Οι αυθαίρετοι οικισμοί του Υμηττού στο «κλαμπ» των «οικιστικών πυκνώσεων» -Τι φέρνει η ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ

Χιλιάδες αυθαίρετα, σε περισσότερους από δέκα οικισμούς της Αττικής, πέριξ του Υμηττού, οι οποίοι στην συντριπτική πλειοψηφία τους εκτείνονται σε περιοχές φιλέτα, που συγκεντρώνουν πολυτελείς κατοικίες και πλήθος άλλες εμπορικές, λειτουργικές χρήσεις και κοινωνικές υποδομές, μέσα στις ζώνες προστασίας του βουνού μπαίνουν στο «κλαμπ» των λεγόμενων «οικιστικών πυκνώσεων».

Όλα δείχνουν ότι οι αυθαίρετοι οικισμοί, που «φύτρωσαν» στις ζώνες προστασίας του Υμηττού, υπό όρους και προϋποθέσεις, θα πάρουν το δρόμο της έμμεσης νομιμοποίησης, στο πλαίσιο της γενικής αντιμετώπισης, που επιφυλάσσει η πολιτεία στο προσεχές μέλλον, για το σύνολο των αυθαίρετων οικισμών – «οικιστικών πυκνώσεων»- στο πλαίσιο της  επιχείρησης ανάρτησης και κύρωσης των δασικών χαρτών της επικράτειας. Σημειώνεται στο μεταξύ ότι τα αυθαίρετα κτίσματα στον Υμηττό έχουν εξαιρεθεί από την κατεδάφιση για μία δεκαετία με μια διάταξη στον νόμο 4178/13 για την τακτοποίηση αυθαιρέτων.

Προδιαγεγραμμένη η ακυρωτική απόφαση

Η απόφαση της Παρασκευής 22 Σεπτεμβρίου 2017 της Ολομέλειας του ΣτΕ να ακυρώσει το Προεδρικό Διάταγμα του 2011 για τον καθορισμό των μέτρων προστασίας της περιοχής του όρους Υμηττού και των Μητροπολιτικών Πάρκων Γουδή – Ιλισίων είναι καταλυτική των εξελίξεων αλλά ταυτοχρόνως ήταν προδιαγεγραμμένη και αναμενόμενη.

Συγκεκριμένα  με αποφάσεις της (2355 – 2361/2017), που εκδόθηκαν την Παρασκευή η Ολομέλεια του ΣτΕ, υπό την προεδρία του Ν. Σακελλαρίου, δικαίωσε τους επτά δήμους που ζητούσαν την ακύρωση του σχετικού Π.Δ. (και ουσιαστικά επεδίωκαν λιγότερο αυστηρούς όρους προστασίας για την ανάσχεση της δόμησης στο βουνό). Πρόκειται για τους Δήμους Κρωπίας, Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης, Παπάγου – Χολαργού, Ηλιούπολης, Ελληνικού Αργυρούπολης, Παιανίας – Γλυκών Νερών και Γλυφάδας.

Είχε προηγηθεί  απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Δ.Ε.Ε.) κατά του ΥΠΕΚΑ, όσον αφορά το Προεδρικό Διάταγμα του Υμηττού (υπόθεση C-473/2014). Η υπόθεση είχε παραπεμφθεί στο Δ.Ε.Ε. από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Πριν από δύο χρόνια (στις 10 Σεπτεμβρίου του 2015) το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την υπ’ αριθμ. C453/14 απόφασή του, αποφάνθηκε ότι βάσει της Οδηγίας 2001/42 απαιτούνταν στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση πριν από τη θεσμοθέτηση του Π.Δ .Δηλαδή είχε ανοίξει δύο χρόνια πριν ο δρόμος για την οριστική ακύρωση του Π.Δ. από το Σ.τ.Ε., το οποίο δεσμεύεται απολύτως από την ανωτέρω κρίση του Δ.Ε.Ε. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και από την πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, η οποία ακριβώς με το σκεπτικό του ΔΕΕ ότι είναι αναγκαία για τον καθορισμό καθεστώτος προστασίας του Υμηττού να προηγηθεί Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) έκανε δεκτές τις αιτήσεις των επτά δήμων της Αττικής, που ζητούσαν και πέτυχαν την ακύρωση του Π.Δ.

