Το Horizon Europe, το νέο χρηματοδοτικό πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περίοδο 2021 – 2027, προϋπολογισμού 100 δισ. ευρώ και η συνεισφορά του ΑΠΘ στη δημιουργία του, εξετάστηκαν σε ημερίδα που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη με τη συμμετοχή εκπροσώπων της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
“Για πρώτη φορά το πρόγραμμα για την έρευνα και την καινοτομία παίρνει μία σημαντική μορφή στη συνολική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο προϋπολογισμός των 100 δισ. ευρώ, είναι ίσως ο μεγαλύτερος σε αντίστοιχα προγράμματα σε όλο τον κόσμο” τόνισε ο Παναγιώτης Μπαλαμπάνης, από τη Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μιλώντας στην ημερίδα με θέμα “Το ΑΠΘ στην αυγή του Horizon Europe – Συνδημιουργώντας τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας”. Οπως επισημάνθηκε στην ημερίδα, δεν υπήρξε άλλοτε η δυνατότητα συνδημιουργίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλαδή να αναζητά την αρωγή των ακαδημαϊκών και ερευνητικών κέντρων της Ευρώπης στη σύνθεση των νέων επιστημονικών προκλήσεων αλλά και στην καταγραφή των κοινωνικών προκλήσεων, στις οποίες το Horizon Europe θα κληθεί να απαντήσει.
“To Horizon Europe”, εξήγησε ο κ Μπαλαμπάνης, “συμβαδίζει με τους στόχους που είχε δώσει ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στην προηγούμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μία Ευρώπη που προστατεύει τους πολίτες και τους δίνει τη δύναμη ώστε οι πολίτες να είναι ο κύριος μοχλός των διαφόρων πολιτικών, είναι επίσης ένα πρόγραμμα που θα ασχοληθεί με τις μεγάλες προκλήσεις, τις οποίες η κοινωνία αντιμετωπίζει”.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει το 35% του προϋπολογισμού να διατεθεί για τα θέματα της κλιματικής αλλαγής και οπωσδήποτε να αντιμετωπιστεί μία άλλη πρόκληση, η συμμετοχή και η βοήθεια στην επίτευξη των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Η προστιθέμενη αξία όσον αφορά το πρόγραμμα και την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση στην έρευνα και στην καινοτομία, είναι η ενίσχυση της αριστείας, η προώθηση της διακρατικής και της διεπιστημονικής συνεργασίας, η στήριξη της κινητικότητας και η προσέγγιση των καλύτερων ταλέντων στον κόσμο, η συγκέντρωση πόρων και κρίσιμης μάζας για την αντιμετώπιση προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή και ενδυνάμωση της έρευνας. Αυτά αποδείχθηκαν στην ενδιάμεση αξιολόγηση του Horizon 2020, συνέχεια του οποίου είναι το Horizon Europe, είπε ο κ. Μπαλαμπάνης προσθέτοντας ότι ένα ακόμη στοιχείο που αναδείχθηκε είναι ότι χωρίς τη συνεισφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 83% των χρηματοδοτούμενων έργων δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί.
Το Horizon Europe έχει με τρεις θεματικούς πυλώνες, ο πρώτος, αφορά την ανοιχτή επιστήμη, τη θεμελιώδη έρευνα, αφορά τον επιστήμονα και χρηματοδοτείται με 25,80 δισ. ευρώ. Ο δεύτερος πυλώνας είναι οι παγκόσμιες προκλήσεις και ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας και χρηματοδοτείται με 52,70 δισ. ευρώ και ο τρίτος, την ανοικτή καινοτομία με 13,50 δισ. ευρώ.
Για πρώτη φορά 4,1 δισ. ευρώ αφορούν την έρευνα σε σχέση με την άμυνα. Επιμέρους τομείς που χρηματοδοτούνται είναι η υγεία, 7,7 δισ. ευρώ, οι ασφαλείς κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς με 2,8 δισ. ευρώ, τα τρόφιμα και οι φυσικοί πόροι με 10 δισ. ευρώ.
Ο πυλώνας ΙΙ αναμένεται να υλοποιηθεί κυρίως μέσω συνεργατικών έργων (RIAs, ΙΑs)[2] ανοικτών σε όλους τους φορείς των κρατών – μελών σε ανταγωνιστική βάση, ευρωπαϊκών συμπράξεων Ε&Κ (European R&I Partnerships) και αποστολών (missions).
Σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα προσδιοριστεί, μέσω διαδικασίας Στρατηγικού Σχεδιασμού περιορισμένος αριθμός αποστολών με συγκεκριμένους, φιλόδοξους αλλά χρονικά προσδιορισμένους και εφικτούς στόχους (π.χ. έρευνα για τον καρκίνο, για θάλασσες και ωκεανούς χωρίς πλαστικά, κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις, υγιές έδαφος και τρόφιμα).
“Το Horizon Europe που είναι σε φάση Στρατηγικού Σχεδιασμού, αφορά την ισχυροποίηση του ευρωπαϊκού ερευνητικού χώρου, την προώθηση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας με προσθήκη 100.000 θέσεων εργασίας και η ικανοποίηση των αιτημάτων των φορολογούμενων πολιτών της Ε.Ε.” τόνισε η Βασιλική Κοσιαβέλου από τη Γενική Διεύθυνση Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
“Είμαστε το 7% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά έχουμε 20% της παγκόσμιας έρευνας και καινοτομίας και μία στις τρεις επιστημονικές δημοσιεύσεις καλής ποιότητας με μεγάλη επίδραση, προέρχονται από Ευρωπαίους ερευνητές” ανέφερε η κ. Κοσιαβέλου.
“Το κύριο μήνυμα είναι πως φανταζόμαστε την Ευρώπη το 2030”, τόνισε προσθέτοντας ότι μπορούν να υποβληθούν εκ νέου προτάσεις που είχαν εκπονηθεί και δεν έγιναν δεκτές, αλλά με έναν ευρύτερο ορίζοντα. Η υποβολή της πρότασης να γίνει με τις προκλήσεις και τα προβλήματα που πρέπει να έχουν λυθεί τότε και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο, σημείωσε.
Το Horizon Europe είναι ένα πρόγραμμα που αφορά παγκόσμιες συνεργασίες, διαφάνεια και απλοποίηση της διαδικασίας και των φορμών με τις οποίες θα χρηματοδοτηθούν project.
Ειδική αναφορά έκανε στη συνεργασία για τις χώρες διεύρυνσης της Ε.Ε. τονίζοντας ότι η Ελλάδα επιλέχθηκε μαζί με την Πορτογαλία και την Ευρωπαϊκή Ένωση των πρώτων 13 χωρών να είναι συντονίστρια σε αυτά τα projects.
Η εκδήλωση στο ΚΕΔΕΑ του ΑΠΘ διοργανώθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος HERA (Health and Environment Research Agenda) στο οποίο συμμετέχει το Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Μηχανικής (EnvE Lab) του ΑΠΘ, όπως ανέφερε ο διευθυντής του, Δημοσθένης Σαρηγιάννης. Στόχος του προγράμματος, στο οποίο συμμετέχουν πάνω από 40 φορείς απ΄όλη την Ευρώπη είναι η διαμόρφωση προτάσεων για την ερευνητική ατζέντα υγείας και περιβάλλοντος, είπε.
“Αυτό που διαφοροποιεί τα πανεπιστήμια στις διεθνείς κατατάξεις σε σχέση με το ΑΠΘ δεν είναι οι σπουδές των καθηγητών τους, σίγουρα δεν είναι οι δεξιότητες και οι γνώσεις των φοιτητών τους, αλλά η έλλειψη καλού συντονισμού. Ακόμη και τους πόρους που έχουμε δεν μπορούμε να τους χρησιμοποιήσουμε ποιοτικά και ταυτόχρονα δεν είμαστε ελκυστικοί στην προσέλκυση πόρων απ΄ έξω”, ανέφερε ο κ Σαρηγιάννης.
“Για την προσέλκυση πόρων είναι αναγκαία η συμμετοχή στη συγγραφή του προγράμματος Horizon Europe, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να φέρουμε την πληροφόρηση σε εμάς, να ρωτήσουμε τους ειδικούς και μετά να ανοίξει ο χώρος για περαιτέρω συζητήσεις εσωτερικά στο ΑΠΘ, ώστε να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά στις προκλήσεις που δημιουργούνται”, υπογράμμισε.
