αναφέρεται σε ενημέρωση της Greenpeace,  επιμέλειας της Σάντυς Φαμελιάρη, υπεύθυνης προγραμμάτων για την κλιματική αλλαγή, εξηγώντας ότι:

Απόσβεση σε λίγα χρόνια

-«Η ενέργεια παράγεται από τον ήλιο και άρα δεν έρχεται από κάποια επιβαρυντική για το κλίμα πηγή ενέργειας και φυσικά οι κιλοβατώρες μας είναι δωρεάν. Εφόσον δεν είναι απαραίτητη η μπαταρία, καθώς το δίκτυο κάνει την αποθήκευση για εμάς, η επένδυση είναι σχετικά φθηνή: 1 kWp κοστίζει κάπου στα 1.000€ και παράγει 1.300kWh κατά μέσο όρο τον χρόνο! Με τις σημερινές τιμές των παρόχων, η απόσβεση γίνεται σε ελάχιστα χρόνια».

Παράδειγμα οι ηλιακοί θερμοσίφωνες

Παράλληλα τονίζεται η ανάγκη να δοθούν επιδοτήσεις καθώς τονίζεται σχετικά ότι: «Η επιδότηση του ηλιακού θερμοσίφωνα πριν μερικές δεκαετίες έφερε ζεστό νερό χωρίς χρήματα σε χιλιάδες νοικοκυριά. Κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να γίνει και για τα οικιακά φωτοβολταϊκά με προτεραιότητα σε ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας, με το κόστος να μην είναι μεγαλύτερο από τις αναποτελεσματικές επιδοτήσεις σε ορυκτά καύσιμα. Αντιθέτως μάλιστα. Επίσης, το αρμόδιο Υπουργείο οφείλει να διευκολύνει τη συλλογική αυτοπαραγωγή για πολυκατοικίες ή γειτονικά κτίρια, όπου οι απώλειες θα εκμηδενίζονταν και η πρακτική εφαρμογή είναι απολύτως βατή».

Οδηγός: Όλα όσα πρέπει να ξέρεις για την αυτοπαραγωγή

Η Greenpeace, σε επιμέλεια του Τάκη Γρηγορίου, υπεύθυνος εκστρατείας για θέματα ενέργειας και κλιματικών αλλαγών στο Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace δημοσιεύει χρήσιμες πληροφορίες σε Οδηγό ερωτήσεων-απαντήσεων για όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι για την αυτοπαραγωγή ενέργειας.

1.Τι  είναι η αυτοπαραγωγή και τι κερδίζουμε με αυτήν;

-Με τον όρο “αυτοπαραγωγή” (net–metering) εννοούμε τη δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από μικρές ΑΠΕ (κυρίως φωτοβολταϊκά ή μικρές ανεμογεννήτριες) για ιδιοκατανάλωση στο κτίριό μας (σπίτι, επιχείρηση, γραφείο κτλ).

Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να εξοικονομήσουμε χρήματα από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ και να βοηθήσουμε σημαντικά το περιβάλλον και το κλίμα, αφού παράγουμε με καθαρό και ανανεώσιμο τρόπο τη δική μας ενέργεια.

2,Ποια η διαφορά της από το πρόγραμμα “Φωτοβολταϊκά στη Στέγη” που  ίσχυε μέχρι σήμερα;

-Σε αντίθεση με το πρόγραμμα Φωτοβολταϊκά στη Στέγη, όπου πουλάμε την ενέργεια που παράγουμε σε μία συμφωνημένη τιμή στο δίκτυο, με την αυτοπαραγωγή τη χρησιμοποιούμε για δική μας κατανάλωση. Συμφέρει περισσότερο η αγορά και λειτουργία ενός φωτοβολταϊκού συστήματος για 25-30 χρόνια από την αγορά του ηλεκτρικού ρεύματος από το δίκτυο για το ίδιο διάστημα. Το θεσμικό πλαίσιο για την αυτοπαραγωγή επιτρέπει τη χρήση πολλών συστημάτων ανά κτίριο (ώστε να μπορούν να εξυπηρετηθούν πολλοί καταναλωτές στο ίδιο κτίριο), ενώ επιτρέπεται και η τοποθέτηση σε πέργκολες ή και σε γειτονικά γήπεδα. Επίσης επιτρέπεται και η εγκατάσταση συστήματος από όσους έχουν νόμιμη χρήση του χώρου (π.χ. ενοικιαστές). Το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος στη χώρα μας έχει πολλαπλασιαστεί τα τελευταία 10 χρόνια.