Στο ΥΠΕΝ ασφαλώς γνώριζαν την εξέλιξη της υπόθεσης. Τα δύο προηγούμενα χρόνια έδιναν το μήνυμα ότι σπεύδουν να ολοκληρώσουν την εκπόνηση της μελέτης (ΣΠΜΕ), ώστε να αποκλείσουν το ενδεχόμενο ακύρωσης του ΠΔ του 2011 και μίας βίαιης μεταφοράς στο προγενέστερο καθεστώς εξαιρετικά χαλαρής προστασίας του Υμηττού, με το ΠΔ του 2008. Βεβαίως η θεσμοθέτηση του αυστηρού ΠΔ του 2011, που τώρα ακυρώνεται είχε γίνει υπό την πίεση των αποκαλύψεων του 2008 για τα περίπου 7.000 «αναψυκτήρια» και «πολιτιστικά κέντρα», που ήταν βίλες επωνύμων και είχαν ξεφυτρώσει χάρη στα παραθυράκια του διατάγματος του 1978.

Το ΥΠΕΝ εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται ότι δεν έφερε σε πέρας την προσπάθεια του να ολοκληρώσει την εκπόνηση της ΣΠΜΕ πριν την ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ ή ακόμη και για να θωρακίσει το ΠΔ του 2011 στο ΣτΕ. Μένει έτσι τώρα το πεδίο ανοιχτό για τις εξελίξεις και κυρίως για ισχυρές πιέσεις οικιστικών και άλλων συμφερόντων, που για άλλη μία φορά πολιορκούν το πολύπαθο βουνό.

Έκδοση απόφασης αναστολής εργασιών  

Οι πληροφορίες από το ΥΠΕΝ αναφέρουν ότι θα εκδοθεί άμεσα, εντός των προσεχών ημερών  υπουργική απόφαση αναστολής έκδοσης αδειών για οικοδομικές εργασίες, τουλάχιστον για ένα χρόνο, που θα καλύπτει όλη την προστατευόμενη περιοχή του Υμηττού. Στο μεταξύ, με βάση και την ολοκληρωμένη πλέον ΣΜΠΕ θα προωθηθεί από το ΥΠΕΝ  νέο ΠΔ προστασίας του Υμηττού και του πάρκου Γουδή-Ιλισίων.

Τι ζητούν οι δήμοι και οι κάτοικοι

Σε αυτό το σημείο αρχίζουν οι παρεμβάσεις και οι πιέσεις των δήμων, ώστε το νέο καθεστώς προστασίας να καλύψει άμεσα ή έμμεσα τους αυθαίρετους οικισμούς του Υμηττού, οι οποίοι έχουν ήδη καταχωρηθεί από τους δήμους ως «οικιστικές πυκνώσεις» στο πλαίσιο της κατάρτισης των δασικών χαρτών.

Παράλληλα οι πιέσεις αφορούν και το πλήθος των εγκαταστάσεων, που υπάρχουν στις περιοχές προστασίας του βουνού. Στόχος η νομιμοποίηση και επέκταση υφιστάμενων χρήσεων αλλά και η δημιουργία νέων. Πρόκειται για  κτίρια και εγκαταστάσεις κατοικίας, διδακτηρίων, νοσοκομείων, θεραπευτηρίων, ορφανοτροφείων, ασύλων, αναψυχής, αθλητισμού, πολιτιστικών εκδηλώσεων, ιερών μονών, κεραιών τηλεφωνίας, ναών και νεκροταφείων κ.α.

Οι δήμαρχοι στις προσφυγές τους είχαν εντοπίσει την έλλειψη μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ωστόσο, το βασικό αίτημα τους ήταν και τώρα πιεστικά παραμένει να αρθούν  οι περιορισμοί στην επέκταση του σχεδίου πόλης μέσα στην προστατευόμενη ζώνη Υμηττού, ενώ διεκδικούν σημαντικά τμήματα του βουνού για να καλύψουν ανάγκες σχολείων, νοσοκομείων και νέων νεκροταφείων.

Από την πλευρά του, ο συνταγματολόγος – δικηγόρος κ. Απόστολος Παπακωνσταντίνου, ο οποίος εκπροσώπησε δήμους και πολίτες κατά του ΠΔ για τον Υμηττό στο ΣτΕ, σημείωνε με δηλώσεις του στο «Βήμα» ότι εκ της αποφάσεως του Ευρωδικαστηρίου είναι υποχρεωτική η ακύρωση του ΠΔ. Επίσης ότι  «με ηρεμία και σοβαρότητα» μπορεί να ολοκληρωθεί η ΣΜΠΕ και να προχωρήσει το υπουργείο στη σύνταξη του νέου ΠΔ., συμπληρώνοντας ο ίδιος ότι: «Πρέπει να αναιρεθούν ορισμένοι παράλογοι περιορισμοί και δεσμεύσεις και να γίνει μια πιο προσγειωμένη αντιμετώπιση του προβλήματος»

