Για μία εθνική πολιτική οδικής ασφάλειας

Του Σταύρου Κωνσταντινίδη/

Είναι η στιγμή το πρόβλημα να επανεξεταστεί από μηδενική βάση

Ο συγκοινωνιoλόγος Σταύρος Κωνσταντινίδης παρουσιάζει ένα συνοπτικό πρόγραμμα άμεσων δράσεων, ενεργειών και μέτρων για την οδική ασφάλεια.

Από πανδημία του κορωνοϊού έχασαν τη ζωή τους μέχρι στιγμής 176 συμπολίτες μας. Από τα φαινόμενα φυσικών καταστροφών κάθε χρόνο επίσης δεκάδες άνθρωποι κινδυνεύουν και πολλές φορές υποκύπτουν. Οι νεκροί των τροχαίων ατυχημάτων είναι πάνω από 1.200 κάθε χρόνο και οι τραυματίες πολλές χιλιάδες. Αν για τις φυσικές καταστροφές η θεσμική αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας υπήρξε αποτελεσματική, για το θέμα της Οδικής Ασφάλειας, οι αρμοδιότητες είναι διασκορπισμένες, αποσπασματικές και αναποτελεσματικές, σε ένα κράτος που δεν είναι προετοιμασμένο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Στην Ελλάδα δεν είναι υπάρχει ένας άνθρωπος, πολιτικός ή τεχνοκράτης που μαζί με τις υπηρεσίες του να ασχολούνται σε καθημερινή βάση, με την μεγαλύτερη απειλή υγείας που ταλανίζει επί χρόνια τη χώρα. Είναι όμως η στιγμή το πρόβλημα να επανεξεταστεί από μηδενική βάση. Η οργάνωση, αναβάθμιση και η αποτελεσματικότητα της Πολιτικής Προστασίας είναι το πρότυπο για να αναδιοργανωθεί η θεσμική δομή πρόληψης και αντιμετώπισης της οδικής ασφάλειας.

Αυτό που θα μπορούσε σε πρώτο επίπεδο να παρατηρήσει κανείς, ότι δεν υπάρχει ένας ολοκληρωμένος φορέας που να απαντάει καθετοποιημένα στο συνολικό πρόβλημα. Οι αρμοδιότητες της τήρησης του ΚΟΚ ανήκει στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, η ευθύνη για τα έργα υποδομής, η νομοθετική πρωτοβουλία και ο ρυθμιστικός έλεγχο των κανόνων οδικής κυκλοφορίας στο Υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών και βεβαίως η τοπική και περιφερική διοίκηση μέσω των εκτελούμενων έργων, που σπάνια βέβαια έχουν στοχευμένο προσανατολισμό στην αναχαίτιση των τροχαίων ατυχημάτων.

