GreenTank: σε αδυναμία σύνδεσης με ΔΕΔΔΗΕ οι μισές Ενεργειακές Κοινότητες

Το 48% των αιτήσεων έργων Ενεργειακών Κοινοτήτων στην επικράτεια έχει λάβει γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης από τον ΔΕΔΔΗΕ, λόγω έλλειψης ηλεκτρικού χώρου ενώ παράλληλα  μεγαλώνει η συμμετοχή των πολιτών σε Ενεργειακές Κοινότητες. Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση των ακυρωμένων έργων, που είχαν λάβει γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης, τα τρία τελευταία έτη. 

Το 2023 διπλασιάστηκε η αυτοπαραγωγή ενέργειας από νοικοκυριά, αγρότες, επιχειρήσεις, δήμους και ενεργειακές κοινότητες, αγγίζοντας τα 421 MW, ενώ η ισχύς των έργων αυτοπαραγωγής που λειτουργούν μόνο ενεργειακές κοινότητες υπερτριπλασιάστηκε (από 4.2 MW το 2022 σε 14 MW το 2023). Αναγκαίος ένας νέος σχεδιασμός για την κατανομή του ηλεκτρικού χώρου, καθώς η συνολική ισχύς των έργων αυτοπαραγωγής σε λειτουργία και των εκκρεμών έργων πλησιάζει τα 2 GW που προέβλεψε ο ν. 5037/2023.

Αυτήν την εικόνα αποτυπώνουν τα στοιχεία που επεξεργάστηκε το GreenTank για την ανασκόπηση με τίτλο «Ενεργειακές κοινότητες & αυτοπαραγωγή στην Ελλάδα και τις λιγνιτικές περιοχές #5». Η ανασκόπηση παρουσιάζει τις πιο πρόσφατες εξελίξεις με βάση τα δεδομένα του Γενικού Εμπορικού Μητρώου (ΓΕΜΗ) και του Διαχειριστή του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) έως και τον Δεκέμβριο 2023

Αναζητώντας τρόπους να περιορίσουν το ενεργειακό κόστος και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, πολίτες στις λιγνιτικές περιοχές και σε κάθε γωνιά της Ελλάδας δραστηριοποιούνται όλο και περισσότερο στην αυτοπαραγωγή ενέργειας. Είτε μεμονωμένα είτε συλλογικά μέσω ενεργειακών κοινοτήτων διεκδικούν επαρκή ηλεκτρικό χώρο για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους και αναδεικνύουν την αυτοπαραγωγή ενέργειας σε κεντρικό μοχλό της μετάβασης επισημαίνει το GreenTank.

Το πρόβλημα του ηλεκτρικού χώρου

Ο μειωμένος ρυθμός αύξησης των ηλεκτρισμένων έργων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη διαθέσιμου ηλεκτρικού χώρου, που περιορίζει τη δυνατότητα σύνδεσης καινούργιων έργων ΑΠΕ στο δίκτυο.

Ισχύς έργων ενεργειακών κοινοτήτων με γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης ανά έτος.

Η συνολική ισχύς συνδεδεμένων έργων ενεργειακών κοινοτήτων στην επικράτεια είναι 1,178 ΜW, εκ των οποίων το συντριπτικά μεγαλύτερο τμήμα (1,164 ΜW) προέρχεται από εμπορικά έργα και μόλις τα 14 MW αντιστοιχούν σε έργα αυτοπαραγωγής. Ωστόσο, το ίδιο διάστημα, τα έργα αυτοπαραγωγής από ενεργειακές κοινότητες παρουσιάζουν μεγαλύτερη δυναμική. Η ηλεκτρισμένη ισχύς τους υπερτριπλασιάστηκε σε ένα έτος, ενώ κατά τη διάρκεια του 2023 κατατέθηκαν 377 νέες αιτήσεις τέτοιων έργων και μόλις 4 νέες αιτήσεις εμπορικών έργων.