3Δηλαδή μπορώ να μην ξαναπληρώσω λογαριασμό της ΔΕΗ;

-Όχι, διότι στον λογαριασμό της ΔΕΗ υπάρχουν χρεώσεις που δεν σχετίζονται με το ηλεκτρικό ρεύμα (π.χ. δημοτικά τέλη, φόροι κτλ), αλλά και κάποιες άλλες σχετικές με την κατανάλωση ρεύματος που το θεσμικό πλαίσιο μας επιβάλλει – εντελώς αναίτια – να συνεχίσουμε να πληρώνουμε (π.χ. μέρος του ΕΤΜΕΑΡ, ΥΚΩ). Η Greenpeace θα συνεχίσει να διεκδικεί την περαιτέρω βελτίωση της νομοθεσίας ώστε στο εγγύς μέλλον να απαλλάσσονται οι αυτοπαραγωγοί από αυτές τις αναίτιες χρεώσεις. Ακόμα και με τα σημερινά δεδομένα, όμως, η απόσβεση πραγματοποιείται στο χρονικό διάστημα που προαναφέρθηκε.

4,Τι θα κάνουμε όμως το βράδυ που δεν υπάρχει ήλιος; Μπορεί η αυτοπαραγωγή να καλύψει πλήρως τις ανάγκες μας για ηλεκτρική ενέργεια;

-Ναι μπορεί, διότι με το νέο θεσμικό πλαίσιο επιτρέπεται η δωρεάν “αποθήκευση” της περίσσειας ενέργειας στο δίκτυο. Αυτό ονομάζεται “συμψηφισμός” ή “net-metering”. Όταν κατά τη διάρκεια της ημέρας παράγουμε περισσότερη ενέργεια από ό,τι χρειαζόμαστε, η περίσσεια “αποθηκεύεται” (σχεδόν) δωρεάν στο δίκτυο, ώστε να την πάρουμε πίσω το βράδυ που τη χρειαζόμαστε. Αν χρειαστούμε ακόμα περισσότερη ενέργεια, τότε αγοράζουμε κανονικά όπως και σήμερα. Αν χρειαστούμε λιγότερη, τότε η πλεονάζουσα ενέργεια “πιστώνεται” και μεταφέρεται για την επόμενη περίοδο (τετράμηνο όπως εκδίδονται οι λογαριασμοί ηλεκτρικής ενέργειας). Ο τελικός συμψηφισμός γίνεται μετά από τρία έτη. Τυχόν πλεόνασμα ενέργειας μετά την ολοκλήρωση της τριετίας χάνεται. Αυτό συμβαίνει για να υπάρχει κίνητρο να εγκαταστήσουμε μόνο όσα φωτοβολταϊκά χρειαζόμαστε (με βάση τις ετήσιες πραγματικές μας ανάγκες) και όχι περισσότερα. Επίσης, τελικός συμψηφισμός πραγματοποιείται και στην περίπτωση που επιλέξουμε να αλλάξουμε πάροχο (θα χρειαστεί νέα σύμβαση με τον νέο πάροχο).

5.Δηλαδή δεν χρειάζομαι μπαταρίες;

-Όχι, αφού το ρόλο της “μπαταρίας” έχει το δίκτυο της ΔΕΗ. Με τα σημερινά δεδομένα, η αγορά μπαταρίας αυξάνει το κόστος εγκατάστασης αρκετά ώστε να αποτελεί συμφέρουσα επιλογή μόνο σε κτίρια που βρίσκονται αποκομμένα από το δίκτυο (τα περισσότερα χρησιμοποιούν ντιζελογεννήτριες για ρεύμα). Ωστόσο, με τον ρυθμό που εξελίσσονται σήμερα οι σύγχρονες μπαταρίες είναι θέμα χρόνου να μειωθεί το κόστος στο βαθμό που θα αποτελεί συμφέρουσα οικονομικά επιλογή για όλες σχεδόν τις περιπτώσεις. Η ηλιακή ενέργεια (αυτός ο τεράστιος φυσικός πλούτος της Ελλάδας) είναι εδώ για να μείνει και να λύσει  τα περισσότερα ενεργειακά προβλήματα της χώρας μας!

6.Κι αν δεν έχω χώρο στην οροφή μου ή αλλάζω συνεχώς κατοικία; 

-Εδώ τη λύση αναμένεται να δώσει η δυνατότητα της “εικονικής“ αυτοπαραγωγής. Η εικονική αυτοπαραγωγή (ή virtualnet–metering) επιτρέπει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος σε διαφορετικό σημείο του δικτύου από εκεί που πραγματοποιείται η κατανάλωση (π.χ. σε άλλο κτίριο, ή σε οικόπεδο). Η ενέργεια που θα παράγεται από το φωτοβολταϊκό σύστημα θα μπορεί να συμψηφίζεται “εικονικά“ με την κατανάλωσή μας, όπου κι αν μένουμε, μειώνοντας τον λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος με παρόμοιο τρόπο όπως συμβαίνει και με την απλή αυτοπαραγωγή.