Αυθαίρετοι οικισμοί

Καταγραφή των αυθαιρέτων στον Υμηττό δεν έχει γίνει, ωστόσο στη μελέτη του ΟΡΣΑ καταγράφονται συσπειρώσεις αυθαιρέτων στη δυτική και ανατολική πλευρά του βουνού. Ειδικότερα, αποτυπώνονται:

* Περιοχή Χέρωμα στη Βάρη. Πρόκειται για μια έκταση περίπου 680 στρεμμάτων, δομημένη επί το πλείστον με αυθαίρετες κατοικίες. Η έκταση δεν είναι δασική και αποτελεί τμήμα του αγροκτήματος Βάρης. Περιλαμβάνει 890 αγροτεμάχια, τα περισσότερα μικρότερα των 500 τ.μ. Στο παρελθόν, με προϋπόθεση την εξαίρεση της περιοχής από τα όρια προστασίας του Υμηττού, είχε εκπονηθεί μελέτη πολεοδόμησής της. Ο ΟΡΣΑ είχε εγκρίνει πρόταση τροποποίησης, με την εξαίρεση της περιοχής η οποία δεν προωθήθηκε καθότι κρίθηκε μη νόμιμη από το ΣτΕ.

* Κορωπί. Στην περιοχή υπάρχουν τρεις «οικισμοί» αυθαιρέτων οι οποίοι αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια: ο Προφήτης Ηλίας (Α’ ζώνη προστασίας), η Σκάρπιζα και το Κίτσι (στη Β’ ζώνη προστασίας). Ο ΟΡΣΑ είχε προτείνει την εξαίρεση των περιοχών από τα όρια προστασίας του Υμηττού, αλλά κρίθηκε μη νόμιμη από το ΣτΕ.

* Περιοχή Πανόραμα Παιανίας (Β’ ζώνη προστασίας). Έχουν αναπτυχθεί περιοχές αυθαιρέτων. Ο ΟΡΣΑ είχε προτείνει την εξαίρεση και αυτής της περιοχής, κρίθηκε όμως μη νόμιμη από το ΣτΕ.

* Στη Γλυφάδα, στις περιοχές Ανάληψη (στην Α’ και στη Β’ ζώνη προστασίας του Υμηττού) και Γύρισμα Τερψιθέας (εντός της Β’ ζώνης προστασίας) υπάρχουν πυρήνες συσπείρωσης αυθαιρέτων. Η Ανάληψη είναι δασική και δημόσια κατά το ήμισυ, ενώ το Γύρισμα χαρακτηρίζεται μη δασικό

Τι προέβλεπε το ΠΔ που ακυρώθηκε

Το διάταγμα της 14ης Ιουνίου 2011 είχε καταρτιστεί βάσει μελέτης που είχε εκπονήσει ο τότε Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ). Με αυτό καθορίστηκαν πέντε ζώνες προστασίας:

* Η ζώνη Α ως «περιοχή απόλυτης προστασίας της φύσεως και των μνημείων» καταλαμβάνει 88,5% της έκτασης με 17.000 στρέμματα περισσότερα σε σχέση με το ΠΔ του 1978. Σε αυτήν απαγορεύεται η δόμηση.

* Η ζώνη Β ως «περιφερειακή ζώνη προστασίας» αποτελεί περιοχή γεωργικής χρήσεως, εκπαιδεύσεως και υπαίθριας αναψυχής, πολιτισμού και αθλητισμού.

* Η ζώνη Γ ως ζώνη προστασίας αρχαιολογικών χώρων.

* Η ζώνη Δ ως η περιοχή των Μητροπολιτικών Πάρκων Γουδή και Ιλισίων, τα οποία ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί.

* Η ζώνη Ε ως περιοχή ειδικών χρήσεων γης στην οποία επιτρέπεται η λειτουργία υφιστάμενων κοιμητηρίων.

Σύμφωνα με το διάταγμα, στα εκτός σχεδίου οικόπεδα, τα νομίμως υφιστάμενα κτίρια και εγκαταστάσεις (κατοικίας, διδακτηρίων, νοσοκομείων, θεραπευτηρίων, ορφανοτροφείων, ασύλων, αναψυχής, αθλητισμού, πολιτιστικών εκδηλώσεων, ιερών μονών, κεραιών τηλεφωνίας, ναών και νεκροταφείων) παράμεναν χωρίς καμία δυνατότητα επεκτάσεως.