Φρένο στο γιγαντισμό της Αθήνας από τα μικρά νησιά της Ελληνικής εσχατιάς

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της διαχρονικά ακατανόητης εθνικής μας πολιτικής για τα μικρά νησιά είναι η Κίναρος και τα Λέβιθα τα οποία ακόμα και στις απογραφές «αιωρούνται» μεταξύ κατοικημένων και ακατοίκητων νήσων. Καιρός είναι να ξεκινήσει μια σοβαρή προσπάθεια εποικισμού νησιών, ακόμα και βραχονησίδων. Οι λόγοι είναι προφανείς. Ποιος, επιτέλους, θα έχει το σθένος και την πολιτική βούληση να κάνει την αποκέντρωση πράξη; Ποιος θα μπορέσει να βάλει φρένο στον γιγαντισμό της Αθήνας; Αμείλικτα ερωτήματα που συνεχίζουν να περιμένουν απάντηση.

Το πυκνοδομημένο Κουκάκι από ψηλά

Αποκέντρωση

Από τη Γαύδο και την Κίναρο ως την Σαμοθράκη, και από τους Οθωνούς ως το Καστελλόριζο, τα 49 μικρότερα σε μόνιμους κατοίκους νησιά, έχουν συνολικό πληθυσμό όσο το ένα τρίτο της Νίκαιας στην Αττική. Κανείς, σίγουρα, δεν το θεωρεί αυτό υγιές, αλλά πόσοι θα θυσίαζαν κάτι προκειμένου να αρχίσει να γίνεται αναστρέψιμο; Πόσοι, Αθηναίοι για παράδειγμα, θα στήριζαν οικονομικά μια πρωτοβουλία εποικισμού, με πολύ δελεαστικά μόνιμα κίνητρα, των 12 νησιών μας που έχουν πληθυσμό από 2 ως 20 κατοίκους; Πολύ λίγοι, ως ελάχιστοι. Για τους περισσότερους, αυτές οι τραγικές, για την χώρα, αλήθειες βολεύει να παραμένουν άψυχοι αριθμοί και στατιστικές. Και το χειρότερο, αφήνουν αδιάφορους και αυτούς που μας κυβερνάνε.

Κίναρος & Λέβιθα – χάρτης 1688 σε έκδοση Dapper Olfert

Για τις πιο μεγάλες πόλεις της χώρας ισχύει το «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε». Υγιές για ορισμένες, αλλά όχι για την Αθήνα. Ως που θα φτάσει η αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας, που έχει δεκαπλασιαστεί από το 1921; Μέσα σε μόνο 100 χρόνια. Είναι καιρός να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε, σοβαρά, τρόπους αναχαίτισης, σε πρώτη φάση, της αύξησης. Σε όλη όμως την έκταση της ευρύτερης Αθήνας, όχι μόνο στο Κέντρο. Και, αφού, σταθεροποιηθεί ο πληθυσμός, ίσως γίνει κατορθωτό να ξεκινήσει μια, μικρή έστω, σταδιακή μείωση του, ενισχύοντας παράλληλα δράσεις και επενδύσεις στην περιφέρεια που τόσο τις χρειάζεται. Της το χρωστάμε, άλλωστε. Ειδικότερα από τα χρόνια των Ολυμπιακών έργων, όπου ακούγαμε κατά κόρον ότι, μετά τους Ολυμπιακούς, θα έρθει η σειρά της περιφέρειας. Μείωση του συγκεντρωτισμού στην πρωτεύουσα ακόμα να φανεί, και το χειρότερο είναι ότι δεν φαίνεται να αλλάζει ούτε η νοοτροπία.

Το τροπάριο της αποκέντρωσης το έχουμε ακούσει, διαχρονικά, πολλές φορές. Και θα το ξανακούμε συνέχεια. Εκτός αν κάποιος μελλοντικός κυβερνήτης είναι αποφασισμένος και έχει τη δύναμη και το σθένος, παρά το πολιτικό κόστος και τις αντιδράσεις, να κάνει την αποκέντρωση πράξη και να θεσμοθετήσει την διαδικασία υλοποίησης της σε πανελλαδική κλίμακα. Θα του οφείλει η Ελλάδα πολλά. Ιδιαίτερα η Αθήνα με την αποσυμπίεση που σταδιακά θα επέλθει σε πολλούς τομείς, αλλά και στην καθημερινή ζωή όλων των κατοίκων.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design