Φωτοβολταϊκά στέγης: λύση για τα νοικοκυριά σε πολυκατοικίες, μέσω REPowerEU

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Το σχέδιο REPowerEU για την ενεργειακή αναμόρφωση της Ευρώπης λύνει το γόρδιο δεσμό, που μέχρι τώρα  εμποδίζει πάνω από το 60% του γενικού πληθυσμού της χώρας, να προχωρήσει σε συλλογική αυτοπαραγωγής καθαρής ενέργειας στις πολυκατοικίες και να απελευθερωθεί από τους κεντρικούς προμηθευτές, τα ακριβά τιμολόγια και το συνεχίζομενο ράλι της ενεργειακής ακρίβειας.  

Το μεγάλο πρόβλημα  να γίνουν οι πολίτες αυτοπαραγωγοί ενέργειας εγκαθιστώντας φωτοβολταϊκά στέγης και συστήματα αποθήκευσης και διαχείρισης της ενέργειας από ΑΠΕ στη χώρα μας εστιάζεται στις πολυκατοικίες,  στις οποίες διαμένει άνω του 60% του γενικού πληθυσμού της χώρας, όπου παρά το πολύ μεγάλο έμπρακτο ενδιαφέρον από νοικοκυριά μία σειρά από εμπόδια, με σημαντικότερο το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο, καθιστούν πρακτικά αδύνατη την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών, ακόμα και στις περιπτώσεις που υπάρχει διαθέσιμος χώρος.

Με αφορμή την πρόσφατη ανακοίνωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του σχεδίου REPowerEU, το ελληνικό γραφείο της Greenpeace, μαζί με το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου (ΕΙΠΑΚ), την Electra Energy Cooperative και τον Σύνδεσμο Εταιριών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ) έστειλαν ανοιχτή επιστολή στον Υπουργό Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κώστα Σκρέκα, καλώντας τον υπουργό ΠΕΝ να σπάσει την “καραντίνα” ενεργειακής αυτονομίας για τα ελληνικά νοικοκουριά που διαμένουν σε πολυκατοικίες, καταθέτοντας προς αυτό το σκοπό πρόταση άμεσης νομοθετικής λύσης για την ενσωμάτωση της συλλογικής αυτοπαραγωγής καθαρής ενέργειας στις πολυκατοικίες στη νομοθεσία της χώρας.

Εμπόδιο το ισχύον θεσμικό πλαίσιο

Στην κοινή επιστολή τους με θέμα «πρόταση για τη συλλογική αυτοπαραγωγή ενέργειας σε κτίρια και πολυκατοικίες»,  οι tτέσσερις τεχνικοί και περιβαλλοντικοί φορείς αναφέρουν προς τον κ. Σκρέκα ότι «όπως γνωρίζετε, παρά το τεράστιο ηλιακό δυναμικό της Ελλάδας, η ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών στις κατοικίες για αυτοπαραγωγή ενέργειας έχει παραμείνει έως σήμερα ένα μεγάλο χαμένο στοίχημα για τη χώρα, τόσο για την κάλυψη των αναγκών σε (φθηνή) ενέργεια των νοικοκυριών όσο και για την άσκηση ηλιακής κοινωνικής πολιτικής σε ευάλωτα νοικοκυριά». Επισημαίνουν ότι «για το 60% του γενικού πληθυσμού της χώρας, που διαμένει σε πολυκατοικίες, παρά το πολύ μεγάλο έμπρακτο ενδιαφέρον από νοικοκυριά μία σειρά από εμπόδια, με σημαντικότερο το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο, καθιστούν πρακτικά αδύνατη την εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών, ακόμα και στις περιπτώσεις που υπάρχει διαθέσιμος χώρος».

Ανεφάρμοστες οι ενεργειακές κοινότητες

Εξηγούν ότι η υποτιθέμνη λύση που έχει δοθεί μέσω των ενεργειακών κοινοτήτων ουσιαστικά είναι ανεφάρμοστη για τις πολυκατοικίες αναφέροντας ότι «θεωρητικά, οι κάτοικοι μίας πολυκατοικίας μπορούν να ιδρύσουν μία μικρή ενεργειακή κοινότητα (ΕΚΟΙΝ). Ωστόσο αφενός το γραφειοκρατικό σκέλος και η απαιτούμενη συνεννόηση μεταξύ των νοικοκυριών δυσκολεύουν το εγχείρημα αφετέρου τα σημαντικά πάγια έξοδα ενός νομικού σχήματος όπως είναι οι ΕΚΟΙΝ εκμηδενίζουν στην πράξη το όποιο οικονομικό όφελος από τον συμψηφισμό ενέργειας των λίγων μικρών καταναλώσεων μίας πολυκατοικίας».

Σχήμα συλλογικής αυτοπαραγωγής

Οι τεχνικοί και περιβαλλοντικοί φορείς καλούν τον ΥΠΕΝ να δώσει λύση σύμφωνα με το σχέδιο REPowerEU αναφέροντας ότι «συνεπώς, απαιτείται ένα πιο ευέλικτο και οικονομικό σχήμα ενεργειακού συμψηφισμού για τις πολυκατοικίες, αντί για την υποχρέωση σύστασης ΕΚΟΙΝ. Η λύση έχει δοθεί ήδη από την Οδηγία για τις ΑΠΕ (2018) η οποία κάνει λόγο για “αυτοκαταναλωτές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που ενεργούν από κοινού” στα κτίρια, δηλαδή ένα σχήμα συλλογικής αυτοπαραγωγής. Μάλιστα, η πρόσφατη ανακοίνωση του REPowerEU δίνει προτεραιότητα σε αυτά τα σχήματα ενώ κάτι τέτοιο κρίνεται απαραίτητο ενόψει και των απαιτήσεων για Κτίρια Μηδενικών Εκπομπών (Zero Energy Buildings) που σύντομα η Ελλάδα θα πρέπει να εφαρμόσει» υπογραμμίζοντας προς τον ΥΠΕΝ ότι «κύριε Σκρέκα, από τα παραπάνω είναι σαφές ότι η χώρας μας πολύ σύντομα θα πρέπει να δημιουργήσει νομικό πλαίσιο για τη συλλογική αυτοπαραγωγή καθαρής ενέργειας στα κτίρια».