Δυστυχώς όμως σήμερα η εικονική αυτοπαραγωγή στη χώρα μας επιτρέπεται μόνο για δήμους, αγρότες και νομικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται σε κοινωφελείς ή δημόσιου ενδιαφέροντος σκοπούς (π.χ. νοσοκομεία, κοινωφελή ιδρύματα, πανεπιστήμια κα). Το πρώτο σύστημα εικονικής αυτοπαραγωγής που θα ξεκινήσει να λειτουργεί στην Ελλάδα είναι το σύστημα που εγκατέστησε η Greenpeace μαζί με τον Δήμο Θεσσαλονίκης στην οροφή του 18^ου  ΓΕΛ Θεσσαλονίκης “Εμμανουήλ Κριαράς“. Η ενέργεια που θα παράγει θα συμψηφίζεται με την ενέργεια που καταναλώνει κοινωνική δομή του δήμου και συγκεκριμένα ο Ξενώνας Φιλοξενίας Γυναικών Θυμάτων Βίας και των Παιδιών τους ο οποίος βρίσκεται σε διαφορετικό σημείο της πόλης.

Η Greenpeace ασκεί πιέσεις στην κυβέρνηση να επιτρέψει την εικονική αυτοπαραγωγή σε όλους (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) χωρίς περιορισμούς, καταθέτοντας συγκεκριμένες προτάσεις για τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου.

Πλέον σε πολλές χώρες (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) είναι ήδη φθηνότερο να παράγεις τη δική σου ηλιακή ενέργεια σπίτι παρά να την αγοράζεις από το δίκτυο

7.Μπορώ όμως να καλύψω τις ανάγκες μου και για θέρμανση;

Βεβαίως. Μία από τις θετικές “παρενέργειες” της αυτοπαραγωγής είναι ότι αποτελεί κίνητρο για  την αντικατάσταση ρυπογόνων συστημάτων θέρμανσης που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα με αποδοτικές αντλίες θερμότητας. Συνεπώς κάποιος μπορεί να αγοράσει ένα φωτοβολταϊκό σύστημα ικανό να καλύπτει το έξτρα ρεύμα που θα καταναλώνουν οι αντλίες και να ελαχιστοποιήσει τις συνολικές δαπάνες για ενέργεια (θα πληρώνει μόνο τα υποχρεωτικά τέλη του λογαριασμού του).

Αυτό ακριβώς κάνουμε στο ίδρυμα για κακοποιημένα ή/και ορφανά κορίτσια “Στέγη Θηλέων Άγιος Αλέξανδρος”, με τη βοήθεια χιλιάδων πολιτών, ώστε να έχουν έχουν σωστή και (σχεδόν) δωρεάν θέρμανση. Θέλουμε αυτό το κτίριο να αποτελέσει παράδειγμα για το πώς μπορεί η κυβέρνηση να βοηθήσει με τις κατάλληλες πολιτικές στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας.

8.Πολλά νοικοκυριά όμως μαστίζονται από την ενεργειακή φτώχεια και δεν έχουν την οικονομική άνεση να επενδύσουν σε ένα φωτοβολταϊκό σύστημα.

-Η Greenpeace πιστεύει ότι όλοι έχουν δικαίωμα πρόσβασης στον ήλιο και ζητάει από την κυβέρνηση και τη ΔΕΗ να βοηθήσουν ευάλωτα νοικοκυριά (π.χ. δικαιούχους του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου) να αποκτήσουν το δικό τους φωτοβολταϊκό σύστημα για δωρεάν αυτοπαραγωγή, στο πλαίσιο της άσκησης κοινωνικής πολιτικής.

Η Greenpeace μάλιστα έχει καταθέσει και συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να υλοποιηθεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα δωρεάν παροχής δωρεάν ηλιακής ενέργειας από τη ΔΕΗ σε 300.000 ευάλωτα νοικοκυριά. Παρόμοια προγράμματα ήδη εφαρμόζονται με επιτυχία, σε κάποιες προοδευτικές πολιτείες στις ΗΠΑ.

Σήμερα, η κοινωνική πολιτική για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας εξαντλείται σε επιδοτήσεις κατανάλωσης (π.χ. επιδόματα θέρμανσης ή ένταξη σε ΚΟΤ). Ωστόσο, με αυτόν τον τρόπο τα νοικοκυριά παραμένουν σε καθεστώς μόνιμης εξάρτησης από τη βοήθεια αυτή. H πολιτεία πρέπει να βρίσκει κάθε χρόνο νέους πόρους από τον κρατικό προϋπολογισμό και τους υπόλοιπους καταναλωτές ενέργειας (περίπου 600 εκατ. με 1 δις € ετησίως) προκειμένου να συνεχίσει τα προγράμματα στήριξης ενώ, εν τέλει, το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων αυτών χάνονται από τη χώρα σε εισαγωγές ορυκτών καυσίμων (κυρίως πετρέλαιο). Η Greenpeace ζητά σταδιακά τα χρήματα αυτά να αρχίσουν να επενδύονται σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων για αυτοπαραγωγή σε ευάλωτα νοικοκυριά, για αποτελεσματική καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας αλλά και ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας.