Παρά το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε μια εποχή που το κράτος απαιτεί μάζεμα, το ζήτημα της Οδικής Ασφάλειας χρειάζεται μια αυτόνομη θεσμική οργάνωση. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια Ανεξάρτηση Αρχή ή ένα Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας με μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από τα Υπουργεία και τους φορείς. Μια εναλλακτική λύση είναι η θεσμοθέτηση Υφυπουργείου Οδικής Ασφάλειας το οποίο να περικλείει τις αρμοδιότητας των δυο Υπουργείων ή ακόμη και μια αυτόνομη Γενική Γραμματεία Οδικής Ασφάλειας. Όσο δεν καταγράφονται και δεν αναλύονται σε βάθος τα τροχαία ατυχήματα, τόσο δύσκολη είναι η συγκρότηση μιας ενιαίας στρατηγικής με την παραγωγή χαρτών μελανών σημείων και θέσπιση νέων κανόνων και προδιαγραφών. Για παράδειγμα τα μισά ατυχήματα με θύματα πεζούς γίνονται εντός των αστικών κέντρων. Μέσα στις πόλεις οι ευθύνες ανήκουν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία ωστόσο δεν διαισθάνεται καν ότι αποτελεί κρίσιμο θέμα της ατζέντας της μέσω των πολιτικών της βιώσιμης κινητικότητας, τη δημιουργία δρόμων ήπιας κυκλοφορίας, τη γενναία πριμοδότηση του πλάτους των πεζοδρομίων, την κατασκευή ενδιάμεσων διαχωριστικών νησίδων σε δρόμους διπλής κυκλοφορίας. Νέα μεταμοντέρνα προβλήματα ανακύπτουν συνεχώς. Οι γνωστές «γουρούνες» στα νησιά δημιουργούν εμπόδιο στην κίνηση των συμβατικών οχημάτων καθώς διαθέτουν άλλες ταχύτητες και άλλες δυνατότητες ελιγμών. Η ψυχολογική πίεση της προσπέρασης επιδρά στους οδηγούς, που με τη σειρά τους δημιουργούν νέα ατυχήματα. Η κίνηση των δίκυκλων εδώ και χρόνια στα πεζοδρόμια είναι μια νέα πίεση και παράγοντας αύξησης της πιθανότητας εμπλοκών. Τα ηλεκτρικά πατίνια ήδη έχουν δημιουργήσει πονοκέφαλο σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Στην χώρα μας τόσο οι οδικές υποδομές, όσο η κυκλοφοριακή αγωγή και η επιτήρηση της κυκλοφορίας πρέπει να διασυνδεθούν με την καταγραφή και την ανάλυση των τροχαίων ατυχημάτων. Και η πλοκή όλων αυτών των αρμοδιοτήτων πρέπει να ενοποιηθούν υπό την ευθύνη μιας ενιαίας διοικητικής υποδομής, που σήμερα δεν υπάρχει. Όποιος ρωτήσει πόσα τροχαία και τι τύπου ατυχήματα συνέβησαν φέτος το καλοκαίρι στην Καλαμάτα ή στην Σαντορίνη ή στην Κρήτη θα λάβει μια προσεγγιστική απάντηση απλής καταγραφής. Όποιος ζητήσει έναν χάρτη με την πύκνωση, την επανάληψη ή τη συσσώρευση των ατυχημάτων σε περιοχές της χώρας ή σε ολόκληρη τη χώρα, απλά δεν θα πάρει απάντηση. Και όποιος αναρωτηθεί αν τροχαία ατυχήματα του προηγούμενου έτους έχουν ληφθεί υπόψιν στο σχεδιασμό παρεμβάσεων οδικής βελτίωσης, θα πρέπει να αναμένει αρνητική απάντηση.

Ένα άμεσο σχέδιο

Παρουσιάζεται στη συνέχεια ένα συνοπτικό Πρόγραμμα των άμεσων δράσεων, ενεργειών και μέτρων που πρέπει να αναληφθούν. Η παρούσα έκθεση είναι μια πρώτη προσέγγιση, η οποία εννοείται ότι θα πρέπει να εξειδικευτεί σε πολύ μεγάλο βάθος για όλα τα επιμέρους ζητήματα που θίγονται καθώς και άλλων που είναι βέβαιο πως θα προκύψουν.

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ, ΨΗΦΙΑΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ, ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

Αποτελεί την πρώτη και πιο θεμελιακή φάση προκειμένου να μπορεί να εκπονηθεί ένα αποτελεσματικό σχέδιο αντιμετώπισης.

ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

• Ελλιπής καταγραφή (ατυχήματα που δεν καταγράφονται επίσημα)
• Αδυναμία παρακολούθησης, εξέλιξης ατυχημάτων (από τους τραυματισμούς, στους θανάτους)
• Έλλειψη ψηφιακής βάσης δεδομένων και ενιαίου ψηφιακού συστήματος (GIS)
• Ελλιπής κατάταξη ατυχήματος με βάση τον τύπο, την βασική αιτία, το τόπο

ΔΡΑΣΕΙΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ, ΜΕΤΡΑ

• Ανάλυση των υφιστάμενων στατιστικών στοιχείων και υπαρχουσών μελετών, εκθέσεων κτλ
• Αποκωδικοποίηση του υφιστάμενου τρόπου καταγραφής
• Δημιουργία ενιαίου ψηφιακού συστήματος με συσχέτιση των πληροφοριών και της γεωγραφίας των ατυχημάτων
• Δημιουργία ενιαίου τρόπου καταγραφής ατυχημάτων σε όλες τις υπηρεσίες, πρόσβαση στο σύστημα

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

• Υπ. Προστασίας του Πολίτη
• Υπ. Μεταφορών και Υποδομών
• Υπ. Ψηφιακής Πολιτικής
• Υπ. Υγείας
• Εθνική Στατιστική Αρχή

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΚΑΜΠΑΝΙΑ

Προτάσσεται γιατί μπορεί να ξεκινήσει, αφού αποκωδικοποιηθούν τα πρώτα στατιστικά στοιχεία και πριν την ολοκλήρωση του συνολικού σχεδίου αντιμετώπισης.

ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

• Έλλειψη εθνικού επικοινωνιακού σχεδιασμού
• Ποτέ δεν επιχειρήθηκε μια σοβαρή καμπάνια εθνικής και τοπικής εμβέλειας για την οδική ασφάλεια
• Αποσπασματικότητα και χαμηλού επιπέδου διαφημιστικά μηνύματα (κυρίως από Ελληνική Αστυνομία, τοπικούς φορείς, σωματεία – συλλόγους, και φορείς διαχείρισης αυτοκινητοδρόμων)

ΔΡΑΣΕΙΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ, ΜΕΤΡΑ

• Αξιολόγηση υπάρχοντος εκπαιδευτικού υλικού στο Υπουργείο Παιδείας (Κατάστρωση σχεδίου για όλες τις βαθμίδες και τους γονείς)
• Σχεδιασμός ολοκληρωμένης καμπάνιας (video, spot, διαφημίσεις, banner, ραδιοφωνικά κτλ) σε όλα τα μέσα
• Επιλογή ονόματος προγράμματος
• 1 γενική διαφήμιση της καμπάνιας
• 4-5 ειδικές συσχετισμένες με τις αιτίες (αλκοόλ, ταχύτητα, κινητό, μέτρα αυτοπροστασίας κτλ)
• Δημιουργία site και λογαριασμών στα κοινωνικά δίκτυα
• Εθελοντές με επώνυμα πρόσωπα

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

• Υπ. Παιδείας
• Με κάποιον τρόπο όλοι οι φορείς. Προς διερεύνηση

ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

Παρότι η κατάσταση στο εθνικό δίκτυο βαίνει βελτιούμενη τα τελευταία χρόνια λόγω των έργων υποδομής, συνεχίζει να είναι παραγωγός σοβαρού αριθμού ατυχημάτων

ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

• Αδυναμία ελέγχου ταχύτητας
• Έλλειψη βασικών υποδομών (διαχωριστική νησίδα, κτλ)
• Ανθρωπογενείς αιτίες( απόσπαση προσοχής, αλκοόλ κτλ )
• Κατάσταση οχημάτων, έλλειψη μέτρων προστασίας, βαρέα οχήματα

ΔΡΑΣΕΙΣ, ΕΝΡΓΕΙΕΣ, ΜΕΤΡΑ

• Συντονισμός φορέων ευθύνης ( Υπ. Υποδομών, Εταιρείες διαχείρισης αυτοκινητοδρόμων )
• Εντοπισμός μελανών σημείων
• Σημειακές παρεμβάσεις βραχυπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα
• Ηλεκτρονική καταγραφή ταχύτητας σε όλο το μήκος
• Στοχευμένοι έλεγχοι με βάση την ημέρα, την ώρα, τη θέση
• Ηλεκτρονικά μηνύματα κατά μήκος του δρόμου

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

• Υπ. Υποδομών και Μεταφορών
• Υπ. Προστασίας του Πολίτη (Τροχαία)
• Υπ. Υγείας
• Υπ. Ψηφιακής Πολιτικής

ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

Στο επαρχιακό δίκτυο συμβαίνει ένα μεγάλο μέρος των ατυχημάτων, λόγω κατά βάση της κακής κατάστασής του

ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

• Αδυναμία ελέγχου ταχύτητας
• Έλλειψη βασικών υποδομών (διαχωριστική νησίδα, φωτισμός, σήμανση κτλ)
• Ανθρωπογενείς αιτίες( απόσπαση προσοχής, αλκοόλ κτλ )
• Κατάσταση οχημάτων, έλλειψη μέτρων προστασίας, βαρέα οχήματα
• Έλλειψη βασικών υποδομών σε κρίσιμους κόμβους
• Προβληματικά γεωμετρικά χαρακτηριστικά, προβλήματα συντήρησης εξοπλισμού και γήρανση οδοστρώματος

ΔΡΑΣΕΙΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ, ΜΕΤΡΑ

• Συντονισμός φορέων ευθύνης ( Περιφέρειες, Δήμοι )
• Εντοπισμός μελανών σημείων
• Σημειακές παρεμβάσεις βραχυπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα (επείγουσες μελέτες και έργα)
• Ηλεκτρονική καταγραφή ταχύτητας σε όλο το μήκος
• Στοχευμένοι έλεγχοι με βάση την ημέρα, την ώρα, τη θέση
• Ηλεκτρονικά μηνύματα κατά μήκος του δρόμου
• Θεσμοθέτηση μελέτης οδικής ασφάλειας σε επίπεδο νομού (road safety audit) – Να γίνουν άμεσα οι πρώτες πιλοτικές σε κάποιον προβληματικό νομό

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

• Περιφέρειες -Δήμοι
• Αποκεντρωμένες διοικήσεις
• Υπ. Προστασίας του Πολίτη (Τροχαία)
• Υπ. Υγείας
• Υπ. Ψηφιακής Πολιτικής
• Γεν. Γραμματεία ΕΣΠΑ (για ένταξη σε προγράμματα)

ΠΟΛΕΙΣ – ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Στις πόλεις και στις αστικές περιοχές υπάρχει υψηλός δείκτης τροχαίων και το ποσοστό των θυμάτων πεζών πολύ υψηλό. Εδώ το ζήτημα της οδικής ασφάλειας πρέπει να συνδεθεί με τις πολιτικές της βιώσιμης κινητικότητας, της πράσινης ανάπτυξης και της προστασίας των αδύναμων ομάδων ( ΑΜΕΑ, παιδιά, ηλικιωμένοι).

ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

• Ταχύτητες σε ευαίσθητες περιοχές (σχολεία, σημεία υψηλών ροών πεζών κτλ)
• Έλλειψη βασικών υποδομών (διαχωριστική νησίδα, φωτισμός, σήμανση κτλ)
• Ανθρωπογενείς αιτίες( απόσπαση προσοχής, αλκοόλ κτλ )
• Κατάσταση οχημάτων, έλλειψη μέτρων προστασίας, βαρέα οχήματα
• Έλλειψη βασικών υποδομών σε κρίσιμους κόμβους
• Προβληματικά γεωμετρικά χαρακτηριστικά
• Έλλειψη σήμανσης και διαβάσεων πεζών

ΔΡΑΣΕΙΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ, ΜΕΤΡΑ

• Συντονισμός φορέων ευθύνης ( Περιφέρειες, Δήμοι )
• Εντοπισμός μελανών σημείων
• Σημειακές παρεμβάσεις βραχυπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα (επείγουσες μελέτες και έργα)
• Στοχευμένοι έλεγχοι με βάση την ημέρα, την ώρα, τη θέση ως προς το αλκοόλ
• Θεσμοθέτηση μελέτης οδικής ασφάλειας σε επίπεδο πόλης (road safety audit) – Να γίνουν άμεσα οι πρώτες πιλοτικές σε κάποιες πόλεις

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ

• Περιφέρειες -Δήμοι
• Αποκεντρωμένες διοικήσεις
• Υπ. Προστασίας του Πολίτη (Τροχαία)
• Υπ. Υγείας
• Γεν. Γραμματεία ΕΣΠΑ (για ένταξη σε προγράμματα)

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Εδώ εντάσσονται κυρίως οι τουριστικές περιοχές και ειδικά τα νησιά, που απαιτούν ειδική μέριμνα σε πλήθος παραμέτρων κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου.

Μπορούν να εξεταστούν πολύ ευαίσθητες χρήσεις όπως τα σχολεία με τη θεσμοθέτηση του Σχολικού δακτυλίου, δηλαδή πρότυπα μέτρα οδικής ασφάλειας γύρω από κάθε σχολείο.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ

Είναι ένα θέμα που μπορεί να τρέξει άμεσα αφού δεν συσχετίζεται με την εξέλιξη του υπόλοιπου προγράμματος.

• Συλλογή του υπάρχοντος υλικού και επικαιροποίηση με νέο (video, κτλ) από το εξωτερικό
• Συστηματοποίηση για κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης
• Σεμινάρια για γονείς
• Εξέταση της δυνατότητας του θεσμού της εβδομάδας Κυκλοφοριακής Αγωγής σε κάθε πόλη
• Δημιουργία εθνικού site Κυκλοφοριακής Αγωγής

Athensvoice.gr