Η νομοθετική πρόταση

Οι τέσσερις επιστημονικοί και περιβαλλοντικοί φορείς καταθέτουν προς το ΥΠΕΝ συγκεκριμένη πρόταση για την ενσωμάτωση της συλλογικής αυτοπαραγωγής ενέργειας στη νομοθεσία της χώρας, η οποία έχει ως εξής:

Πρόταση για την ενσωμάτωση της συλλογικής αυτοπαραγωγής στην ελληνική νομοθεσία

-«Συλλογική αυτοπαραγωγή: η αυτοπαραγωγή που αφορά φυσικά ή νομικά πρόσωπα που παράγουν ή/και αποθηκεύουν από κοινού ενέργεια από ΑΠΕ (χωρίς να αποτελούν Ενεργειακή Κοινότητα κατά την έννοια του ν.4513/2018), την οποία και συμψηφίζουν στο πλαίσιο του ενεργειακού συμψηφισμού σε εγκαταστάσεις που βρίσκονται στο ίδιο ή/και γειτονικά ακίνητα τα οποία μοιράζονται την ίδια γραμμή διασύνδεσης χαμηλής ή μέσης τάσης. Στον ενεργειακό συμψηφισμό υπό το σχήμα της συλλογικής αυτοπαραγωγής μπορούν να ενταχθούν και καταναλώσεις κοινοχρήστων σε κτίρια. Ο υπολογισμός των ρυθμιζόμενων χρεώσεων στην περίπτωση της συλλογικής αυτοπαραγωγής γίνεται όπως και στην περίπτωση του ενεργειακού συμψηφισμού.

Η εγκατάσταση ΑΠΕ, με ή χωρίς αποθήκευση ενέργειας, των αυτοκαταναλωτών ενέργειας που συμμετέχουν στη συλλογική αυτοπαραγωγή, μπορεί να τελεί υπό την κυριότητα ή τη διαχείριση ενός τρίτου μέρους όσον αφορά την εγκατάσταση και τη λειτουργία.

Αιτιολογία

Σήμερα, ο μόνος τρόπος για συλλογική εκμετάλλευση ενός κοινού φωτοβολταϊκού συστήματος σε μια πολυκατοικία είναι η δημιουργία μιας Ενεργειακής Κοινότητας (ΕΚΟΙΝ), κάτι που δεν φαίνεται να προχωρά στην πράξη. Πέραν των εγγενών προβλημάτων μιας τέτοιας προσέγγισης, στην πράξη προέκυψαν και δύο νέα προβλήματα: η ισχύουσα ρύθμιση για τις Ενεργειακές Κοινότητες δεν επιτρέπει την ένταξη στο σχήμα του μετρητή κοινοχρήστων της πολυκατοικίας, αφού τα κοινόχρηστα δεν μπορούν να είναι “μέλος” μιας κοινότητας. Επιπλέον, στην περίπτωση μίας ΕΚΟΙΝ στην πολυκατοικία εφαρμόζεται ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός με μειωμένα οφέλη για τους διαβιούντες στην πολυκατοικία, οι οποίοι, βάσει των σημερινών ρυθμίσεων, θα είχαν μεγαλύτερο όφελος αν εφάρμοζαν ο καθένας μόνος του απλό ενεργειακό συμψηφισμό.

Σύμφωνα με την Οδηγία 2018/2001 για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για τις ΑΠΕ, προβλέπεται η δυνατότητα συλλογικής αυτοπαραγωγής σε κτίρια χωρίς την υποχρέωση δημιουργίας ΕΚΟΙΝ. Συγκεκριμένα, στο σημείο 2 τού Άρθρου 2, ορίζεται ως “αυτοκαταναλωτές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που ενεργούν από κοινού”, μία ομάδα “τουλάχιστον δύο από κοινού ενεργούντων αυτοκαταναλωτών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (κατά το σημείο 14) οι οποίοι βρίσκονται στο ίδιο κτίριο ή πολυκατοικία”.

Υπενθυμίζεται ότι η προτεινόμενη αναδιατύπωση της Οδηγίας για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν απαιτήσεις Κτιρίων Μηδενικών Εκπομπών, όπου “η πολύ χαμηλή ποσότητα ενέργειας που εξακολουθεί να απαιτείται καλύπτεται πλήρως από ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές που παράγεται επιτόπου” ή από “κοινότητα ανανεώσιμης ενέργειας”.

Επιπλέον, όπως επίσης προβλέπει το Άρθρο 21 της Οδηγίας 2018/2001, η εγκατάσταση των αυτοκαταναλωτών ενέργειας θα πρέπει να μπορεί να τελεί υπό την κυριότητα ή τη διαχείριση ενός τρίτου μέρους όσον αφορά την εγκατάσταση, τη λειτουργία, συμπεριλαμβανομένης της μέτρησης και της συντήρησης, εφόσον το τρίτο μέρος παραμένει υπό τις εντολές των αυτοκαταναλωτών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Το ίδιο το τρίτο μέρος δεν θεωρείται αυτοκαταναλωτής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Τα σχήματα συλλογικής αυτοπαραγωγής αποτελούν μία από τις προτάσεις του νέου σχήματος RePowerEU, που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 18.5.2022».