9.Η αυτοπαραγωγή δεν επιβαρύνει τον ΛΑΓΗΕ;

Η αυτοπαραγωγή ενισχύει τον ΛΑΓΗΕ (Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.) διότι δεν υπάρχει πώληση ενέργειας προς το δίκτυο. Τυχόν περίσσεια ενέργεια που χάνεται στο τέλος της περιόδου συμψηφισμού (που είναι ένα έτος όπως προαναφέρθηκε) πιστώνεται υπέρ του ΛΑΓΗΕ. Μία άλλη ενδιαφέρουσα εναλλακτική πρόταση που κατέθεσε και η Greenpeace, αλλά τελικά δεν υιοθετήθηκε, ήταν η περίσσεια ενέργεια να ενισχύει το Κοινωνικό Τιμολόγιο της ΔΕΗ.

10.Ποια είναι τα βήματα, λοιπόν, που πρέπει να κάνω για να… απαλλαγώ από τους ακριβούς λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος;

Η διαδικασία σύνδεσης του φωτοβολταϊκού συστήματος με το δίκτυο είναι παρόμοια με τη διαδικασία σύνδεσης του υφιστάμενου “Πρόγραμμα Φωτοβολταϊκά στις Στέγες”. Καταρχάς απαιτείται μία αίτηση προς τον τοπικό διαχειριστή του δικτύου (ΔΕΔΗΕ). Ο ΔΕΔΗΕ θα πρέπει να σας απαντήσει εντός ενός μηνός με την προσφορά σύνδεσης. Θα χρειαστεί να καταβάλετε κάποιο ποσό για τα τέλη σύνδεσης, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να πληρώσετε επιπλέον χρήματα για την ολοκλήρωσή της (κυρίως για μεγάλα συστήματα, στα οποία μπορεί να χρειαστεί αναβάθμιση της σύνδεσης ή/και κάποια συνοδά έργα κτλ). Σε κάθε περίπτωση, φροντίστε να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικευμένο εγκαταστάτη, ο οποίος θα σας ενημερώσει για τα αναγκαία βήματα και θα σας βοηθήσει με τις διαδικασίες.

11.Ποια είναι τα περιβαλλοντικά οφέλη της αυτοπαραγωγής;

Η αυτοπαραγωγή συνδέεται άμεσα με την εξοικονόμηση ενέργειας, αφού μειώνει το ενεργειακό αποτύπωμα του κτιρίου και – συνεπώς – τις ανάγκες για αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, όπως περίπου κάνει ένας ηλιακός θερμοσίφωνας για ζεστό νερό χρήσης. Επιπλέον αποτελεί κίνητρο για ορθότερη χρήση της ενέργειας αλλά και περαιτέρω ενεργειακή αναβάθμιση, μέσω της αντικατάστασης του ρυπογόνου καυστήρα πετρελαίου με αποδοτικές αντλίες θερμότητας (που θα καταναλώνουν ρεύμα προερχόμενο από το φωτοβολταϊκό μας). Κυρίως, όμως, ας μην ξεχνάμε ότι το ηλεκτρικό ρεύμα παράγεται με πολύ καταστροφικό τρόπο για το περιβάλλον, το κλίμα και τη δημόσια υγεία: με καύση άνθρακα (λιγνίτη), φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ειδικότερα η καύση άνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος είναι η βασικότερη πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον πλανήτη. Με την αυτοπαραγωγή βοηθούμε την προστασία του περιβάλλοντος, μειώνουμε την τοπική ρύπανση και συμβάλλουμε άμεσα στην καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών.

+1. Δεν ξεχνάω την εξοικονόμηση!

Όσο πιο ενεργειακά αποδοτικό είναι το κτίριό μας, τόσο μικρότερο σύστημα φωτοβολταϊκών χρειάζεται για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Από την άλλη, ίσως δεν είναι προτεραιότητα να σχεδιάζουμε εγκατάσταση φωτοβολταϊκού όταν μένουμε σε ένα σπίτι που… “μπάζει” από παντού. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι καλύτερο να προηγείται η σωστή μόνωση του σπιτιού μας και μετά η απεξάρτηση από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ με ένα φωτοβολταϊκό.

Greenpeace: ενεργειακές λύσεις  της Σάντυς Φαμελιάρη, Οδηγός ερωτήσεων-απαντήσεων  του Τάκη Γρηγορίου