-Από το 2018 μέχρι και το τέλος του 2023, έχει γνωστοποιηθεί αδυναμία σύνδεσης σε 3,055 έργα ενεργειακών κοινοτήτων (48% των αιτούμενων έργων) ισχύος 2,439 MW, η οποία αντιστοιχεί σε λίγο λιγότερο από το μισό της συνολικής αιτούμενης ισχύος τέτοιων έργων (49.5%).

-Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο εμφανές αν εστιάσει κανείς στα έργα τα οποία έχουν ακυρωθεί οριστικά αφού πρώτα έλαβαν γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης από τον ΔΕΔΔΗΕ.

-Έως το 2023 η ισχύς των ακυρωμένων έργων ενεργειακών κοινοτήτων -στα οποία είχε προηγουμένως γνωστοποιηθεί αδυναμία σύνδεσης- ήταν 995 MW, δηλαδή το 20.2% της συνολικής αιτούμενης ισχύος. Από τα υπόλοιπα 1,444 MW της ισχύος με γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης μόνο ένα μικρό μερίδιο έχει ηλεκτριστεί (104 MW).

-Τα υπόλοιπα 1,339 MW βρίσκονται σε εκκρεμότητα, δηλαδή έχουν λάβει γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης, αλλά δεν έχουν ακυρωθεί ούτε ηλεκτριστεί. Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση των ακυρωμένων έργων που είχαν λάβει γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης, τα τρία τελευταία έτη. 

Κατά τη διαδικασία εξέτασης ενός αιτήματος σύνδεσης έργου ΑΠΕ από τον ΔΕΔΔΗΕ, προβλέπεται η γνωστοποίηση από τον Διαχειριστή αδυναμίας σύνδεσης στο δίκτυο και όχι η απευθείας απόρριψη του αιτήματος. Στην περίπτωση αυτή, δίνεται στον αιτούντα/ παραγωγό η δυνατότητα διατήρησης του αιτήματος σε εκκρεμότητα για 5 έτη.

1.689 ενεργές ενεργειακές κοινότητες

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΓΕΜΗ σήμερα υπάρχουν 1.689 ενεργές ενεργειακές κοινότητες. Από αυτές οι 1,673 είναι ενεργές Ενεργειακές Κοινότητες του ν. 4513/2018, ενώ από τον Μάρτιο του 2023 με την ενεργοποίηση της νέας νομοθεσίας (ν. 5037/2023), έχουν συσταθεί έντεκα (11) ΚΑΕ και πέντε (5) ΕΚΠ.

Εξέλιξη πλήθους και ισχύος συνολικών και ηλεκτρισμένων αιτήσεων έργων ΑΠΕ από ενεργειακές κοινότητες την περίοδο 2018-2023

Επιπλέον, τέσσερις (4) Ενεργειακές Κοινότητες του ν.4513/2018 έχουν προχωρήσει σε αλλαγή του τύπου τους σε ΚΑΕ ή ΕΚΠ βάσει του νέου θεσμικού πλαισίου. Η αλλαγή αυτή πραγματοποιείται μέχρι στιγμής με δύο τρόπους: είτε με λύση-εκκαθάριση της προηγούμενης Ενεργειακής Κοινότητας του ν.4513/2018 και σύσταση νέας με τη μορφή ΕΚΠ ή ΚΑΕ, είτε με απευθείας τροποποίηση του τύπου της ενεργειακής κοινότητας, διατηρώντας τα ίδια στοιχεία στο ΓΕΜΗ.

Στόχοι της αλλαγής αυτής είναι η δυνατότητα συνέχισης του έργου της ενεργειακής κοινότητας και η υποβολή αιτήσεων για νέα έργα καθώς και η πρόσβαση στα προνόμια που προβλέπει ο ν. 5037/2023 για τις ΚΑΕ και ΕΚΠ αλλά όχι για τις Ενεργειακές Κοινότητες του ν. 4513/2018 (πόροι, πρόσβαση στο δίκτυο κά).

Από την ανάλυση των δεδομένων προκύπτουν επίσης τα εξής:

Από το 2018 ως το 2023 έχουν συσταθεί 1,689 ενεργές ενεργειακές κοινότητες. Ο αριθμός τους αυξήθηκε κατά 20% σε σχέση με το 2022. Ανάμεσά τους 11 Κοινότητες Ανανεώσιμης Ενέργειας (ΚΑΕ) και 5 Ενεργειακές Κοινότητες Πολιτών (ΕΚΠ).Πρώτη σε πλήθος ενεργειακών κοινοτήτων παραμένει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (334), ενώ δεύτερη είναι η λιγνιτική Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας (294).

Παρά την πρόοδο, εντείνεται το πρόβλημα διαθεσιμότητας ηλεκτρικού χώρου, καθώς το 48% των αιτήσεων έργων ενεργειακών κοινοτήτων στην επικράτεια έχει λάβει γνωστοποίηση αδυναμίας σύνδεσης από τον ΔΕΔΔΗΕ. Στη λιγνιτική Δυτική Μακεδονία εξακολουθεί να καταγράφεται το υψηλότερο τέτοιο ποσοστό με 75%.

Συνεχίστηκε η εντυπωσιακή πορεία αύξησης των έργων αυτοπαραγωγής από μεμονωμένα νοικοκυριά, αγρότες, δήμους, επιχειρήσεις, άλλους φορείς και ενεργειακές κοινότητες, καθώς η ηλεκτρισμένη ισχύς σχεδόν διπλασιάστηκε σε ένα χρόνο, από 217 MW το 2022 σε 421 MW το 2023. Ως αποτέλεσμα, η αθροιστική ισχύς ηλεκτρισμένων και εκκρεμών έργων έφτασεστα1,642 MW.Καθώς το περιθώριο των 2 GW για έργα αυτοπαραγωγής που προέβλεψε ο ν. 5037/2023 πλησιάζει στην εξάντλησή του, προκύπτει η ανάγκη ανασχεδιασμού  της κατανομής του ηλεκτρικού χώρου.

Ειδικά για τις περιοχές σε μετάβαση, η ανασκόπηση καταγράφει ότι η τρέχουσα ισχύς των εκκρεμών έργων αυτοπαραγωγής από ενεργειακές κοινότητες είναι 43 ΜW, δηλαδή λιγότερη από τη μισή ισχύ του στόχου των 91 MW που έθεσε το πρώτο πρόγραμμα χρηματοδότησης των έργων ενεργειακών κοινοτήτων σε αυτές τις περιοχές με δικαιούχους μόνο ΟΤΑ και σχετικούς φορείς. Με βάση αυτό προτείνεται η άμεση δημοσίευση συμπληρωματικής πρόσκλησης που θα χρηματοδοτεί έργα αυτοπαραγωγής ενεργειακών κοινοτήτων από πολίτες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν ήταν δικαιούχοι στην πρώτη πρόσκληση.

-«Με φόντο την ενεργειακή κρίση και την επίτευξη των κλιματικών στόχων οι πολίτες καλούνται να αλλάξουν τις καθημερινές τους συμπεριφορές σε μια σειρά από τομείς και δραστηριότητες. Ταυτόχρονα, η εντυπωσιακή στροφή τους τα τελευταία 2 χρόνια στην αυτοπαραγωγή,καθιστά απαραίτητη τη συμπερίληψη τους στον νέο σχεδιασμό του ηλεκτρικού χώρου και τη διάθεση πόρων για την υλοποίηση των έργων.», δήλωσε η Ιωάννα Σούκα, Αναλύτρια Δεδομένων του GreenTank.

Ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομίας & Οικονομικών, αρμόδιος για θέματα Δίκαιης Μετάβασης φαίνεται να εξετάζει αυτό το ενδεχόμενο, σύμφωνα με σχετική απάντησή του στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου